• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

محمد بن حسن شیبانی

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف


مقالات مرتبط: محمد بن حسن شیبانی (رویدادهای‌تاریخ‌اسلام‌ترمانینی).

ابوعبدالله محمد بن حسن شیبانی (۱۳۲-۱۸۹ق)، از عالمان حنفی مذهب به فقه، حدیث، شعر، ادبیات عرب و علوم قرآنی قرن دوم هجری قمری بود.


ابوعبدالله محمد بن حسن بن فرقد شیبانی کوفی، اصل وی از حرستا، یکی از روستاهای دمشق
[۱] ذهبی، محمد بن احمد، تاریخ الاسلام، ج۱۲، ص۳۵۹.    
و یا اهل جزیره بود،
[۲] ابن سعد، محمد، الطبقات الکبری، ج۷، ص۳۳۶.    
ولی محمد در حدود ۱۳۲ق در واسط به دنیا آمد و در کوفه بزرگ شد
[۳] ابن خلکان، احمد بن محمد، وفیات الاعیان، ج۴، ص۱۸۴-۱۸۵.    
و از موالی بنی شیبان بود.
[۴] ابن سعد، محمد، الطبقات الکبری، ج۷، ص۳۳۶.    
او در کوفه تحصیلاتش را آغاز کرد و فقه را نزد ابوحنیفه و قاضی ابویوسف فرا گرفت
[۵] خطیب بغدادی، احمد بن علی، تاریخ بغداد، ج۲، ص۱۷۲.    
و دروس دیگر را نزد استادانی همچون مسعر، اوزاعی و ثوری آموخت.
[۶] ابن قتیبه دینوری، عبدالله بن مسلم، المعارف، ص۵۰۰ به بعد.    
[۷] صفدی، خلیل بن ایبک، الوافی بالوفیات، ج۲، ص۲۴۷.    
ایشان حدود سه سال نزد مالک شاگردی کرده و حدود هفتصد حدیث از او شنیده
[۸] ذهبی، محمد بن احمد، تاریخ الاسلام، ج۱۲، ص۳۶۰.    
و شاگردانی مانند شافعی، ابوعبید و هشام بن عبیدالله داشت.
[۹] ذهبی، محمد بن احمد، سیر اعلام النبلاء، ج۹، ص۱۳۵.    

به لحاظ اینکه مدتی با ابوحنیفه همنشین بود، مذهب حنفی را اختیار کرد و رواج داد.
[۱۰] ابن خلکان، احمد بن محمد، وفیات الاعیان، ج۴، ص۱۸۴.    
او سپس به بغداد رفت و مدتی در آنجا اقامت داشت و تدریس می‌کرد.
[۱۱] ابن سعد، محمد، الطبقات الکبری، ج۷، ص۳۳۶.    
[۱۲] ابن قتیبه دینوری، عبدالله بن مسلم، المعارف، ص۵۰۰.    


وی را فردی فقیه، محدث
[۱۳] ابن ندیم، محمد بن اسحاق، الفهرست، ص۲۵۳-۲۵۴.    
و متخصص در ادبیات عرب، علوم قرآن و حساب برشمرده و فصاحت او را ستوده‌اند.
[۱۴] خطیب بغدادی، احمد بن علی، تاریخ بغداد، ج۲، ص۱۷۲-۱۷۳.    
[۱۵] ابن اثیر، علی بن محمد، الکامل فی التاریخ، ج۶، ص۱۹۴.    
شیبانی نیمی از اموال موروثی پدرش را در راه نحو و شعر، و بقیه را در راه فقه و حدیث انفاق کرد.
[۱۶] ذهبی، محمد بن احمد، تاریخ الاسلام، ج۱۲، ص۳۶۰.    
[۱۷] خطیب بغدادی، احمد بن علی، تاریخ بغداد، ج۲، ص۱۷۰.    
وی مدتی از جانب‌ هارون (خلافت ۱۷۰-۱۹۳ق) قاضی رقّه بود و سپس معزول گردید.
[۱۸] ابن سعد، محمد، الطبقات الکبری، ج۷، ص۳۳۶.    
[۱۹] ابن قتیبه دینوری، عبدالله بن مسلم، المعارف، ص۵۰۰.    
او بیشتر اوقات از ملازمان‌ هارون الرشید بود.

