مجاهدان (قرآن)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
در این مقاله
آیات قرآن مرتبط با مجاهدان معرفی و بررسی می‌شوند.
مجاهدان، انسانهاى محبوب نزد
خداوند:
«إِنَّ اللَّهَ يُحِبُّ الَّذِینَ يُقاتِلُونَ فِی سَبِیلِهِ صَفًّا كَأَنَّهُمْ بُنْیانٌ مَرْصُوصٌ؛
خداوند كسانی را دوست می‌دارد كه در راه او پیكار می‌كنند همچون بنائی آهن.»
برترى مجاهدان بر وانشستگان از
جهاد، به رغم توانایى:
«لا يَسْتَوِی الْقاعِدُونَ مِنَ الْمُؤْمِنِینَ غَيْرُ أُولِی الضَّرَرِ وَ الْمُجاهِدُونَ فِی سَبِیلِ اللَّهِ بِأَمْوالِهِمْ وَ أَنْفُسِهِمْ فَضَّلَ اللَّهُ الْمُجاهِدِینَ بِأَمْوالِهِمْ وَ أَنْفُسِهِمْ عَلَى الْقاعِدِینَ دَرَجَةً وَ كُلًّا وَعَدَ اللَّهُ الْحُسْنى وَ فَضَّلَ اللَّهُ الْمُجاهِدِینَ عَلَى الْقاعِدِینَ أَجْراً عَظِیماً؛
افراد با ایمانی كه بدون بیماری و ناراحتی از جهاد باز نشستند یا مجاهدانی كه در راه خدا با مال و جان خود جهاد كردند یكسان نیستند، خداوند مجاهدانی را كه با مال و جان خود جهاد نمودند بر قاعدان برتری بخشیده و به هر یك از این دو دسته (به نسبت اعمال نیكشان) خداوند وعده پاداش نیك داده و مجاهدان را بر قاعدان برتری و پاداش عظیمی بخشیده است.»
فضیلت داشتن مجاهدان بر ساقیان
حجّاج و آبادگران
مسجدالحرام:
«أَ جَعَلْتُمْ سِقايَةَ الْحاجِّ وَ عِمارَةَ الْمَسْجِدِ الْحَرامِ كَمَنْ آمَنَ بِاللَّهِ وَ الْيَوْمِ الْآخِرِ وَ جاهَدَ فِی سَبِیلِ اللَّهِ لا يَسْتَوُونَ عِنْدَ اللَّهِ وَ اللَّهُ لا يَهْدِی الْقَوْمَ الظَّالِمِینَ الَّذِینَ آمَنُوا وَ هاجَرُوا وَ جاهَدُوا فِی سَبِیلِ اللَّهِ بِأَمْوالِهِمْ وَ أَنْفُسِهِمْ أَعْظَمُ دَرَجَةً عِنْدَ اللَّهِ وَ أُولئِكَ هُمُ الْفائِزُونَ؛
آیا سیراب كردن حجاج و آباد ساختن مسجد الحرام را همانند (عمل) كسی قرار دادید كه ایمان به خدا و روز قیامت آورده و در راه او جهاد كرده است، (این هر دو) هرگز نزد خدا مساوی نیستند، و خداوند گروه ظالمان را هدایت نمی‌كند.آنها كه ایمان آوردند و هجرت كردند و با اموال و جانهایشان در راه خدا جهاد نمودند مقامشان نزد خدا برتر است و آنها به موهبت عظیم رسیده اند.»
برترى مجاهدان پیش از
فتح مکّه، نسبت به مجاهدان پس از آن:
«... لا يَسْتَوِی مِنْكُمْ مَنْ أَنْفَقَ مِنْ قَبْلِ الْفَتْحِ وَ قاتَلَ أُولئِكَ أَعْظَمُ دَرَجَةً مِنَ الَّذِینَ أَنْفَقُوا مِنْ بَعْدُ وَ قاتَلُوا ...؛
چرا در راه خدا انفاق نكنید در حالی كه میراث آسمانها و زمین همه از آن خدا است (و كسی چیزی را با خود نمی‌برد) كسانی كه قبل از پیروزی انفاق كردند و (سپس) پیكار نمودند (با كسانی كه بعد از پیروزی انفاق كردند) یكسان نیستند آنها بلند مقامترند از كسانی كه بعد از فتح انفاق نمودند و جهاد كردند....»
تشبیه صفوف مجاهدان محبوب خداوند، به بناى استوار:
«إِنَّ اللَّهَ يُحِبُّ الَّذِینَ يُقاتِلُونَ فِی سَبِیلِهِ صَفًّا كَأَنَّهُمْ بُنْیانٌ مَرْصُوصٌ؛
خداوند كسانی را دوست می‌دارد كه در راه او پیكار می‌كنند همچون بنائی آهن.»
لزوم
آزمودن و ارزیابى رزمندگان، پیش از ورود به میدان جهاد:
«فَلَمَّا فَصَلَ طالُوتُ بِالْجُنُودِ قالَ إِنَّ اللَّهَ مُبْتَلِیكُمْ بِنَهَرٍ فَمَنْ شَرِبَ مِنْهُ فَلَيْسَ مِنِّی وَ مَنْ لَمْ يَطْعَمْهُ فَإِنَّهُ مِنِّی إِلَّا مَنِ اغْتَرَفَ غُرْفَةً بِيَدِهِ فَشَرِبُوا مِنْهُ إِلَّا قَلِیلًا مِنْهُمْ فَلَمَّا جاوَزَهُ هُوَ وَ الَّذِینَ آمَنُوا مَعَهُ قالُوا لا طاقَةَ لَنَا الْيَوْمَ بِجالُوتَ وَ جُنُودِهِ قالَ الَّذِینَ يَظُنُّونَ أَنَّهُمْ مُلاقُوا اللَّهِ كَمْ مِنْ فِئَةٍ قَلِیلَةٍ غَلَبَتْ فِئَةً كَثِیرَةً بِإِذْنِ اللَّهِ وَ اللَّهُ مَعَ الصَّابِرِینَ؛
و هنگامی كه طالوت (به فرماندهی لشكر
بنی‌اسرائیل منصوب شد، و) سپاهیان را با خود بیرون برد، به آنها گفت: خداوند، شما را به وسیله یك نهر آب، آزمایش می‌كند، آنها (كه به هنگام تشنگی،) از آن بنوشند، از من نیستند، و آنها كه جز یك پیمانه با دست خود، بیشتر از آن نخورند، از من هستند! جز عده كمی، همگی از آن آب نوشیدند. سپس هنگامی كه او، و افرادی كه با او ایمان آورده بودند، (و از بوته آزمایش، سالم به در آمدند،) از آن نهر گذشتند، (از كمی نفرات خود، ناراحت شدند، و عده ای) گفتند: امروز، ما توانایی مقابله با جالوت و سپاهیان او را نداریم. اما آنها كه می‌دانستند خدا را ملاقات خواهند كرد (و به
روز رستاخیز، ایمان داشتند) گفتند، چه بسیار گروههای كوچكی كه به فرمان خدا، بر گروههای عظیمی پیروز شدند! و خداوند، با صابران (و استقامت كنندگان) است.»
مجاهدان
مؤمن و
مهاجر، مؤمنانى حقیقى و راستین:
«وَ الَّذِینَ آمَنُوا وَ هاجَرُوا وَ جاهَدُوا فِی سَبِیلِ اللَّهِ ... أُولئِكَ هُمُ الْمُؤْمِنُونَ حَقًّا ...؛
و آنها كه ایمان آوردند و هجرت نمودند و جهاد در راه خدا كردند،... آنان مؤمنان حقیقی اند....»
حفظ جان
پیامبر صلی‌الله‌علیه‌وآله در عرصه جهاد، وظیفه همه مجاهدان و مقدّم بر حفظ جان خود آنان:
«ما كانَ لِأَهْلِ الْمَدِینَةِ وَ مَنْ حَوْلَهُمْ مِنَ الْأَعْرابِ أَنْ يَتَخَلَّفُوا عَنْ رَسُولِ اللَّهِ وَ لا يَرْغَبُوا بِأَنْفُسِهِمْ عَنْ نَفْسِهِ ...؛
سزاوار نیست كه اهل مدینه و بادیه نشینانی كه اطراف آنها هستند از رسول خدا تخلف جویند، و برای حفظ جان خویش از جان او چشم بپوشند....»
مجاهدان مهاجر و
انصار مشمول رحمت و پذیرش
توبه، از سوى خداوند:
«لَقَدْ تابَ اللَّهُ عَلَى النَّبِيِّ وَ الْمُهاجِرِینَ وَ الْأَنْصارِ الَّذِینَ اتَّبَعُوهُ فِی ساعَةِ الْعُسْرَةِ مِنْ بَعْدِ ما كادَ يَزِیغُ قُلُوبُ فَرِیقٍ مِنْهُمْ ثُمَّ تابَ عَلَيْهِمْ إِنَّهُ بِهِمْ رَؤُفٌ رَحِیمٌ؛
خداوند رحمت خود را شامل حال پیامبر، و (همچنین) مهاجران و انصار كه در زمان عسرت و شدت (در جنگ تبوك) از او پیروی كردند، نمود، پس از آنكه نزدیك بود دلهای گروهی از آنها از حق منحرف شود (و از میدان جنگ باز گردند) سپس خدا توبه آنها را پذیرفت كه او نسبت به آنان مهربان و رحیم است.»
به گفته مفسّران، آیه ۱۱۷ تا ۱۲۱
سوره توبه درباره فرمان پیامبر صلى‌الله‌علیه‌وآله به جهاد در كارزار
تبوک و پس از آن است كه گروهى از آن فرمان سرپیچى كرده، سپس توبه نمودند و نیز جمعى فرمان برده، به دشواریهاى جنگ تن دادند و مورد
تشویق خداوند قرار گرفتند.
مجاهدان متأخّر، به سان مجاهدان پیشگام در فضائل و بهره‌مندى از
پاداش الهی:
«إِنَّ الَّذِینَ آمَنُوا وَ هاجَرُوا وَ جاهَدُوا بِأَمْوالِهِمْ وَ أَنْفُسِهِمْ فِی سَبِیلِ اللَّهِ ... أُولئِكَ بَعْضُهُمْ أَوْلِیاءُ بَعْضٍ ... وَ الَّذِینَ آمَنُوا مِنْ بَعْدُ وَ هاجَرُوا وَ جاهَدُوا مَعَكُمْ فَأُولئِكَ مِنْكُمْ ...؛
آنها كه ایمان آوردند و مهاجرت نمودند و با اموال و جانهای خود در راه خدا جهاد كردند ... و آنها كه بعدا ایمان آوردند و هجرت كردند و با شما جهاد نمودند از شما هستند ....»
اعتقاد مؤمنان مجاهد به نشأت گرفتن
پیروزی و
شکست در عرصه جهاد، براساس
تقدیر الهی:
«إِنْ تُصِبْكَ حَسَنَةٌ تَسُؤْهُمْ وَ إِنْ تُصِبْكَ مُصِیبَةٌ يَقُولُوا قَدْ أَخَذْنا أَمْرَنا مِنْ قَبْلُ وَ يَتَوَلَّوْا وَ هُمْ فَرِحُونَ قُلْ لَنْ يُصِیبَنا إِلَّا ما كَتَبَ اللَّهُ لَنا ...؛
هرگاه نیكی به تو رسد آنها را ناراحت می‌كند، اگر مصیبتی به تو رسد می‌گویند ما تصمیم خود را از پیش گرفته ایم و باز می‌گردند در حالیكه خوشحالند. بگو هیچ حادثه ای برای ما رخ نمی‌دهد مگر آنچه خداوند برای ما نوشته است....»
شركت مجاهدان جانباز و
مجروح در عرصه جهاد، پاسخ نیك به خدا و رسول صلى‌الله‌علیه‌وآله و مصداق پیروى از رضایت خداوند:
«الَّذِینَ اسْتَجابُوا لِلَّهِ وَ الرَّسُولِ مِنْ بَعْدِ ما أَصابَهُمُ الْقَرْحُ ... وَ اتَّبَعُوا رِضْوانَ اللَّهِ ...؛
آنها كه دعوت خدا و پیامبر صلی‌اللّه‌علیه‌وآله را پس از آن همه جراحاتی كه به آنها رسید، اجابت كردند (و هنوز زخمهای میدان احد التیام نیافته بود، به سوی میدان «حمراء الاسد» حركت نمودند؛) ... و از رضای خدا پیروی كردند....»
مقصود از «واتّبعوا رضوان اللّه» خارج شدن (از منزل) به سوى
دشمن است.
احسان مجاهدان، سبب بهره‌مندى آنان از پاداش بزرگ الهى:
«الَّذِینَ اسْتَجابُوا لِلَّهِ وَ الرَّسُولِ مِنْ بَعْدِ ما أَصابَهُمُ الْقَرْحُ لِلَّذِینَ أَحْسَنُوا مِنْهُمْ وَ اتَّقَوْا أَجْرٌ عَظِیمٌ؛
آنها كه دعوت خدا و پیامبر صلی اللّه علیه و آله را پس از آن همه جراحاتی كه به آنها رسید، اجابت كردند (و هنوز زخمهای میدان احد التیام نیافته بود، به سوی میدان «حمراء الاسد» حركت نمودند؛) برای كسانی از آنها، كه نیكی كردند و تقوی پیش گرفتند، پاداش بزرگی است.»
