مصحف ابی بن کعب انصاری
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
مصحف ابی
بن کعب انصاری، مصحف تهیه شده توسط
ابی بن کعب می‌باشد.
ابی
بن کعب از بزرگان
انصار و از
کاتبان وحی و پیش از
اسلام ، از دانشمندان
یهود بود. اسلام او قبل از
زید بن ثابت بود و پیش از او کاتب وحی بود. به او «
سید المسلمین » هم می‌گفتند. جزء چهار نفری است که
پیامبر فرمود
قرآن را از ایشان (
عبدالله بن مسعود ،
سالم مولی حذیفه ،
معاذ بن جبل ،
ابی بن کعب ) فراگیرید. به گفته
انس بن مالک جزء چهار نفری است که جامع قرآن در زمان
رسول خدا صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم بودند. او مصحفی داشت که تا دو
قرن از
شهرت برخوردار بود. در مورد ترتیب
سوره‌ها در مصحف ابی سه منبع در اختیار است: "
الاتقان "
سیوطی ؛ "
فهرست "
ابن ندیم ؛ "
مقدمتان ". البته گزارش این سه منبع با هم متفاوت است.
بر اساس گزارش‌های موجود، ویژگی‌هایی مصحف ابی
بن کعب را می‌توان چنین خلاصه کرد:
۱. ترتیب
سوره‌ها با تقدیم
سوره‌های بزرگ (طوال) بر
سوره‌های قصار، و شبیه ترتیب
مصحف ابن مسعود است؛
۲. مانند مصحف ابن مسعود دارای ۱۱۵
سوره بود؛ با این تفاوت که مصحف ابن مسعود فاقد
سوره حمد بود اما در مصحف ابی
بن کعب
سوره حمد موجود بود ولی «بسم الله» از میان
سوره فیل و
قریش حذف، و یک
سوره محسوب شده بود.
۳. اضافه کردن دو
سوره پس از
معوذتین به اسم
سوره خلع و حفد.
اما با توجه به نقش او در تهیه «م
صحف امام » و ختم شدن اسانید
قرائت شش تن از
قرای سبعه به وی، این احتمال تقویت می‌شود که اختلاف‌هایی که به مصحف وی نسبت داده شده، پیش از تدوین مصحف امام بوده و پس از آن، مصحف وی با مصحف رسمی تفاوتی نداشته است.
اختلاف قرائت‌هایی را از ابی
بن کعب نقل کرده‌اند. این موارد را در چهار دسته تقسیم کرده‌اند:
۱. اختلاف در
لهجه : مثلا «لایضرکم کیدهم» را به پیروی از لهجه حجازی فک ادغام می‌کرد و می‌گفت: «لایضررکم کیدهم»، و «بعثر» را «بحثر»، و «انا اعطیناک» را «انا انطیناک» تلفظ می‌کرد.
۲. گاهی کلمات
مترادف را به کار می‌برد، مثلا در «ولاالضالین» می‌گفته: «غیر الضالین».
۳. دارای جملات و یا کلمات تفسیری بوده، مثلا در: «فصیام ثلاثة ایام...»
کلمه «متتابعات» را اضافه داشته، و در آیه ۲۴
سوره نساء «الی اجل مسمی»
را زیاد داشته است.
۴. آنچه در باره جملاتی مثل: «ولو ان ابن آدم سال وادیا من مال و اعطیه...» از او نقل کرده‌اند بیشتر شبیه
حدیث است تا
آیه قرآن .
فرهنگ‌نامه علوم قرآنی، برگرفته از مقاله «مصحف ابی بن کعب انصاری».
