محمد و انبیاء (قرآن)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
پیامبر صلی‌الله‌علیه‌وآله از ماجراها و سرگذشت انبیاء پیشین آگاه می‌شدند. در این مقاله آیات مرتبط با محمد صلی‌الله‌علیه‌وآله و انبیاء علیهم‌السلام معرفی می‌شوند.
خداوند، بيان‌كننده داستانهاى انبياى گذشته براى
پیامبر صلی‌الله‌علیه‌وآله:
وَ كُلًّا نَقُصُّ عَلَيْكَ مِنْ أَنْباءِ الرُّسُلِ ....
آرامش خاطر پيامبر صلی‌الله‌علیه‌وآله و استوارى
قلب او، هدف از بيان
سرگذشت انبيا براى آن حضرت:
وَ كُلًّا نَقُصُّ عَلَيْكَ مِنْ أَنْباءِ الرُّسُلِ ما نُثَبِّتُ بِهِ فُؤادَكَ ....
پيامبر صلی‌الله‌علیه‌وآله مأمور بيان سرگذشت
حضرت داود علیه‌السلام از طريق
وحی:
اصْبِرْ عَلى ما يَقُولُونَ وَ اذْكُرْ عَبْدَنا داوُدَ ذَا الْأَيْدِ ....
پيامبر صلی‌الله‌علیه‌وآله موظف به پيروى از
هدایت پيامبران:
أُولئِكَ الَّذِينَ آتَيْناهُمُ الْكِتابَ وَ الْحُكْمَ وَ النُّبُوَّةَ فَإِنْ يَكْفُرْ بِها هؤُلاءِ فَقَدْ وَكَّلْنا بِها قَوْماً لَيْسُوا بِها بِكافِرِينَ أُولئِكَ الَّذِينَ هَدَى اللَّهُ فَبِهُداهُمُ اقْتَدِهْ قُلْ لا أَسْئَلُكُمْ عَلَيْهِ أَجْراً إِنْ هُوَ إِلَّا ذِكْرى لِلْعالَمِينَ.
آگاهی يافتن پيامبر صلی‌الله‌علیه‌وآله با وحى، از حقايق نهفته داستان
زکریّا علیه‌السلام:
ذلِكَ مِنْ أَنْباءِ الْغَيْبِ نُوحِيهِ إِلَيْكَ وَ ما كُنْتَ لَدَيْهِمْ إِذْ يُلْقُونَ أَقْلامَهُمْ أَيُّهُمْ يَكْفُلُ مَرْيَمَ وَ ما كُنْتَ لَدَيْهِمْ إِذْ يَخْتَصِمُونَ.
آگاهى پيامبر صلی‌الله‌علیه‌وآله با وحى، از حقايق نهفته تاريخ
مریم علیها‌السلام:
ذلِكَ مِنْ أَنْباءِ الْغَيْبِ نُوحِيهِ إِلَيْكَ وَ ما كُنْتَ لَدَيْهِمْ إِذْ يُلْقُونَ أَقْلامَهُمْ أَيُّهُمْ يَكْفُلُ مَرْيَمَ وَ ما كُنْتَ لَدَيْهِمْ إِذْ يَخْتَصِمُونَ.
بيان نمودن نداى خداوند به
موسی علیه‌السلام در
وادی طور، براى پيامبر صلی‌الله‌علیه‌وآله جلوه
رحمت الهی بر آن حضرت:
۱. وَ ما كُنْتَ بِجانِبِ الطُّورِ إِذْ نادَيْنا وَ لكِنْ رَحْمَةً مِنْ رَبِّكَ ....
۲. هَلْ أَتاكَ حَدِيثُ
مُوسى إِذْ ناداهُ رَبُّهُ بِالْوادِ الْمُقَدَّسِ طُوىً.
