مطعم بن عدی

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف

---

مطعم بن عدی از اشراف طایفه بنی نوفل که در جاهلیت از سران قبیله قریش بوده است.

---

مطعم ‌بن عدی، بن نوفل بن عبد مناف بن قصی،کنیه ابووهب، از اشراف و بزرگان طایفه بنی نوفل، از قبیله قریش. وی در جاهلیت از سران قریش بود و ریاست طایفه خود را در جنگ‌های فجار بر عهده داشت.

۱.۱ - در خواست عبد المطلب از خدا

در ماجرای حمله ابرهه به مکه، برای ویران کردن کعبه، مطعم بن عدی به همراه عبدالمطلب، رئیس قریش، و چند تن دیگر بالای کوه حراء رفت و عبدالمطلب در شعری معروف، از خداوند خواست که از حرم خویش محافظت نماید. عایشه، پیش از ازدواج با پیامبر صلی‌الله‌علیه‌وآله‌وسلم، نامزد جبیر پسر مطعم بود. این نامزدی با خواستگاری پیامبر از عایشه، فسخ گردید. گویا مطعم و همسرش، به دلیل نگرانی از مسلمان شدن پسرشان، به این ازدواج راضی نبودند.

۱.۲ - چاه سجله

سجله، چاهی بود در مکه که به نام مطعم بن عدی شناخته می‌شد. قبلا هاشم بن عبد مناف آن را حفر کرده بود و فرزندان نوفل معتقد بودند که مطعم آن را از اسد بن هاشم خریده است، اما بنوهاشم گمان می‌کردند اسد یا عبدالمطلب بن هاشم، پس از حفر زمزم و استغنا از سجله، آن را به او بخشیده است. (معجم البلدان، ذیل «سجله»).

۱.۳ - ایمان نیاوردن مطعم

مطعم پس از بعثت حضرت محمد صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلم، اسلام را نپذیرفت. اما گفته شده است که با وجود کفر، در مقایسه با دیگر بزرگان قریش، کمترین آزار را به پیامبر روا داشت او به همراه جمعی از بزرگان قریش نزد ابوطالب رفت تا ابوطالب، محمد را به آنان بسپارد و به جای وی، عماره بن ولید را، که جوانی زیبا بود، به او تسلیم کنند تا به فرزندی بپذیرد. مطعم بن عدی به نمایندگی از این جمع با ابوطالب سخن گفت، اما ابوطالب نپذیرفت و اشعاری در دشمنی مطعم و سایر قریش سرود.

۱.۴ - سعی مطعم برای نقض عهد نامه علیه مسلمین

هنگامی که قریش، بنی‌هاشم را در شعب ابی طالب در محاصره اقتصادی و اجتماعی قرار دادند (سال هفتم تا دهم بعثت) و در این‌ باره عهد نامه‌ نوشتند، فقط مطعم بن عدی از شرکت در این کار خودداری کرد و یکی از پنج تنی بود که کوشید با نقض این عهدنامه ظالمانه، به محاصره خاتمه دهد و آنان را از شعب خارج سازد. پس از آن، ابوطالب قصیده‌ای در مدح این افراد سرود.

۱.۵ - کمک مطعم به پیامبر

گفته شده است رسول خدا در سال دهم بعثت چون از سفر طائف به مکه بازگشت و اخنس ‌بن شریق و سهیل ‌بن عمرو از پناه دادن به وی امتناع کردند، توانست در جوار مطعم بن عدی وارد شهر شود. مطعم، به همراه پسران و طایفه خود، لباس رزم پوشید و آن حضرت را وارد مسجدالحرام نمود. با وجود این، جعفر مرتضی عاملی در رد «ورود پیامبر به مکه در جوار فردی مشرک» دلایلی آورده‌ است. بعدا سعد بن عباده – که پس از بیعت دوم عقبه در ذیحجه سال ۱۳ بعثت، قریشیان او را اسیر کرده و آزار داده بودند – با وساطت مطعم، که دوست او بود، رهایی یافت.

۱.۶ - دفن مطعم در کوه حجون

مطعم در آخر عمر، بینایی خود را از دست داد. وی در صفر سال دوم، قبل از جنگ بدر، در نود و چند سالگی در حال کفر از دنیا رفت و در حجون، کوهی بالای مکه که مقبره اهالی آنجاست، دفن شد. (معجم البلدان، ذیل «حجون»). پس از مرگ مطعم، حسان بن ثابت در رثای او شعر گفت و او را به سبب کوشش در نقض عهد نامه قریش و کمک به پیامبر هنگام ورود به مکه، مدح کرد.

۱.۷ - جبیر پسر مطعم

پس از جنگ بدر، پسر او (جبیر) از مشرکانی بود که برای پرداخت فداء و آزاد کردن اسیران به مدینه رفت و پیامبر به او فرمود که اگر پدرت، مطعم بن عدی، زنده بود و این اسیران را می‌خواست، آنان را به وی می‌بخشیدم و شفاعت او را در حق آنان می‌پذیرفتم.

---

• ابن حبیب، المحبر، چاپ ایلزه لیختن شتیتر، حیدرآباد دکن ۱۳۶۱.
• ابن سعد، طبقات الکبری، بیروت).
• ابن عبد البر، الاستیعاب فی معرفة الأصحاب، چاپ على محمد بجاوى، بیروت ۱۴۱۲/۱۹۹۲.
• ابن هشام، السیرة النبویة، چاپ مصطفى سقا و ابراهیم ابیارى و عبد الحفیظ شلبى، قاهره ۱۳۵۵/۱۹۳۶.
• محمد بن عبدالله ازرقی، اخبار مکه و ما جاء فیها من الآثار، چاپ رشدی صالح ملحس، بیروت ‌۱۴۱۶.
• یعقوب بن سفیان بسوی، المعرفة و التاریخ، چاپ اکرم ضیاء عمری، بغداد ۱۳۹۴/۱۹۷۴.
• احمد بن یحیی بلاذری، کتاب جمل من أنساب الأشراف، چاپ سهیل زکار و ریاض زرکلی، بیروت ۱۴۱۷.
• حسان بن ثابت، دیوان حسان بن ثابت، چاپ ولید عرفات، لندن ۱۹۷۱.
• طبری، تاریخ الطبری (بیروت).
• فضل بن حسن طبرسی، اعلام الوری باعلام الهدی، قم ۱۴۱۷.
• جعفر مرتضی عاملی، الصحیح من سیرة النبی الاعظم، قم ۱۴۲۶.
• مصعب بن عبدالله زبیری، کتاب نسب قریش، چاپ لوی پروونسال، قاهره ۱۹۵۳.
• یاقوت حموی، معجم البلدان.

---