مستضعف (لغات‌قرآن)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
مستضعف:(وَ الْمُسْتَضْعَفينَ مِنَ الرِّجالِ) «مستضعف» با «ضعيف» فرق روشنى دارد، «ضعيف» كسى است كه ناتوان است، ولى
«مستضعف» كسى است كه بر اثر مظالم و ستم‌هاى ديگران تضعيف گرديده است؛ خواه اين تضعيف از نظر فكرى و فرهنگى باشد، يا از نظر اخلاقى، يا از نظر اقتصادى و يا از نظر سياسى و اجتماعى، و به اين ترتيب به كارگيرى اين واژه تعبير جامعى است كه تمام انواع استعمار را در بر مى‌گيرد.
اين واژه در
سوره قصص نيز به معناى كسى است كه او را به ضعف كشانده‌اند. به تعبير ديگر
«مستضعف» كسى نيست كه ضعيف، ناتوان، فاقد قدرت و نيرو باشد؛ مستضعف كسى است كه نيروهاى بالفعل و بالقوة دارد، اما از ناحيه ظالمان و جباران، سخت در فشار قرار گرفته، ولى با اين حال در برابر بند و زنجير كه بر دست و پاى او نهاده‌اند، ساكت و تسليم نيست، پيوسته تلاش مى‌كند، تا زنجيرها را بشكند و آزاد شود، دست جباران و ستمگران را كوتاه سازد و آیين حق و عدالت را برپا كند.
ترجمه و تفاسیر آیات مرتبط با مستضعف:
(وَ مَا لَكُمْ لاَ تُقَاتِلُونَ فِي سَبِيلِ اللّهِ وَ الْمُسْتَضْعَفِينَ مِنَ الرِّجَالِ وَ النِّسَاء وَ الْوِلْدَانِ الَّذِينَ يَقُولُونَ رَبَّنَا أَخْرِجْنَا مِنْ هَذِهِ الْقَرْيَةِ الظَّالِمِ أَهْلُهَا وَ اجْعَل لَّنَا مِن لَّدُنكَ وَلِيًّا وَ اجْعَل لَّنَا مِن لَّدُنكَ نَصِيرًا) (چرا در راه خدا، و براى رهايى مردان، زنان و كودكانى كه به دست ستمگران تضعيف شده‌اند، پيكار نمى‌كنيد؟! همان افراد ستمديده‌اى كه‌مى‌گويند: «
پروردگارا! ما را از اين شهر مكّه، كه اهلش ستمگرند، بيرون ببر و رهايى ببخش؛ و از سوى خود، براى ما سرپرستى قرار ده؛ و از جانب خود، يار و ياورى براى ما مقرر فرما»)
علامه طباطبایی در
تفسیر المیزان می‌فرماید: کلمه، مستضعفين عطف شده بر موضع لفظ (اللَّه)، و به آيه اين معنا را مى‌دهد: كه چرا در راه خدا نمى‌رزميد و چرا در راه نجات مستضعفين نمى‌جنگيد، و اين
آیه شریفه نيز تحريكى ديگر است بر قتال، كه با تعبير استفهام انجام شده، استفهامى كه به ياد شنونده مى‌آورد كه قتالشان قتال در راه خدا است، و فراموش نكنند، كه در چنين قتالى هدف زندگى سعيدشان تامين مى‌شود، چون در زندگى سعيده هيچ آرزو و هدفى جز رضوان خدا، و هيچ سعادتى پرمحتواتر از قرب به خدا نيست، و به ياد داشته باشند كه قتالشان قتال در راه مردم و زنان و كودكانى است كه به دست غداران روزگار به استضعاف كشيده شده‌اند.
(دیدگاه
شیخ طبرسی در
مجمع البیان:
)
(وَ نُرِيدُ أَن نَّمُنَّ عَلَى الَّذِينَ اسْتُضْعِفُوا فِي الْأَرْضِ وَ نَجْعَلَهُمْ أَئِمَّةً وَ نَجْعَلَهُمُ الْوَارِثِينَ) (ما اراده كرده‌ايم تا بر مستضعفان زمين نعمت بخشيم و آنان را پيشوايان و وارثان روى زمين قرار دهيم.)
علامه طباطبایی در تفسیر المیزان می‌فرماید: يعنى مى‌خواهيم به آنان كه در زندگى ضعيف شمرده شدند نعمتى بدهيم كه از سنگينى آن گرانبار شوند، و دوم منت زبانى، مانند آيه
(يَمُنُّونَ عَلَيْكَ أَنْ أَسْلَمُوا) بر تو منت مى‌نهند كه مسلمان شده‌اند و اين از جمله كارهاى زشت است، مگر در صورت كفران نعمت، اين بود خلاصه كلام
راغب.
(دیدگاه شیخ طبرسی در مجمع البیان:
)
•
مکارم شیرازی، ناصر، لغات در تفسیر نمونه، بر گرفته از مقاله «مستضعف»، ص۵۲۳.
