مسابقه برای بهشت (قرآن)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
در
قرآن کوشش و تلاش نیکوکاران را تشبیه به یک مسابقه معنوی کرده که هدف نهایی آن آمرزش الهی و نعمتهای جاویدان
بهشت است.
مسابقه برای دستیابی به بهشت، مورد سفارش
خداوند :
«و سارعوا الی مغفرة من ربکم و جنة عرضها السمـوت و الارض...» «و برای نیل به آمرزشی از پروردگار خود و بهشتی که پهنایش (به قدر) آسمانها و
زمین است بشتابید...»
" و سارعوا الی مغفرة من ربکم و جنة... "
کلمه" مسارعة" به معنای شدت سرعت است که در خیرات صفتی است ممدوح و در شرور صفتی است مذموم.
قرآن کریم در غالب موارد، مغفرت را در مقابل جنت قرار داده است و این نیست مگر به خاطر اینکه بهشت خانه پاکان است پس کسی که هنوز آلوده به قذارت‌های گناهان و پلیدی‌های معاصی باشد داخل آن نمی‌شود، مگر آنکه خدای تعالی با آمرزش خود قذارت‌های او را از بین برده و پاکش کند.
و سارعوا الی مغفرة من ربکم
"سارعوا" از" مسارعت" به معنی کوشش و تلاش دو یا چند نفر برای پیشی گرفتن از یکدیگر در رسیدن به یک هدف است و در کارهای نیک، قابل ستایش و در کارهای بد، نکوهیده است.
به دنبال آیات گذشته که بدکاران را تهدید به مجازات آتش و نیکوکاران را تشویق به رحمت الهی می‌کرد، در این آیه کوشش و تلاش نیکوکاران را تشبیه به یک مسابقه معنوی کرده که هدف نهایی آن آمرزش الهی و نعمتهای جاویدان بهشت است و می‌فرماید: برای رسیدن به این هدف بر یکدیگر سبقت بگیرید.
در حقیقت قرآن در اینجا از یک نکته روانی استفاده کرده که
انسان برای انجام دادن یک کار اگر تنها باشد معمولا کار را بدون سرعت و به طور عادی انجام می‌دهد، ولی اگر جنبه مسابقه به خود بگیرد، آنهم مسابقه‌ای که جائزه با ارزشی برای آن تعیین شده، تمام نیرو و انرژی خود را به کار می‌گیرد و با سرعت هر چه بیشتر به سوی هدف پیش می‌تازد.
و اگر می‌بینیم هدف این مسابقه در درجه اول مغفرت قرار داده شده برای این است که رسیدن به هر مقام معنوی بدون آمرزش و شستشوی از
گناه ممکن نیست، نخست باید خود را از گناه شست و سپس به مقام قرب پروردگار گام نهاد.
و جنة عرضها السماوات و الارض
دومین هدف این مسابقه معنوی بهشت قرار داده شده، بهشتی که وسعت آن، پهنه آسمانها و زمین است.
«سابقوا الی مغفرة من ربکم و جنة عرضها کعرض السماء و الارض...» «(برای رسیدن) به آمرزشی از پروردگارتان و بهشتی که پهنایش چون پهنای آسمان و زمین است بر یکدیگر سبقت جویید...»
بعد از بیان ناپایداری جهان و لذات آن و اینکه مردم در سرمایه‌های کم ارزش این جهان نسبت به یکدیگر تفاخر و تکاثر می‌جویند، در آیات مورد بحث مردم را به یک مسابقه عظیم روحانی در طریق کسب آنچه پایدار است و سزاوار هر گونه تلاش و کوشش دعوت کرده می‌فرماید: " برای نیل به آمرزش پروردگارتان و بهشتی که وسعت آن همچون پهنه آسمان و زمین است و آماده برای کسانی است که ایمان به خداوند و فرستادگان او آورده‌اند بر یکدیگر سبقت جویید" (سابقوا الی مغفرة من ربکم و جنة عرضها کعرض السماء و الارض اعدت للذین آمنوا بالله و رسله).