در سال ۱۸۹ق او و کسائی به همراه‌ هارون به شهر ری رفتند و هر دو در این سال و در یک روز از دنیا رفتند.
[۲۰] ذهبی، محمد بن احمد، تاریخ الاسلام، ج۱۲، ص۳۶۲.    
زمان فوت وی را به اختلاف آورده‌اند.
[۲۱] ابن ندیم، محمد بن اسحاق، الفهرست، ص۲۵۳.    
[۲۲] مدرس تبریزی، محمدعلی، ریحانة الادب، ج۳، ص۲۹۲.    


آثار وی عبارت‌اند از: الجامع الصغیر، الجامع الکبیر، زیادة الزیادات، اصول فقه، الصلاة، الزکاة، المناسک، نوادر الصلاة، النکاح، الطلاق، العتاق و امهات الاولاد السلم و البیوع المضاربة الکبیرة المضاربة الصغیرة الاجارات الکبیر الاجارات الصغیر کتاب الصرف الرهن الشفعه الحیض المزارعة الکبیرة المزارعة الصغیرة المفاوضة الشرکة الوکالة العاریة الودیعة الحوالة الکفالة الاقرار الدعوی و البینات کتاب الخیل الماذون الکبیر الماذون الصغیر العتمة الدیات جنایات المدبر و المکاتب الولاء الشرب السرقة و قطاع الطریق الصید و الذبائح العتق فی المرض العین و الدین الرجوع عن الشهادات الوقوف و الصدقات الغصب الدور الهبة و الصدقات الایمان و النذور و الکفارات الوصایا حساب الوصایا الصلح الخنثی و المفقود اجتهاد الرای الاکراه الاستحسان اللقیط اللّقطة الآبق الحج المالی الکیسانیات الزیادات التحری المعاقل الخصال الرّد علی اهل المدینة النوادر روایة بن رستم
[۲۳] ابن ندیم، محمد بن اسحاق، الفهرست، ص۲۵۳-۲۵۴.    
الاحتجاج علی مالک
[۲۴] حاجی خلیفه، مصطفی بن عبدالله، کشف الظنون، ج۲، ص۱۵۸۱.    
[۲۵] حاجی خلیفه، مصطفی بن عبدالله، کشف الظنون، ج۲، ص۱۶۶۷.    
[۲۶] حاجی خلیفه، مصطفی بن عبدالله، کشف الظنون، ج۲، ص۱۶۸۰.    
[۲۷] حاجی خلیفه، مصطفی بن عبدالله، کشف الظنون، ج۲، ص۱۹۰۸.    
الاصل فی الفروع الرقیات الاکتساب فی الرزق المستطاب البیوع الشروط الکسب المبسوط فی فروع الحنفیه که مشتمل بر کتابهای دیگر وی الصلاة البیوع الایمان و الاکراه می‌باشد مسائل الرقیات و الجرجانیات و الکیسانیات و الهارونیات السیر الکبیر السیر الکبیر والصغیر شرح الموطا العقائد الشیبانیة مسند ابی حنیفه نوادر الصیام مسائل اهل البصرة کتاب السحبات و الآثار.
[۲۸] بغدادی، اسماعیل بن محمد، هدیة العارفین، ج۲، ص۸.    
[۲۹] زرکلی، خیرالدین، الاعلام، ج۶، ص۸۰.    
[۳۰] آقابزرگ تهرانی، محمدمحسن، الذریعه، ج۲، ص۳۱۱.    
[۳۱] کحاله، عمررضا، معجم المؤلفین، ج۹، ص۲۰۷.    
[۳۲] ابن ابی حاتم رازی، عبدالرحمن بن محمد، الجرح و التعدیل، ج۷، ص۲۲۷.    
[۳۳] وکیع ضبی، محمد بن خلف، اخبار القضاة، ج۳، ص۱۶۶.    
[۳۴] سمعانی، عبدالکریم بن محمد، الانساب، ج۸، ص۲۰۰.    
[۳۵] ابن اثیر، علی بن محمد، اللباب فی تهذیب الانساب، ج۲، ص۲۱۹.    
[۳۶] قاضی یحصبی، عیاض بن موسی، ترتیب المدارک، ج۱، ص۳۹۴.
[۳۷] یافعی، عبدالله بن اسعد، مرآت الجنان، ج۱، ص۳۲۵.    
[۳۸] ذهبی، محمد بن احمد، میزان الاعتدال، ج۳، ص۵۱۳.    
[۳۹] ابن حجر عسقلانی، احمد بن علی، لسان المیزان، ج۳، ص۱۵۳.    
[۴۰] قرشی، عبدالقادر بن محمد، الجواهر المضیئه، ج۲، ص۴۲.    
[۴۱] ابن تغری بردی، یوسف، النجوم الزاهره، ج۲، ص۱۳۰.    
[۴۲] ابن عماد حنبلی، عبدالحی، شذرات الذهب، ج۲، ص۴۰۸.    


