خلط (مفردات‌قرآن)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
خَلْط (به فتح خاء و سکون لام) از
واژگان قرآن کریم به معنای آمیختن است. مشتقات این واژه که در آیات قرآن آمده عبارتند از:
مُخالِطِه (به ضم میم) به معنای آميخته شدنى كه جدا شدن آن ممكن نباشد،
إِخْتِلاط (به همزه مکسور و سکون خاء) به معناى امتزاج و آميخته شدن و
خَلْطاء (به فتح خاء و سکون لام) جمع خليط و آن به معنى رفيق و همسايه و شريک است مراد از آن در آيه قرآن شركاء است كه مال خود را با مال شريک خود مى‌آميزند.
خَلْط به معنای آميختن است.
راغب می‌گويد: خلط آن است كه ميان اجزاء دو چيز يا بيشتر را جمع كنند اعمّ از آن كه هر دو مايع باشند يا جامد يا يكى مايع و ديگرى جامد و آن از مزج اعمّ است.
اقرب الموارد می‌گويد: مزج آميختنى است كه جدا كردن آن ممكن نباشد مثل آميختن مايعات
و خلط اعمّ از آن است. على هذا مزج اخصّ و خلط اعمّ است ولى
طبرسی در
مجمع ذيل
آیه ۲۲۰ سوره بقره می‌گويد: مخالطه آميخته شدنى است كه جدا شدن آن ممكن نباشد.
ناگفته نماند قول راغب و اقرب الموارد كه خلط را اعمّ گفته‌اند با استعمال قرآن بهتر می‌سازد.
(وَ يَسْئَلُونَكَ عَنِ الْيَتامى قُلْ إِصْلاحٌ لَهُمْ خَيْرٌ وَ إِنْ تُخالِطُوهُمْ فَإِخْوانُكُمْ) منظور از مخالطه چنان‌كه طبرسى گفته آميختن مال يتيم با مال خود است.
يعنى: «تو را از يتامى می‌پرسند بگو: اصلاح براى آن‌ها (اصلاح اموال) خوب است، و اگر اموال آن‌ها را با اموال خود آميختيد آن‌ها برادران شمايند.»
مخالطه را معاشرت نيز گفته‌اند.
(وَ آخَرُونَ اعْتَرَفُوا بِذُنُوبِهِمْ خَلَطُوا عَمَلًا صالِحاً وَ آخَرَ سَيِّئاً) «و ديگران كه به گناهان خويش
اعتراف كرده عمل شايسته‌اى را با عمل بد ديگر آميخته‌اند.»
يعنى هم عمل صالح و هم عمل طالح انجام داده‌اند.
(وَ اضْرِبْ لَهُمْ مَثَلَ الْحَياةِ الدُّنْيا كَماءٍ أَنْزَلْناهُ مِنَ السَّماءِ فَاخْتَلَطَ بِهِ نَباتُ الْأَرْضِ) (زندگى دنيا را براى آنان به آبى تشبيه كن كه از
آسمان فرو مى‌فرستيم؛ و بوسيله آن، گياهان زمين سرسبز مى‌شود و درهم فرو مى‌رود.)
اختلاط به معنى امتزاج و آميخته شدن است، تا آب نباشد املاح زمين و گازهاى هوا قابل امتزاج نيست آب باران است كه آميخته با گازهاى مخصوص از هوا به زمين می‌ريزد و آن‌گاه املاح خاک را حلّ كرده و قابل تغذيه گياه می‌كند. گمان می‌كنم منظور از نبات در آيه موادّى است كه گياه را تشكيل می‌دهند و آن‌ها به واسطه آب به هم آميخته و ممتزج می‌شوند و به صورت گياه در می‌آيند. على هذا باء در «به» براى سببيّت است. ممكن است باء را براى تعديه گرفت يعنى گياه زمين با آب آميخته شد.
(وَ إِنَّ كَثِيراً مِنَ الْخُلَطاءِ لَيَبْغِي بَعْضُهُمْ عَلى بَعْضٍ إِلَّا الَّذِينَ آمَنُوا وَ عَمِلُوا الصَّالِحاتِ) «
داود گفت: به يقين او با درخواست ميش تو براى افزودن آن به ميش‌هايش، بر تو
ستم نموده؛ و بسيارى از شريكان و دوستان به يكديگر ستم مى‌كنند، مگر كسانى كه ايمان آورده و اعمال صالح انجام داده‌اند.»
خَلْطاء جمع خليط و آن به معنى رفيق و همسايه و شريک است مراد از آن در آيه شريفه شركاء است كه مال خود را با مال شريک خود مى‌آميزند.
•
قرشی بنایی، علی‌اکبر، قاموس قرآن، برگرفته از مقاله «خلط»، ج۲، ص۲۸۱.