شهادت‌طلبی برخى مجاهدان صدر
اسلام، پس از آگاهى از درجات شهیدان:
«وَ لَقَدْ كُنْتُمْ تَمَنَّوْنَ الْمَوْتَ مِنْ قَبْلِ أَنْ تَلْقَوْهُ فَقَدْ رَأَيْتُمُوهُ وَ أَنْتُمْ تَنْظُرُونَ؛
و شما تمنای مرگ (و شهادت در راه خدا) را پیش از آنكه با آن روبرو شوید می‌كردید سپس آن را با چشم خود دیدید در حالی كه به آن نگاه می‌كردید (و حاضر نبودید به آن تن در دهید، چقدر میان گفتار و كردار شما فاصل است؟!)»
مجاهدان شهید، داراى منزلتى والا در نزد خداوند:
۱. «إِنْ يَمْسَسْكُمْ قَرْحٌ فَقَدْ مَسَّ الْقَوْمَ قَرْحٌ مِثْلُهُ وَ تِلْكَ الْأَيَّامُ نُداوِلُها بَيْنَ النَّاسِ وَ لِيَعْلَمَ اللَّهُ الَّذِینَ آمَنُوا وَ يَتَّخِذَ مِنْكُمْ شُهَداءَ وَ اللَّهُ لا يُحِبُّ الظَّالِمِینَ؛
اگر به شما (در میدان احد،) جراحتی رسید (و ضربهای وارد شد)، به آن جمعیت نیز (در میدان بدر)، جراحتی همانند آن وارد گردید. و ما این روزها(ی پیروزی و شكست) را در میان مردم می‌گردانیم؛ (- و این خاصیت زندگی جهان است -) تا افرادی كه ایمان آورده اند شناخته شوند و خداوند از میان شما قربانیانی بگیرد، و خداوند ظالمان را دوست نمی‌دارد.»
۲. «وَ لا تَحْسَبَنَّ الَّذِینَ قُتِلُوا فِی سَبِیلِ اللَّهِ أَمْواتاً بَلْ أَحْیاءٌ عِنْدَ رَبِّهِمْ يُرْزَقُونَ؛
(ای پیامبر) هرگز گمان مبر آنها كه در راه خدا كشته شده اند مردگانند، بلكه آنها زنده اند و نزد پروردگارشان روزی داده می‌شوند.» مقصود از «الّذین قتلوا فى سبیل اللّه» كشته‌شدگان در جنگ است.
تضمین پاداش مجاهدان شهید، از جانب خدا:
۱. «فَاسْتَجابَ لَهُمْ رَبُّهُمْ أَنِّی لا أُضِیعُ عَمَلَ عامِلٍ مِنْكُمْ مِنْ ذَكَرٍ أَوْ أُنْثى بَعْضُكُمْ مِنْ بَعْضٍ فَالَّذِینَ هاجَرُوا وَ أُخْرِجُوا مِنْ دِیارِهِمْ وَ أُوذُوا فِی سَبِیلِی وَ قاتَلُوا وَ قُتِلُوا لَأُكَفِّرَنَّ عَنْهُمْ سَيِّئاتِهِمْ وَ لَأُدْخِلَنَّهُمْ جَنَّاتٍ تَجْرِی مِنْ تَحْتِهَا الْأَنْهارُ ثَواباً مِنْ عِنْدِ اللَّهِ وَ اللَّهُ عِنْدَهُ حُسْنُ الثَّوابِ؛
خداوند درخواست آنها (صاحبان خرد كه درخواستهای آنها در آیات سابق گذشت) را پذیرفت (و فرمود) من عمل هیچ عمل كننده ای از شما را، خواه زن باشد یا مرد ضایع نخواهم كرد، شما همگی همنوعید و از جنس یكدیگر، آنها كه در راه خدا هجرت كردند، و از خانه های خود بیرون رانده شدند، و در راه من آزار دیدند، و جنگ كردند و كشته شدند سوگند یاد می‌كنم، كه گناهان آنها را می‌بخشم، و آنها را در بهشتهائی كه از زیر درختان آن نهرها جاری است، وارد می‌كنم، این پاداشی است از طرف خداوند، و بهترین پاداشها نزد پروردگار است.»