«ختـمه مسک و فی ذلک فلیتنافس المتنـفسون.» «(باده‌ای که) مهر آن مشک است و در این (نعمتها) مشتاقان باید بر یکدیگر پیشی گیرند.»
می‌فرماید: " مهر آن را با
مشک نهاده‌اند" (ختامه مسک)،
نه همچون ظرفهای دربسته دنیا که مهر آن را با" گل" می‌نهند و هنگامی که انسان می‌خواهد شیئی سربسته را با شکستن مهرش باز کند، دستش آلوده می‌شود،
شراب طهور بهشتی چنین نیست، هنگامی که دست بر مهرش می‌نهند، بوی
عطر مشک در فضا پراکنده می‌شود.
بعضی نیز گفته‌اند که منظور این است که در ختام یعنی پایان نوشیدن این شراب طهور
دهان بوی مشک می‌دهد، بر خلاف شرابهای آلوده دنیا که بعد از نوشیدنش دهان تلخ و بد بو می‌شود، ولی با توجه به تعبیری که در آیه قبل بود این
تفسیر بعید به نظر می‌رسد.
در پایان آیه بعد از ذکر اوصاف شراب طهور بهشتی می‌فرماید: " در این نعمتهای بهشتی و به خصوص در این شراب طهور بی نظیر باید راغبان بر یکدیگر پیشی گیرند" (و فی ذلک فلیتنافس المتنافسون).
در حقیقت مضمون آیه شبیه چیزی است که در آیه ۲۱
سوره حدید آمده است: سابقوا الی مغفرة من ربکم و جنة عرضها کعرض السماء و الارض
" پیشی بگیرید بر یکدیگر برای رسیدن به مغفرت پروردگارتان و بهشتی که پهنه آن مانند پهنه آسمان و زمین است".
و یا آنچه در آیه ۱۳۳
سوره آل عمران آمده است: و سارعوا الی مغفرة من ربکم و جنة عرضها السماوات و الارض.
به هر حال تعبیری که در آیه آمده است زیباترین تعبیری است که برای تشویق انسانها برای وصول به این نعمتهای بی مانند از طریق
ایمان و عمل صالح تصور می‌شود و
فصاحت قرآن مجید را به عالیترین وجه منعکس می‌کند.
امام خمینی با استناد به آیه
(وَسَارِعُواْ اِلَی مَغْفِرَةٍ مِّن رَّبِّکُمْ وَجَنَّةٍ عَرْضُهَا السَّمَاوَاتُ وَالاَرْضُ اُعِدَّتْ لِلْمُتَّقِینَ) مراد از بهشت را
بهشت اعمال می‌داند و مراد از عرض بهشت به معنای پهنا در مقابل طول نیست، بلکه به معنای وسعت و گستردگی است؛ یعنی وسعت این بهشت به وسعت آسمان و زمین است. زیرا سعه بهشت بیش از آن است که در
اوهام محجوبین و مقیدین درآید.
به باور ایشان سماوات و ارض عرضی مقابل طول به معنای متفاهم عرفی و لغوی ندارند، اگرچه به معنای بُعد ثانی به اصطلاح طبیعیین دارند، ولی کتاب الهی مشی بر طبق اصطلاح نمی‌کند.
امام خمینی در تفسیر آیه مذکور احتمال دیگری را نیز مورد بررسی قرار می‌دهد و معتقد است مراد از بهشت، بهشت اعمال است به قرینه
(اُعِدَّتْ لِلْمُتَّقِینَ) زیرا مهیا شدن و آماده‌سازی، شان بهشت اعمال است و مراد از سماوات و ارض در این آیه مذکور اعم از سماوات و ارض جسمانی می‌باشد بلکه شامل سماوات و ارض
اشباح نیز می‌باشد.
•
مرکز فرهنگ و معارف قرآن، فرهنگ قرآن، ج۶، ص۵۳۷، برگرفته از مقاله «مسابقه برای بهشت». •
دانشنامه امام خمینی ، تهران،
موسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی ، ۱۴۰۰ شمسی.
