مغالطه معنوی
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
مغالطه معنوی،
مغالطه ناشی از ویژگی‌ها و روابط معنایی و غیر لفظی است.
مغالطه از نظر علل به وجود آمدن آن به
مغالطه لفظی و مغالطه معنوی تقسیم می‌شود. مقصود از مغالطه معنوی هر گونه مغالطه غیر لفظی است.
مغالطه معنوی ۷ نوع است که در تقسیم اولیه بر دو قسم است:
مغالطه معنوی اجزای قضایا و
مغالطه معنوی تالیف قضایا.
۱. مغالطاتی که در ترکیب اجزای یک
قضیه (
موضوع و
محمول یا
مقدم و
تالی) واقع می‌شود؛
۲. مغالطاتی که بین چند قضیه واقع می‌شود. نوع اول، شامل سه قسم و نوع دوم شامل چهار قسم است:
۱.
مغالطه ایهام انعکاس؛ ۲.
مغالطه اخذ ما بالعرض به جای ما بالذات؛ ۳.
مغالطه سوء تعبیر حمل؛ ۴.
مغالطه جمع مسائل در یک مسئله؛ ۵.
مغالطه سوء تالیف؛ ۶.
مغالطه مصادره به مطلوب؛ ۷.
مغالطه اخذ ما لیس بعلّةٍ علّةً.
توضیح این که اگر جای موضوع و محمول یا مقدم و تالی عوض شود مغالطه
ایهام عکس یا
ایهام انعکاس به وجود می‌آید، و اگر یکی از اجزای قضیه حذف شود و به جای آن عارض یا معروض آن و یا لازم و ملزوم آن ذکر شود مغالطه اخذ ما بالعَرَض مکان ما بالذات رخ می‌دهد، و اگر قضیه به صورت غیر صحیح ذکر شود (جزئی از آن حذف شده یا قید زایدی بر آن افزوده گردد) مغالطه سوء تعبیر حمل صورت می‌گیرد. اگر چند قضیه یا مساله را در حکم قضیه واحد قرار دهیم مغالطه جمع مسائل در یک مسئله پدیدار می‌شود، و رعایت نکردن مقررات و قواعد قیاس موجب مغالطه مصادره به مطلوب است، و اگر چیزی که علت نیست به جای علت فرض شود مغالطه اخذ ما لیس بعلة علة پیش می‌آید.
اغلاط معنوی، غلط معنوی، مغالطات معنوی از مترادف‌های مغالطه معنوی است.
در تنظیم این مقاله از منابع ذیل استفاده شده است:
• مظفر، محمدرضا، المنطق.
• خوانساری، محمد، منطق صوری.
• ابن‌سینا، حسین بن عبدالله، النجاة.
• علامه حلی، حسن بن یوسف، الجوهر النضید.
• مجتهد خراسانی (شهابی)، محمود، رهبر خرد.
• ابوالحسن سالاری، بهمنیار بن مرزبان، التحصیل.
• ابن‌سینا، حسین بن عبدالله، الاشارات و التنبیهات.
• ابوالبركات ابن‌ملكا، هبه‌الله بن علي، الکتاب المعتبر فی الحکمة.
• خواجه نصیرالدین طوسی، محمد بن محمد، اساس الاقتباس.
پایگاه مدیریت اطلاعات علوم اسلامی، برگرفته از مقاله «مغالطه معنوی»، تاریخ بازیابی۱۳۹۶/۴/۲۰.
