مفاتیح الحیات (کتاب)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
مَفاتیحُ‌الحَیات، کتابی
حدیثی درباره سبک زندگی اسلامی ، اثر جمعی از نویسندگان
حوزه علمیه قم با نظارت
عبدالله جوادی آملی است.
محققان برای تالیف این اثر، با بررسی بیش از ۶ هزار
روایت، کوشیده‌اند احادیث را به صورت کاربردی برای استفاده عموم مردم و برای معنابخشی به زندگی انسانی و تصویر سبک زندگی اسلاکی در ابعاد مختلف اخلاقی، فرهنگی، اجتماعی و سیاسی در این کتاب بگنجانند.
نویسندگان این اثر گروهی از محققان و مدرسان
حوزه علمیه قم شامل محمدحسین فلاح‌زاده، یدالله مقدسی، سیدکمال‌الدین عمادی، محمود لطیفی و جعفر آریانی هستند که تحت نظارت
عبدالله جوادی آملی به تالیف این اثر اشتغال داشتند.
هدف
جوادی آملی و محققان این اثر، ارایه کتابی کاربردی برای عموم مردم برای معنابخشی به زندگی انسانی در ابعاد مختلف اخلاقی، فرهنگی، اجتماعی و سیاسی بوده است. محققان برای تالیف این اثر بیش از ۶ هزار
روایت را دیده و بررسی کرده‌اند. از امتیازات این کتاب می‌توان به مختصر و مفید بودن و همچنین فصل‌بندی خاص آن اشاره کرد.
جوادی آملی در بیان هدف کتاب گفته است: ::یک وقت رابطۀ انسان با خدا در حدّ مناجات، دعا و این‌هاست، آن می‌شود
مفاتیح الجنان. یک وقت سفر چهارم از
اسفار اربعه را شما می‌خواهید بگویید [
یعنی ] که سفر
مِن الخلق إلی الخلق بالحق ما باید داشته باشیم، این می‌شود
مفاتیح الحیات.
جوادی آملی همچنین در مقدمه کتاب، پیام آن را چنین بیان کرده است: ::پیام کتاب مفاتیح الحیات تنها گشودن راه زندگی متمدنانه و متدینانه بشر نیست بلکه بازکردن راز مهرشده کیفیت زندگی هر چیزی است که از هستی سهمی دارد هر چند ظاهرا جامد و خاموش یا نامی بالنده بدون ادراک وهمی و خیالی باشد.
جوادی آملی در مقدمه مفاتیح الحیات معتقد است این کتاب بر مبنای مباحث جهان‌شناسی، معرفت‌شناسی، تکالیف الهی انسان و بایدها و نبایدهای زندگی انسان الهی بوده است. وی با در نظر گرفتن مرحله چهارم از سیر عرفانی، بیان می‌کند که تمدن هر جامعه در آینه تدین آن ظهور می‌کند، سپس این ظهور را در ساحت مسائل روزمره اجتماعی و سیاسی در ترازوی تحلیل قرار می‌دهد.
نویسنده، در ادامه با بیان ضرورت حق‌مداری و نگاه عدالت‌مدارانه در پایه‌ریزی و بنیان‌گذاری یک تمدن متدینانه، زندگی الهی را شامل سه بخش جهان‌دانی، جهان‌داری و جهان‌آرائی عنوان نموده و این سه مرحله را مورد تبیین قرار می‌دهد. وی همچنین بنیان‌گذاری و پایه‌ریزی تمدن و جامعه دین‌مدار را متوقف بر سلامت و
عدالت سه عنصر قانون‌گذار، هیات حاکم و مردم می‌داند و با اشاره به اصل جهان‌شمولی دین مبین
اسلام از حیث کلیت و دوام، اقتضای برآورده شدن انتظار در این سه شأن را بررسی می‌نماید.
متن اصلی این کتاب شامل پنج بخش کلی است: # تعامل انسان با خود # تعامل انسان با همنوعان # تعامل مردم و نظام اسلامی # تعامل انسان با حیوان # تعامل انسان با خلقت زیست‌محیطی
بخش نخست کتاب خود به ۱۲ فصل به شرح زیر تقسیم می‌شود:
• اهمیت تفکر و تدبر
• یادگیری و دانش‌اندوزی
• کار و تلاش
• حفظ تن و حرمت اضرار به نفس
• نظافت و بهداشت
• خوردن و آشامیدن
• لباس و پوشش
• زینت و آراستگی
• مسکن و امکانات زندگی
• مسافرت
• خواب و بیداری
• تفریحات سالم و ورزش
بخش دوم کتاب شامل ۶ فصل است:
• خویشاوندان
• هم‌کیشان (
مسلمانان)
• بیگانگان:
اهل کتاب، مشرکان و پیروان فرقه‌های انحرافی
• مستضعفان
• مهاجمان و دشمنان
• شهروندان
فصل شهروندان این بخش، یکی از مهم‌ترین و حجیم‌ترین فصول این کتاب است که در آن دستورالعمل‌ها و
احادیث بسیاری درباره چگونگی تعامل با همسایگان و همشهری‌ها درج شده است. در این فصل همچنین نحوه تعامل و برخورد با معلمان، مدرسان، عالمان و دانشمندان، خانواده‌های مصیبت‌دیده در شهر و در نهایت شیوه‌های برخورد با جوانان و سالمندان، همراه با احادیث و روایت‌های مستند و صحیح، شرح و توضیح شده است.
این فصل از چهار بخش تشکیل شده است:
• نظام سیاسی: اهمیت تشکیل نظام اسلامی و نیاز به حاکم عادل • نظام اجتماعی • شهرسازی و شهرداری • امور اقتصادی
بخش چهارم شامل سه فصل و بدین ترتیب است:
• نگهداری از حیوان
• بهره‌گیری از حیوان
• حقوق حیوان
در فصل نخست نام حیواناتی چون گوسفند، شتر، اسب، گربه، خروس و نوعی از کبوتر، به عنوان حیواناتی که نگهداری از آن‌ها در احادیث توصیه شده، درج شده است.
این فصل کتاب، مسائل عمیق و نوین تعامل انسان با محیط زیست از دیدگاه روایات را مورد تدقیق قرار داده و شامل ۹ بخش است:
• محیط زیست
• آب و هوا و خاک حاصلخیز
• درختکاری و جنگل‌ها
• فضای سبز و مراتع
• باد و باران
• نهرها و دریاها
• راه‌ها و جاده‌ها
• مواد سوختی
• گردشگری و دیدار شگفتی‌های تاریخی و طبیعی
بخش ضمیمه کتاب نیز شامل فصولی چون کارها در روزهای ماه
قمری، سنت‌ها، اشارات زمان و اشارات سنت‌ها می‌شود. این بخش از کتاب حاوی مباحثی چون آئین
نوروز،
یلدا و چهارشنبه سوری می‌باشد. هم چنین در این خاتمه مباحثی در مورد
استخاره و تفأل عنوان گردیده است.
سبک مفاتیح الحیات در ارائه مطالب شبیه به سبکی است که
شیخ صدوق در
ثواب الاعمال و عقاب الاعمال و همچنین
مجلسی در
حلیة المتقین به کار برده‌اند. با این حال تفاوت های بسیاری در رویکرد این آثار به چشم می خورد؛ مفاتیح الحیات بر خلاف کتب مذکور که حاصل تلاش‌های یک محدث بوده‌اند با نگاهی
فقهی و
مجتهدانه به موشکافی روایات پرداخته و علاوه بر نقل احادیث به بررسی درونمایه آن‌ها مبادرت ورزیده است. نگاه زمان‌شناسانه، سازگار و قابل تطبیق با وضعیت کنونی
جهان دیگر شاخصه مهمی است که این کتاب را از دیگر کتب متمایز می‌سازد.
مفاتیح الحیات برای نخستین بار در
اردیبهشت ۱۳۹۱ش در
نمایشگاه بین المللی کتاب تهران از سوی مرکز
نشر اسرا در ۷۷۶ صفحه عرضه شد. این اثر با استقبال گسترده همراه شد و تا
آذرماه سال ۱۳۹۳ش، ۱۷۹ بار تجدید چاپ شده و ۹ بار با تیراژ ۲۰ هزار نسخه منتشر شده است.
برگرفته از سایت ویکی شیعه با تصرف و تلخیص
