معانی الأخبار (کتاب)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
كتاب معانی الأخبار از
شیخ صدوق ، ابو جعفر محمد بن على بن حسين بن بابويه قمى( ۳۰۵- ۳۸۱ هجرى)، از چهره‌هاى برجسته فقها و روات
شیعه در قرن چهارم هجرى است. اين كتاب مجموعه رواياتى است كه از حضرت
رسول خدا صلی الله علیه و آله و سلم و
ائمه معصومین علیهم السلام روايت شده و در شرح حدود پانصد
اصطلاح از اصطلاحات قرآنى،
روايى، عقيدتى، فقهى و ديگر معارف اسلامى است، مانند: معناى سبحان الله، معناى حروف مقطعه، معناى من كنت مولاه فعلي مولاه و معناى بيع الحصاة و... .
محمد بن على بن حسين بن بابويه قمى، مشهور به«
شیخ صدوق »، در سال ۳۰۵ هجرى قمرى، در خاندان علم و تقوى، در شهر
قم ديده به جهان گشود.( سالهاى ۳۰۶ و ۳۰۷ نيز براى ولادت شيخ ذكر شده است)
شیخ طوسی جريان ولادت وى را چنين نقل نموده: على بن بابويه با دختر عموى خود
ازدواج كرده بود; ولى از او فرزندى به دنيا نيامد. او در نامه‌اى از حضور شيخ ابو القاسم،
حسین بن روح تقاضا كرد تا از محضر حضرت بقية الله عجل الله تعالى فرجه بخواهد براى او دعا كند تا خداوند اولاد صالح و
فقیه به او عطا نمايد. پس از گذشت مدتى از ناحيۀ آن حضرت اين گونه جواب رسيد:« تو از اين همسرت صاحب فرزند نخواهى شد; ولى به زودى كنيزى ديلميه نصيب تو مى‌شود كه از او داراى دو پسر فقيه خواهى گشت.»
شيخ صدوق از بزرگترين شخصيت‌هاى جهان
اسلام و از برجسته‌ترين چهره‌هاى درخشان
علم و فضيلت است. او كه نزديك به عصر
ائمه علیهم السلام مى‌زيست، با جمع‌آورى روايات
اهل بیت علیهم السلام و تاليف كتاب‌هاى نفيس و با ارزش، خدمات ارزنده و كم‌نظيرى به اسلام و تشيع كرد. شيخ صدوق بيش از بيست سال از دوران پر بركت حيات پدر را درك كرد و در اين مدت از محضر پدر و ساير علماى قم كسب علم و حكمت كرد. او در سن ۲۲ يا ۲۳ سالگى بود كه پدر بزرگوارش دار فانى را وداع كرد. از آن پس وظيفۀ سنگين نشر احاديث آل محمد صلى الله عليهم اجمعين و
هدایت امت به عهدۀ وى قرار گرفت و دوران جديدى از زندگى او آغاز گرديد.
اين كتاب مجموعه رواياتى است كه از حضرت
رسول خدا صلی الله علیه و آله و سلم و
ائمه معصومین علیهم السلام روايت شده و در شرح حدود پانصد
اصطلاح از اصطلاحات قرآنى،
روايى، عقيدتى، فقهى و ديگر معارف اسلامى است، مانند: معناى سبحان الله، معناى حروف مقطعه، معناى من كنت مولاه فعلي مولاه و معناى بيع الحصاة و... .
معاني الأخبار مانند ديگر كتاب‌هاى شيخ صدوق، پيوسته مورد توجه علما و فقهاى شيعه قرار داشته و از معتبرترين
اصول روايى شيعه به شمار مى‌آيد و روايات آن در بسيارى از مجموعه‌هاى بزرگ
روايى شيعه مانند:«
کتب اربعه »،«
بحار الأنوار » و«
وسائل الشیعه » آمده و به آن
استناد شده است. اين كتاب براى شناخت معانى اصطلاحات قرآنى،
روايى، عقيدتى، فقهى و ديگر معارف اسلامى كتابى بس ارزشمند و قابل توجه است كه با توجه به روايات
اهل بیت رسول خدا، كه تنها راه شناخت معارف و
احکام اسلامى مى‌باشد، نگاشته شده است.
شيخ صدوق، كه يكى از بزرگترين روات شيعه به شمار مى‌آيد، در تمام عمر خود همتى جز جمع آورى روايات اهل بيت
عصمت و
طهارت نداشت. وى با نگارش اين كتاب و كتاب‌هاى فراوان ديگر در موضوعات مختلف خدمتى بزرگ در راه شناساندن معارف
اصيل اسلام به جهانيان نموده است.
علامه مجلسی در اين باره مى‌فرمايد:« كتاب‌هاى شيخ صدوق در حدّ كتب اربعه مى‌باشند و نام آنها در اجازات
روايى ما از مشايخ بزرگ شيعه موجود است و بسيارى از علما و فقهاى شيعه از آن روايت نقل كرده‌اند و به لطف خداوند نسخه‌هاى قديمى و تصحيح شده‌اى از آن در
اختیار ما مى‌باشد.»
مرحوم
آقا بزرگ تهرانی در
الذریعه مى‌فرمايد:« كتاب معانى الأخبار نوشته شيخ صدوق، درگذشته به سال ۳۸۱ هجرى مى‌باشد. وى در اين كتاب رواياتى كه در تفسير معانى حروف و الفاظ آمده را جمع آورى نموده است. او اين كتاب را در سال ۳۳۱ هجرى نگاشته است. مولى عبد النبى طسوجى نيز شرحى بر اين كتاب نوشته است...» .
اين كتاب شامل ۸۰۹ حديث است كه در ضمن ۴۱۹ باب آمده است.
از جمله موضوعات كتاب مى‌توان به: معناى بسم الله الرحمن الرحيم، معناى لوح و قلم، معناى
ازدواج نور با نور، معناى جوانمردى و مردانگى، معناى
وحدت و تفرقه و معناى سنت و
بدعت ، معناى سخن حضرت رسول خدا صلى الله عليه و آله و سلم كه مى‌فرمايد:«
اختلاف امت من رحمت است»، معناى همسايه و حد همسايگى، معناى غيبت و بهتان و... اشاره كرد.
۱- نسخه‌اى در كتابخانه
آستان قدس رضوی در مشهد مقدس. اين نسخه به خط
شیخ حر عاملی مى‌باشد.
۲- نسخه‌اى در كتابخانه
علامه طباطبایی .
اين نسخه را محمد بن محمد محسن بن مرتضى مشهور به
علم الهدی در تاريخ ۱۰۷۳ هجرى تصحيح و مقابله نموده است.
۳- نسخه‌اى در كتابخانه
آیت الله مرعشی نجفی .
نرم افزار جامع فقه أهل البيت عليهم السلام، مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی
