صف (اصطلاحات نظامی)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
صف از اصطلاحات فقه نظامی است به معنای ردیف کردن و نزدیک هم چیدن و یا کنار هم قرار گرفتن نفرات یک گروه یا واحد نظامی. این واژه در
قرآن و
روایات استعمال شده است.
صَفّ مصدر فعل صَفَّ یَصُفُّ در لغت به معنای در یک ردیف و خط صاف قراردادن و قرار گرفتن هر چیز، مرتب کردن، نزدیک هم چیدن، قوم در صف ایستاده، در مقابل دشمن قرار گرفتن
لشگر و بال باز کردن پرنده آمده است. جمع آن صفوف است.
این لغت در اصطلاح فقه عبارت است از: ردیف کردن و نزدیک هم چیدن و یا کنار هم قرار گرفتن نفرات یک گروه یا واحد نظامی.
این واژه در قرآن کریم هفت بار به کار رفته است که به یک مورد آن که با مفهوم نظامی مناسب است، اشاره می‌شود:
«انَّ اللَّهَ یُحِبُّ الَّذینَ یُقاتِلوُنَ فی سَبیلِهِ صَفاًّ کَانَّهُمْ بُنْیانٌ مَرْصُوصٌ؛
خدا کسانی را که در راه وی، به صف، کارزار می‌کنند که گویی بنایی استوارند، دوست دارد.
در روایات بسیاری
واژه «صفّ» به کار رفته است؛ از آن جمله روایت
مالک بن اعین است که می‌گوید:
«... حَرَّضَ امیرُالْمُؤْمِنینَ عَلَیهِ السَّلامُ النَّاسَ بِصِفَّیْنِ فَقالَ: انَّ اللَّهَ عَزَّوَجَلَّ قَدْ دَلَّکُمْ عَلی تِجارَةٍ تُنْجیکُمْ مِنْ عَذابٍ أَلیمٍ، وَ یُشْفی بِکُمْ عَلَی الْخَیْرِ الْایْمانُ بِاللَّهِ، وَالْجِهادُ فی سَبیلِ اللَّهِ... فَسَوُّوا صُفُوفَکُمْ کَالْبُنْیانِ الْمَرْصُوصِ فَقَدِّمُوا الدّارِعَ وَأَخِّرُوا الْحاسرَ وَ عَضُّوا عَلیَ النَّواجِدَ...»
«
امیر مومنان (علیه‌السّلام) در
صفّین مردم را به
جنگ تشویق می‌کرد و می‌فرمود خداوند تبارک و تعالی شما را به تجارتی که از
عذاب دردناک نجات می‌دهد، راهنمایی کرده است و شما را برخیر (
ایمان به خدا و
جهاد در راه او) هدایت نموده است... پس صف‌هایتان را مانند بنیانی محکم (سد آهنین) مرتب کنید و زره‌پوشان را در جلو و افراد بدون
زره و
سپر را در پشت سر قرار دهید و دندان‌های خود را برهم بفشارید و....»
فقهاء می‌گویند: در جنگ
واجب است جنگجویان خودشان را در میدان جنگ به صف ثابت و استوار مانند سدّ آهنین مرتب کنند.
یکی از احکام جنگ این است که فرمانده لشکر وقتی تصمیم بر جنگ گرفت، از خداوند طلب خیر و درخواست پیروزی کند و اصحاب و یاران خود را به مرتّب کردن صف‌ها تشویق نماید.
•
جمعی از نویسندگان، پژوهشکده تحقیقات اسلامی، اصطلاحات نظامی در فقه اسلامی، ص۸۱.