نمايان شدن
آتش و فراهم آمدن خلوتگاهى براى اعطاى
رسالت به
موسى عليه‌السلام، حادثه‌اى پندآموز براى پيامبر صلی‌الله‌علیه‌وآله:
وَ هَلْ أَتاكَ حَدِيثُ
مُوسى إِذْ رَأى ناراً فَقالَ لِأَهْلِهِ امْكُثُوا إِنِّي آنَسْتُ ناراً لَعَلِّي آتِيكُمْ مِنْها بِقَبَسٍ أَوْ أَجِدُ عَلَى النَّارِ هُدىً فَلَمَّا أَتاها نُودِيَ يا
مُوسى إِنِّي أَنَا رَبُّكَ ... وَ أَنَا اخْتَرْتُكَ فَاسْتَمِعْ لِما يُوحى كَذلِكَ نَقُصُّ عَلَيْكَ مِنْ أَنْباءِ ما قَدْ سَبَقَ وَ قَدْ آتَيْناكَ مِنْ لَدُنَّا ذِكْراً.
اطّلاعات
دقيق پيامبر صلی‌الله‌علیه‌وآله از جريان
بعثت موسی علیه‌السلام و
سخن گفتن خداوند با وى در طور، به رغم نبود آن حضرت، گواهى روشن بر رسالت الهى محمّد صلی‌الله‌علیه‌وآله:
وَ ما كُنْتَ بِجانِبِ الْغَرْبِيِّ إِذْ قَضَيْنا إِلى
مُوسَى الْأَمْرَ وَ ما كُنْتَ مِنَ الشَّاهِدِينَ ... وَ ما كُنْتَ ثاوِياً فِي أَهْلِ مَدْيَنَ تَتْلُوا عَلَيْهِمْ آياتِنا وَ لكِنَّا كُنَّا مُرْسِلِينَ وَ ما كُنْتَ بِجانِبِ الطُّورِ إِذْ نادَيْنا وَ لكِنْ رَحْمَةً مِنْ رَبِّكَ لِتُنْذِرَ قَوْماً ما أَتاهُمْ مِنْ نَذِيرٍ مِنْ قَبْلِكَ لَعَلَّهُمْ يَتَذَكَّرُونَ.
••• خداوند، تشريح‌كننده داستان
نوح علیه‌السلام بر پيامبر صلی‌الله‌علیه‌وآله از راه وحى:
قِيلَ يا نُوحُ ... تِلْكَ مِنْ أَنْباءِ الْغَيْبِ نُوحِيها إِلَيْكَ ....
••• آگاهى نداشتن پيامبر صلی‌الله‌علیه‌وآله و مردم عصر بعثت از داستان نوح عليه‌السلام پيش از
نزول قرآن:
قِيلَ يا نُوحُ ... تِلْكَ مِنْ أَنْباءِ الْغَيْبِ نُوحِيها إِلَيْكَ ما كُنْتَ تَعْلَمُها أَنْتَ وَ لا قَوْمُكَ مِنْ قَبْلِ‌هذا فَاصْبِرْ إِنَّ الْعاقِبَةَ لِلْمُتَّقِينَ.
••• عدم آگاهى پيامبر صلی‌الله‌علیه‌وآله از داستان
یوسف علیه‌السلام پيش از نزول قرآن:
نَحْنُ نَقُصُّ عَلَيْكَ أَحْسَنَ الْقَصَصِ بِما أَوْحَيْنا إِلَيْكَ هذَا الْقُرْآنَ وَ إِنْ كُنْتَ مِنْ قَبْلِهِ لَمِنَ الْغافِلِينَ.
••• آگاهى پيامبر صلی‌الله‌علیه‌وآله از داستان يوسف عليه‌السلام به‌وسيله وحى:
۱. نَحْنُ نَقُصُّ عَلَيْكَ أَحْسَنَ الْقَصَصِ بِما أَوْحَيْنا إِلَيْكَ هذَا الْقُرْآنَ ....
۲. ذلِكَ مِنْ أَنْباءِ الْغَيْبِ نُوحِيهِ إِلَيْكَ وَ ما كُنْتَ لَدَيْهِمْ إِذْ أَجْمَعُوا أَمْرَهُمْ وَ هُمْ يَمْكُرُونَ.
•••
سجده يازده
ستاره،
خورشید و
ماه در
عالم رؤیا براى يوسف عليه‌السلام، شايسته يادآورى از سوى رسول خدا صلی‌الله‌علیه‌وآله:
نَحْنُ نَقُصُّ عَلَيْكَ أَحْسَنَ الْقَصَصِ بِما أَوْحَيْنا إِلَيْكَ هذَا الْقُرْآنَ ... إِذْ قالَ يُوسُفُ لِأَبِيهِ يا أَبَتِ إِنِّي رَأَيْتُ أَحَدَ عَشَرَ كَوْكَباً وَ الشَّمْسَ وَ الْقَمَرَ رَأَيْتُهُمْ لِي ساجِدِينَ.
«اذ» ظرف براى عامل مقدّر «اذكر» است.
••• ياد
ابراهیم علیه‌السلام صدّيق و پيامبر الهى در قرآن، وظيفه الهى بر عهده حضرت محمّد صلی‌الله‌علیه‌وآله:
وَ اذْكُرْ فِي الْكِتابِ إِبْراهِيمَ إِنَّهُ كانَ صِدِّيقاً نَبِيًّا.
•• پيامبر صلی‌الله‌علیه‌وآله مكلّف به ياد ابراهيم عليه‌السلام
بنده خاص خداوند:
وَ اذْكُرْ عِبادَنا إِبْراهِيمَ ....
••• يادآورى ماجراى
میزبانی ابراهیم علیه‌السلام از
فرشتگان و
بشارت آنها به پسرى دانا براى او، درسى آموزنده و عبرت‌آور براى محمّد صلی‌الله‌علیه‌وآله و ديگران:
هَلْ أَتاكَ حَدِيثُ ضَيْفِ إِبْراهِيمَ الْمُكْرَمِينَ إِذْ دَخَلُوا عَلَيْهِ .... وَ بَشَّرُوهُ بِغُلامٍ عَلِيمٍ.
ذاريات (۵۱) ۲۴ و ۲۵ و ۲۸
••• يادآورى
اقتدار،
بصیرت،
خلوص و
برگزیدگی ابراهيم عليه‌السلام، در ميان نيكان، توصيه‌اى سازنده و درسى عبرت‌آموز براى محمّد صلی‌الله‌علیه‌وآله:
وَ اذْكُرْ عِبادَنا إِبْراهِيمَ ... أُولِي الْأَيْدِي وَ الْأَبْصارِ إِنَّا أَخْلَصْناهُمْ بِخالِصَةٍ ... وَ إِنَّهُمْ عِنْدَنا لَمِنَ الْمُصْطَفَيْنَ الْأَخْيارِ.
يادآورى صداقت كامل و نبوّت
ادریس علیه‌السلام در قرآن، تكليفى الهى براى پيامبر صلی‌الله‌علیه‌وآله:
وَ اذْكُرْ فِي الْكِتابِ إِدْرِيسَ إِنَّهُ كانَ صِدِّيقاً ....
••• مكلّف بودن پيامبر صلی‌الله‌علیه‌وآله به يادآورى
اسحاق علیه‌السلام بنده خاصّ خداوند:
وَ اذْكُرْ عِبادَنا ... وَ إِسْحاقَ ....
••• فرمان
خداوند به يادآورى اقتدار، بصيرت، خلوص و برگزيدگى اسحاق عليه‌السلام در ميان
نیکان:
وَ اذْكُرْ عِبادَنا ... وَ إِسْحاقَ ... أُولِي الْأَيْدِي وَ الْأَبْصارِ إِنَّا أَخْلَصْناهُمْ بِخالِصَةٍ ... وَ إِنَّهُمْ عِنْدَنا لَمِنَ الْمُصْطَفَيْنَ الْأَخْيارِ.
••• سرگذشت
اسماعیل علیه‌السلام، تذكّرى سازنده و عبرت‌آموز براى محمّد صلی‌الله‌علیه‌وآله و ديگران:
وَ اذْكُرْ إِسْماعِيلَ ... هذا ذِكْرٌ ....
••• يادآورى اسماعيل عليه‌السلام و
صدق وعده او، عبرتى سازنده براى محمّد صلی‌الله‌علیه‌وآله و
تلاوت کنندگان قرآن:
وَ اذْكُرْ فِي الْكِتابِ إِسْماعِيلَ إِنَّهُ كانَ صادِقَ الْوَعْدِ ....
••• عنايت خداوند به ياد محمّد صلی‌الله‌علیه‌وآله از اسماعيل عليه‌السلام و نيك بودن وى:
وَ اذْكُرْ إِسْماعِيلَ ... وَ كُلٌّ مِنَ الْأَخْيارِ.
••• سرگذشت
الیسع علیه‌السلام، تذكّرى سازنده و عبرت‌آموز براى محمّد صلی‌الله‌علیه‌وآله و ديگران:
وَ اذْكُرْ ... وَ الْيَسَعَ ... هذا ذِكْرٌ ....
••• عنايت خداوند به
نیکی و نيك بودن اليسع، توصيه‌اى سازنده و عبرت‌آموز براى محمّد صلی‌الله‌علیه‌وآله:
وَ اذْكُرْ ... وَ الْيَسَعَ ... وَ كُلٌّ مِنَ الْأَخْيارِ.
••• سرگذشت
ایّوب علیه‌السلام درس‌آموز و عبرت انگيز براى محمّد صلی‌الله‌علیه‌وآله:
وَ اذْكُرْ عَبْدَنا أَيُّوبَ ....
••• بيان چگونگى درد و رنجهاى ايّوب عليه‌السلام در راستاى اجراى
رسالت خويش و حمايت خداوند از او، تسلّاى محمّد صلی‌الله‌علیه‌وآله و درسى آموزنده براى آن حضرت:
وَ اذْكُرْ عَبْدَنا أَيُّوبَ إِذْ نادى رَبَّهُ أَنِّي مَسَّنِيَ الشَّيْطانُ بِنُصْبٍ وَ عَذابٍ ارْكُضْ بِرِجْلِكَ هذا مُغْتَسَلٌ بارِدٌ وَ شَرابٌ وَ وَهَبْنا لَهُ أَهْلَهُ وَ مِثْلَهُمْ مَعَهُمْ رَحْمَةً مِنَّا ....
•••
عبودیّت ایّوب علیه‌السلام مورد توجه خداوند و توصيه‌اى سازنده و عبرت‌آموز براى محمّد صلی‌الله‌علیه‌وآله:
وَ اذْكُرْ عَبْدَنا أَيُّوبَ ...
بر اساس كلمه «عبدنا» است.
••• يادآورى ايّوب عليه‌السلام، موجب
تذکّر و
پند براى
خردمندان:
وَ اذْكُرْ عَبْدَنا أَيُّوبَ .... وَ ذِكْرى لِأُولِي الْأَلْبابِ.
••• يادآورى
آزمایش و داورى
داود علیه‌السلام، درسى آموزنده و عبرت‌انگيز براى محمّد صلی‌الله‌علیه‌وآله:
وَ هَلْ أَتاكَ نَبَأُ الْخَصْمِ .... فَاحْكُمْ بَيْنَنا بِالْحَقِ .... وَ ظَنَّ داوُدُ أَنَّما فَتَنَّاهُ فَاسْتَغْفَرَ رَبَّهُ ....
••• يادآورى از داود عليه‌السلام و
قدرت و توجّه فراوان او به خدا، عبرت و درسى براى محمّد صلی‌الله‌علیه‌وآله و ديگران:
... وَ اذْكُرْ عَبْدَنا داوُدَ ذَا الْأَيْدِ إِنَّهُ أَوَّابٌ .
امر به «اذكر» براى اقتداو
الگو گرفتن است و نيز براى‌اينكه بيانگر
معجزه پیامبر صلی‌الله‌علیه‌وآله باشد.
••• پيامبر صلی‌الله‌علیه‌وآله، موظّف به يادآورى
عبودیّت داود علیه‌السلام:
... وَ اذْكُرْ عَبْدَنا داوُدَ ....
