محمد بن یحیی ذهلی
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
محمد بن یحیی بن عبدالله ذهلی (
۱۷۲-
۲۵۸ق)، از محدثان
اهل‌سنت قرن سوم هجری قمری در
نیشابور بود.
ابوعبدالله محمد بن یحیی بن عبدالله ذهلی زهری نیشابوری، از موالیان
بنی ذهل و اهل نیشابور است که در سال ۱۷۲ق به دنیا آمد.
او برای کسب و نشر دانش به جاهای زیادی از جمله
مکه،
کوفه،
واسط،
یمن،
مصر،
ری و
بغداد مسافرت کرد.
وی هجده مرتبه به
بصره و دو بار به یمن سفر نمود.
ذهلی از افرادی چون
عبدالرحمان بن مهدی،
عبیدالله بن موسی،
روح بن عباده و
محمد بن عمر واقدی حدیث شنید و محدثانی چون
سعید بن ابی مریم،
محمد بن مثنی،
ابوداود سجستانی و
بخاری از وی روایت نقل کرده‌اند.
او احادیث
زهری را به صورت شایسته‌ای جمع‌آوری کرد و به همین جهت او را زُهری نیز ملقب کرده‌اند.
وی از جهت عظمت و مقام در نیشابور، همانند
احمد بن حنبل در
بغداد و
مالک بن انس در
مدینه محسوب می‌شد.
احمد بن حنبل به یکی از راویان حدیث که قصد رفتن به بصره را داشت، گفت: در آنجا ملازم محمد بن یحیی باش و حدیث را از او بیاموز، چون آگاه‌تر از او به حدیث زُهری کسی یافت نمی‌شود. از اینجا روشن می‌شود که ذهلی زمانی مقیم بصره بوده است.
مزی او را فردی ثقه، حافظ، عارف و باتقوا به حساب آورده که در سال ۲۵۸ق درگذشت.
از آثار او علل حدیث الزهری و التوکل می‌باشد.
• پژوهشگاه فرهنگ و معارف اسلامی، دائرة المعارف مؤلفان اسلامی، ج۱، ص۶۹۵-۶۹۶، برگرفته از مقاله «محمد ذهلی».