۲. «فَلْيُقاتِلْ فِی سَبِیلِ اللَّهِ الَّذِینَ يَشْرُونَ الْحَیاةَ الدُّنْیا بِالْآخِرَةِ وَ مَنْ يُقاتِلْ فِی سَبِیلِ اللَّهِ فَيُقْتَلْ أَوْ يَغْلِبْ فَسَوْفَ نُؤْتِیهِ أَجْراً عَظِیماً؛
آنها كه زندگی دنیا را به آخرت فروختهاند باید در راه خدا پیكار كنند، و آن كس كه در راه خدا پیكار كند و كشته شود یا پیروز گردد پاداش بزرگی به او خواهیم داد.»
۳. «إِنَّ اللَّهَ اشْتَرى مِنَ الْمُؤْمِنِینَ أَنْفُسَهُمْ وَ أَمْوالَهُمْ بِأَنَّ لَهُمُ الْجَنَّةَ يُقاتِلُونَ فِی سَبِیلِ اللَّهِ فَيَقْتُلُونَ وَ يُقْتَلُونَ وَعْداً عَلَيْهِ حَقًّا فِی التَّوْراةِ وَ الْإِنْجِیلِ وَ الْقُرْآنِ وَ مَنْ أَوْفى بِعَهْدِهِ مِنَ اللَّهِ فَاسْتَبْشِرُوا بِبَيْعِكُمُ الَّذِی بايَعْتُمْ بِهِ وَ ذلِكَ هُوَ الْفَوْزُ الْعَظِیمُ؛
خداوند از مؤمنان جانها و اموالشان را خریداری می‌كند كه (در برابرش) بهشت برای آنان باشد (به این گونه كه) در راه خدا پیكار می‌كنند، می‌كشند و كشته می‌شوند، این وعده حقی است بر او كه در
تورات و
انجیل و
قرآن ذكر فرموده، و چه كسی از خدا به عهدش وفادارتر است، اكنون بشارت باد بر شما به داد و ستدی كه با خدا كرده اید و این پیروزی بزرگی (برای شما) است.»
۴. «فَإِذا لَقِیتُمُ الَّذِینَ كَفَرُوا فَضَرْبَ الرِّقابِ حَتَّى إِذا أَثْخَنْتُمُوهُمْ فَشُدُّوا الْوَثاقَ فَإِمَّا مَنًّا بَعْدُ وَ إِمَّا فِداءً حَتَّى تَضَعَ الْحَرْبُ أَوْزارَها ذلِكَ وَ لَوْ يَشاءُ اللَّهُ لَانْتَصَرَ مِنْهُمْ وَ لكِنْ لِيَبْلُوَا بَعْضَكُمْ بِبَعْضٍ وَ الَّذِینَ قُتِلُوا فِی سَبِیلِ اللَّهِ فَلَنْ يُضِلَّ أَعْمالَهُمْ سَيَهْدِیهِمْ وَ يُصْلِحُ بالَهُمْ وَ يُدْخِلُهُمُ الْجَنَّةَ عَرَّفَها لَهُمْ؛
هنگامی كه با كافران در میدان جنگ رو به رو می‌شوید گردنهایشان را بزنید، و همچنان ادامه دهید تا به اندازه كافی دشمن را درهم بكوبید، در این هنگام اسیران را محكم ببندید، سپس یا بر آنها
منت گذارید (و آزادشان كنید) یا در برابر
آزادی از آنها
فدیه بگیرید، و این وضع همچنان ادامه یابد تا جنگ بار سنگین خود را بر
زمین نهد، برنامه این است، و هر گاه خدا می‌خواست خودش آنها را مجازات می‌كرد، اما می‌خواهد بعضی از شما را با بعضی دیگر بیازماید، و كسانی كه در راه خدا كشته شدند خداوند هرگز اعمالشان را نابود نمی‌كند.به زودی آنها را
هدایت می‌كند و كار آنها را اصلاح می‌كند. و آنها را در
بهشت (جاویدانش) كه اوصاف آن را برای آنان بازگو كرده وارد می‌كند.»
امداد به مجاهدان (قرآن)،
امداد مجاهدان (قرآن)،
امید مجاهدان (قرآن)،
بشارت به مجاهدان (قرآن)،
پاداش مجاهدان (قرآن)،
مصادیق مجاهدان (قرآن).
مرکز فرهنگ و معارف قرآن، فرهنگ قرآن، ج۱۰، ص۱۳۴، برگرفته از مقاله «مجاهدان».
