مدارک تحریر الوسیلة - الصوم (بنی فضل)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
کتاب « مدارك تحرير الوسيلة: الصوم» تأليف
آیت الله مرتضی بنی فضل ، با تحقيق و نشر مؤسسه تنظيم و نشر آثار
امام خمینی در سال ۱۳۸۰ براى اولين بار به چاپ رسيد. مؤلف ضمن نقل نظريات و اقوال فقهى متقدمان مانند
شیخ طوسی ،
علامه حلی و
شهید ثانی و صاحب جواهر، نظرات فقهى خود را بيان مى‌كند. اكثر رواياتى كه مؤلف در متن كتاب مورد استفاده قرار داده از كتاب
وسائل الشیعه است.
ايشان در سال ۱۳۵۲ ه ق در خانواده اهل
علم ، متدين و با
ایمان در شهر
تبریز متولد شد. پدرش او را براى تحصيل علوم دينى انتخاب و به مدرسه علوم دينى فرستاد. دوره مقدمات درسهاى حوزوى را تا
لمعه در تبريز گذراندند و در حدود ۲۱ سالگى براى تحصيل دروس سطح و خارج حوزه، وارد
قم شدند. پس از پايان فراگيرى درسهاى رسائل و مكاسب مرحوم
شیخ انصاری و كفايه مرحوم
آخوند خراسانی در دروس خارج
حوزه علمیه قم حاضر شدند و از محضر استادان گرانقدر و آيات عظام
آقای بروجردی ، امام خمينى،
آقای گلپایگانی ، [[|آقاى محقق داماد]] ، آقاى شيخ عباسعلى شاهرودى و
علامه طباطبایی بهره جستند.
تحرير الوسيله مهم‌ترين و جامع‌ترين رساله فتوايى امام خمينى به
زبان عربی است كه در زمان تبعيد به تركيه تأليف شده است. در آن زمان ايشان فقط كتاب‌هاى
وسیلة النجاة و
عروة الوثقی و وسائل الشيعة را در
اختیار داشت. تحرير الوسيلة در حقيقت تحرير مجدد و تكميل كتاب وسيلة النجاة بر اساس فتاواى امام خمينى است. كتاب داراى نظمى دقيق و دربرگيرنده اكثر ابواب فقهى و مسائل مورد ابتلا و فروعات فقهى جديد است و به همين دليل بر عروه‌الوثقى برترى دارد و همين مزيت باعث شده است كه اين كتاب مورد شرح و حاشيه بسيارى از فضلا و مراجع حوزه‌هاى علميه قرار گيرد. مؤلف اين كتاب نيز به همين جهت اين كتاب را محور مباحث درس خارج خود قرار داده و در ضمن آن به شرح اين كتاب و ارائه مستندات آن پرداخته است. اين مجلد مربوط به مباحث كتاب الصوم است.
ذيل هريك از مسائل كتاب الصوم تحرير الوسيلة، به صورت تعليقه‌هايى شماره‌گذارى شده، به شرح مطالب و ارائه مستندات و آيات و روايات مربوط به بحث پرداخته است.
كتاب الصوم در ذيل ۱۰ عنوان تدوين شده است: ۱- نيت ۲- واجبات
روزه ۳- مكروهات روزه ۴- احكام
کفاره روزه ۵- شرايط عام و خاص صحت روزه ۶- مسائل مربوط به رؤيت
هلال ماه
رمضان ۷- قضاء روزه ۸- اقسام روزه ۹- روزه كفاره ۱۰-
اعتکاف و شروط و
احکام آن.
روزه نيز مانند ديگر امور عبادى مشروط به نيت است و براساس آيات و روايات، اگر عملى بدون
قصد قربت انجام شود مورد قبول نيست. در مورد روزه ماه مبارك رمضان نيز مكلف بايد قبل از شروع ماه مبارك رمضان نيت كند; هرچند لازم نيست اين نيت درست در شب قبل از ماه رمضان يا در
سحر روز اول واقع شود و يا به زبان آورده شود. كافى است كه مكلف قبل از ماه رمضان در خاطر داشته باشد كه مى‌خواهد اين ماه را روزه بگيرد.
مؤلف در مورد مريضى كه قبل از ظهر خوب شود و يا مسافرى كه تا قبل از اذان ظهر به وطنش مى‌رسد( و از قبل
اطمینان به رسيدن نداشته و لذا نيت هم نكرده)
احتیاط كرده و معتقد است كه بايد
نیت روزه كرده و پس از ماه رمضان قضاى آن را نيز بجا آورند. همچنين روزه يوم‌الشك را صحيح دانسته معتقد است، چنانچه مكلفى در يوم‌الشك نيت كند كه اگر ماه
شعبان است روزه‌اش
قضا يا مستحبى باشد و اگر ماه رمضان است روزه
واجب باشد، چنين روزه‌اى صحيح است; هرچند عده‌اى از فقها حكم به
بطلان چنين روزه‌اى داده‌اند.
وى ذيل بحث واجبات روزه( فيما يجب الإمساك عنه) برخى از فروع فقهى جديد را مطرح كرده است: از جمله فروعاتى كه در
جماع خنثى با خنثى و يا خنثى با غيرخنثى قابل تصور است. از نظر مؤلف كذب بر خدا و پيامبر اسلام صلى الله عليه و آله و
ائمه علیهم السلام ، مبطل روزه است ولى كذب بر ديگر انبياء و اوصياء و نيز
فاطمه زهرا سلام الله علیها فقط در صورتى مبطل است كه كذب بر آنان به كذب بر خدا و رسول منجر شود.
مصنف به تبع قول مشهور، رؤيت هلال را در ثبوت دخول ماه رمضان براى هر منطقه‌اى لازم مى‌داند و معتقد است
شهادت عدلين و حكم حاكم نيز از راه‌هاى اثبات هلال است. اما
استناد به قول منجمان و كوتاهى و بلندى هلال ماه و يا نورانيت آن اعتبارى ندارد. به اعتقاد وى در ثبوت هلال نمى‌توان به شهادت چهار زن اعتنا كرد اما چنانچه در بين زنان رؤيت هلال شيوع پيدا كرد به اين شيوع مى‌توان
اعتماد كرد زيرا در شيوع دليلى بر
اختصاص به مردان وجود ندارد.
وى در ضمن بحث از ثبوت هلال به برخى از فروعات جديد نيز
اشاره مى‌كند: از جمله حكم كسى كه اسير و يا زندانى است و نمى‌داند كه ماه رمضان چه وقتى فرامى‌رسد و نيز
حکم كسانى كه در قطب جنوب يا شمال زندگى مى‌كنند و در آنجا شب و روز معمولى وجود ندارد. وى معتقد است بهترين احتمالى كه مى‌توان براى اين افراد در نظر گرفت اين است كه بين
نماز و روزه تفصيل داد. چنين فردى بايد نمازهايش را انجام دهد ولى روزه از او ساقط است زيرا روزه در ماه رمضان واجب است در حالى كه در اين مناطق نظم و ترتيب روزه و ماه به گونه‌اى ديگر است.
نرم افزار جامع فقه أهل البيت عليهم السلام، مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی
