محمد انورشاه
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
محمد انورشاه از محدثان، عالمان و متفکران
هند در
قرن چهاردهم هجری/ نوزدهم و بیستم میلادی م باشد.
محمد انورشاه در ۲۷
شوال ۱۲۹۲ ق/ ۲۶ نوامبر ۱۸۷۵ در دو دهوان (منطقه لولاب
کشمیر) دیده به
جهان گشود. زبان‌های فارسی و
عربی را در حد ابتدایی و نیز
قرآن را از مولانا غلام محمد آموخت و چون از شهرت دارالعلوم دیوبند آگاه شد در ۱۳۰۷-۸ ق به دیوبند شتافت و در آنجا مدت چهار سال از مولانا محمود حسن معروف به شیخ الهند و مولانا خلیل احمد سهارنپوری و استادان دیگر بهره برد و در بیست و یک سالگی مدرک فارغ التحصیلی گرفت. سپس با مولانا رشید احمد گنگوهی بیعت کرده، از او سند
حدیث و فیوض معنوی دریافت نمود و برای
تحصیل پزشکی نزد حکیم واصل خان به
دهلی رفت و کتاب‌های
طب را از او درس گرفت.
محمد انور شاه پس از پایان تحصیلات، مدت چهار سال در مدرسه امینیه دهلی تدیس کرد و در ۱۳۲۳ ق/ ۱۹۰۵ همراه برخی مشاهیر کشمیر به
مکه و
مدینه رفت. او در
سفر به
حجاز از شیخ حسین جسر طرابلسی (نویسنده رساله حمیدیه) سند حدیث گرفت و سپس برای اجلاس مشهور «دستاربندی دارالعلوم دیوبند» به آنجا دعوت شد. او پس از آن اجلاس، به استادی دارالعلوم منصوب شد و چندین سال کتاب‌های حدیث را درس گفت. محمدانور شاه پس از درگذشت محمود حسن در ۱۹۲۰ به طور رسمی سرپرست استادان دارالعلوم دیوبند شد. دانشجویان بسیاری در دوره سرپرستی محمدانور شاه از بنگال، برمه و مالزی و از سوی دیگر از ترکستان و سواحل
آفریقا به دیوبند شتافته، از او بهره گرفتند.
محمدانور شاه در اجلاس سالانه «جمعیت العلما» هند در ۱۹۲۷ در پیشاور منصب ریاست داشت و در سخنرانی خویش به اهمیت جغرافیایی استان سرحد، ستم‌های انگیلس و دست درازی‌های قبایل آزاد اشاره کرد. او برای استان سرحد، حقوق و اصلاحاتی مطابق استان‌های دیگر مطالبه کرد و به اصلاح رسوم خطا و از جمله عدم
مالکیت دختر در
ارث پدر پرداخت.
چون سران دارالعلوم پس از اجلاس در برخی اصلاحات اختلاف کردند محمدانور شاه همراه مولانا شبیرااحمد عثمانی، مولانا بدر عالم میرتهی و بسیاری از علما و دانشجویان، به دانشگاه اسلامی (جامعه اسلامیه) دابهیل (سورت) رفت و در آنجا تا ۱۳۵۱ ق/ ۱۹۳۱ به تدریس پرداخت.
محمدانور شاه در واپسین روزهای زندگی به رد مسلک قادیانی پرداخت و شاگردان خویش را به مبارزه با آن به روش تبلیغ و تالیف و نگارش توصیه کرد، چنانکه علامه
اقبال لاهوری نیز مقاله مفصل «
اسلام و مسلک احمدی (قادیانی)» را به توصیه همو نگاشت.
محمدانور شاه در ۱۹۳۳ در دادگاه عالی بهاول پول سخنرانی کرد که
برهان قاطعی بر گمان‌ها و دعاوی بانی مسلک قادیانی شمرده شد. وی در ۳
صفر ۱۳۵۲ ق/ ۲۹ مه ۱۹۳۳ درگذشت و در دیوبند به
خاک سپرده شد.
به گفته سید سلیمان ندوی، مولانا محمدانور شاه از لحاظ حافظه و دیدگاه وسیع خویش در این دوره، یگانه و حافظ
علوم حدیث، ادیب و دانای
علوم عقلی و
زاهد بود. مولانا اشرف علی تهانوی، مولانا شبیر احمد عثمانی و اقبال لاهوری در برخی دشوارهای علمی از محمدانور شاه یاری می‌گرفتند.
از جمله شاگردان محمدانور شاه باید به مولانا مناظر احسن گیلانی، مفتی محمدشفیع (کراچی)، محمدادریس کاندهلوی، بدر عالم میرتهی، محمدیوسف بنوری (کراچی)، مولانا محمدطیب (از سران دارالعلوم دیوبند)، حبیب الرحمن اعظمی (اعظم گره)، سعید احمد اکبرآبادی و محمدچراغ (گوجر انواله) اشاره کرد.
برخی آثار محمدانور شاه به شرح زیر است: مشکلات القرآن، در شرح برخی آیات پیچیده قرآن به کوشش محمدیوسف بنوری، چاپ دهلی، فیض الباری به شرح صحیح البخاری، به کوشش محمدیوسف بنوری و بدر عالم میرتهی، چاپ قاهره، ۱۹۳۸؛ انوار المحمود فی شرح سنن ابی داود، به کوشش محمدصدیق؛ عرف الشذی به شرح جامع الترمذی، به کوشش محمد چراغ؛ عقیده الاسلام فی حیاه عیسی علیه‌السّلام ؛ تحیه الاسلام فی حیاه عیسی علیه‌السّلام ؛ التصریح بما تواتر فی نزول المسیح؛ فصل الخطاب فی مسئله‌ام الکتاب؛ نیل الفرقدین فی مسئله رفع الیدین؛ ضرب الخاتم علی حدوث العالم؛ خاتم النبیین (به زبان فارسی)؛ خزینه الاسرار.
دانشنامه های انقلاب اسلامی و تاریخ ایران، برگرفته از مقاله «محمد انورشاه».