۱. ↑ ذهبی، محمد بن احمد، تاریخ الاسلام، ج۱۲، ص۳۵۹.    
۲. ↑ ابن سعد، محمد، الطبقات الکبری، ج۷، ص۳۳۶.    
۳. ↑ ابن خلکان، احمد بن محمد، وفیات الاعیان، ج۴، ص۱۸۴-۱۸۵.    
۴. ↑ ابن سعد، محمد، الطبقات الکبری، ج۷، ص۳۳۶.    
۵. ↑ خطیب بغدادی، احمد بن علی، تاریخ بغداد، ج۲، ص۱۷۲.    
۶. ↑ ابن قتیبه دینوری، عبدالله بن مسلم، المعارف، ص۵۰۰ به بعد.    
۷. ↑ صفدی، خلیل بن ایبک، الوافی بالوفیات، ج۲، ص۲۴۷.    
۸. ↑ ذهبی، محمد بن احمد، تاریخ الاسلام، ج۱۲، ص۳۶۰.    
۹. ↑ ذهبی، محمد بن احمد، سیر اعلام النبلاء، ج۹، ص۱۳۵.    
۱۰. ↑ ابن خلکان، احمد بن محمد، وفیات الاعیان، ج۴، ص۱۸۴.    
۱۱. ↑ ابن سعد، محمد، الطبقات الکبری، ج۷، ص۳۳۶.    
۱۲. ↑ ابن قتیبه دینوری، عبدالله بن مسلم، المعارف، ص۵۰۰.    
۱۳. ↑ ابن ندیم، محمد بن اسحاق، الفهرست، ص۲۵۳-۲۵۴.    
۱۴. ↑ خطیب بغدادی، احمد بن علی، تاریخ بغداد، ج۲، ص۱۷۲-۱۷۳.    
۱۵. ↑ ابن اثیر، علی بن محمد، الکامل فی التاریخ، ج۶، ص۱۹۴.    
۱۶. ↑ ذهبی، محمد بن احمد، تاریخ الاسلام، ج۱۲، ص۳۶۰.    
۱۷. ↑ خطیب بغدادی، احمد بن علی، تاریخ بغداد، ج۲، ص۱۷۰.    
۱۸. ↑ ابن سعد، محمد، الطبقات الکبری، ج۷، ص۳۳۶.    
۱۹. ↑ ابن قتیبه دینوری، عبدالله بن مسلم، المعارف، ص۵۰۰.    
۲۰. ↑ ذهبی، محمد بن احمد، تاریخ الاسلام، ج۱۲، ص۳۶۲.    
۲۱. ↑ ابن ندیم، محمد بن اسحاق، الفهرست، ص۲۵۳.    
۲۲. ↑ مدرس تبریزی، محمدعلی، ریحانة الادب، ج۳، ص۲۹۲.    
۲۳. ↑ ابن ندیم، محمد بن اسحاق، الفهرست، ص۲۵۳-۲۵۴.    
۲۴. ↑ حاجی خلیفه، مصطفی بن عبدالله، کشف الظنون، ج۲، ص۱۵۸۱.    
۲۵. ↑ حاجی خلیفه، مصطفی بن عبدالله، کشف الظنون، ج۲، ص۱۶۶۷.    