••• سرگذشت
ذوالکفل علیه‌السلام، تذكّرى سازنده و عبرت‌آموز براى محمّد صلی‌الله‌علیه‌وآله:
وَ اذْكُرْ ... وَ ذَا الْكِفْلِ ... هذا ذِكْرٌ ....
••• عنايت خداوند به ياد ذوالكفل عليه‌السلام و نيك بودن وى از سوى محمّد صلی‌الله‌علیه‌وآله:
وَ اذْكُرْ ... وَ ذَا الْكِفْلِ وَ كُلٌّ مِنَ الْأَخْيارِ.
••• سرگذشت
موسی علیه‌السلام قابل دقّت و مايه
عبرت، براى محمّد صلی‌الله‌علیه‌وآله:
هَلْ أَتاكَ حَدِيثُ
مُوسى.
••• يادآورى
رسالت موسی علیه‌السلام، مبنى بر
وحدانیّت خدا و
اقامه نماز براى ياد او و نزديكى
قیامت، توصيه‌اى آموزنده و عبرت‌آور براى محمّد صلی‌الله‌علیه‌وآله:
وَ هَلْ أَتاكَ حَدِيثُ
مُوسى وَ أَنَا اخْتَرْتُكَ فَاسْتَمِعْ لِما يُوحى إِنَّنِي أَنَا اللَّهُ لا إِلهَ إِلَّا أَنَا فَاعْبُدْنِي وَ أَقِمِ الصَّلاةَ لِذِكْرِي إِنَّ السَّاعَةَ آتِيَةٌ ....
••• يادآورى رسالت
موسى عليه‌السلام و ابلاغ آن به
فرعون طغيانگر، مايه عبرت و توصيه‌اى سازنده براى محمّد صلی‌الله‌علیه‌وآله:
هَلْ أَتاكَ حَدِيثُ
مُوسى اذْهَبْ إِلى فِرْعَوْنَ إِنَّهُ طَغى.
••• ياد
موسى عليه‌السلام و قصّه
اخلاص او براى خداوند، تذكّرى عبرت‌آموز براى محمّد صلی‌الله‌علیه‌وآله:
وَ اذْكُرْ فِي الْكِتابِ
مُوسى إِنَّهُ كانَ مُخْلَصاً ....
يادآورى
هود علیه‌السلام برادر
قوم عاد و
انذار آن حضرت، سرگذشتى عبرت‌آموز براى محمّد صلی‌الله‌علیه‌وآله:
وَ اذْكُرْ أَخا عادٍ إِذْ أَنْذَرَ قَوْمَهُ ....
••• سرگذشت
یعقوب علیه‌السلام درسى سازنده و عبرت‌آموز براى محمّد صلی‌الله‌علیه‌وآله:
وَ اذْكُرْ عِبادَنا ... وَ يَعْقُوبَ ....
••• يادآورى از اقتدار،
بصیرت، خلوص و برگزيدگى يعقوب عليه‌السلام در ميان نيكان، توصيه‌اى سازنده و درسى عبرت‌آموز براى محمّد صلی‌الله‌علیه‌وآله:
وَ اذْكُرْ عِبادَنا ... وَ يَعْقُوبَ أُولِي الْأَيْدِي وَ الْأَبْصارِ إِنَّا أَخْلَصْناهُمْ بِخالِصَةٍ ... وَ إِنَّهُمْ عِنْدَنا لَمِنَ الْمُصْطَفَيْنَ الْأَخْيارِ.
•••
عبودیّت یعقوب علیه‌السلام، مورد توجّه خداوند و توصيه‌اى سازنده و عبرت‌آموز براى محمّد صلی‌الله‌علیه‌وآله:
وَ اذْكُرْ عِبادَنا ... وَ يَعْقُوبَ ....
مرکز فرهنگ و معارف قرآن، فرهنگ قرآن، ج۲۷، ص۲۵۰، برگرفته از مقاله «محمد و انبیاء صلی‌الله‌علیه‌وآله».