۲۶. ↑ حاجی خلیفه، مصطفی بن عبدالله، کشف الظنون، ج۲، ص۱۶۸۰.    
۲۷. ↑ حاجی خلیفه، مصطفی بن عبدالله، کشف الظنون، ج۲، ص۱۹۰۸.    
۲۸. ↑ بغدادی، اسماعیل بن محمد، هدیة العارفین، ج۲، ص۸.    
۲۹. ↑ زرکلی، خیرالدین، الاعلام، ج۶، ص۸۰.    
۳۰. ↑ آقابزرگ تهرانی، محمدمحسن، الذریعه، ج۲، ص۳۱۱.    
۳۱. ↑ کحاله، عمررضا، معجم المؤلفین، ج۹، ص۲۰۷.    
۳۲. ↑ ابن ابی حاتم رازی، عبدالرحمن بن محمد، الجرح و التعدیل، ج۷، ص۲۲۷.    
۳۳. ↑ وکیع ضبی، محمد بن خلف، اخبار القضاة، ج۳، ص۱۶۶.    
۳۴. ↑ سمعانی، عبدالکریم بن محمد، الانساب، ج۸، ص۲۰۰.    
۳۵. ↑ ابن اثیر، علی بن محمد، اللباب فی تهذیب الانساب، ج۲، ص۲۱۹.    
۳۶. ↑ قاضی یحصبی، عیاض بن موسی، ترتیب المدارک، ج۱، ص۳۹۴.
۳۷. ↑ یافعی، عبدالله بن اسعد، مرآت الجنان، ج۱، ص۳۲۵.    
۳۸. ↑ ذهبی، محمد بن احمد، میزان الاعتدال، ج۳، ص۵۱۳.    
۳۹. ↑ ابن حجر عسقلانی، احمد بن علی، لسان المیزان، ج۳، ص۱۵۳.    
۴۰. ↑ قرشی، عبدالقادر بن محمد، الجواهر المضیئه، ج۲، ص۴۲.    
۴۱. ↑ ابن تغری بردی، یوسف، النجوم الزاهره، ج۲، ص۱۳۰.    
۴۲. ↑ ابن عماد حنبلی، عبدالحی، شذرات الذهب، ج۲، ص۴۰۸.    


• پژوهشگاه فرهنگ و معارف اسلامی، دائرة المعارف مؤلفان اسلامی، ج۱، ص۷۰۸-۷۰۹، برگرفته از مقاله «محمد شیبانی».


رده‌های این صفحه : ادیبان قرن 2 (قمری) | درگذشتگان سال 189 (قمری) | راویان اهل‌سنت قرن 2 (قمری) | زادگان سال 132 (قمری) | شاعران عرب قرن 2 (قمری) | شخصیت‌های قرن 2 (قمری) | فقهای حنفی قرن 2 (قمری) | قاضیان شام | مؤلفان قرن 2 (قمری) | محدثان حنفی مذهب | مفسران اهل‌سنت قرن 2 (قمری)
جعبه ابزار