ماعون (لغات‌قرآن)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
ماعون:
(وَ يَمْنَعُونَ الْمَاعُونَ) ماعون: از مادّه
«معن» (بر وزن شأن) به معنى «چيز كم» است.
بسيارى از مفسران معتقدند كه منظور از آيه مورد بحث اشياء جزئى است كه مردم مخصوصا همسايه‌ها از يكديگر به عنوان عاريه يا تملک مى‌گيرند، مانند مقدارى نمک،
آب،
آتش (كبريت)، ظروف و مانند اين‌ها.
به موردی از کاربرد
ماعون در
قرآن، اشاره می‌شود:
(وَ يَمْنَعُونَ الْمَاعُونَ) (و حتى از عاريه دادن وسايل ضرورى زندگى به ديگران خوددارى مى‌كنند.)
علامه طباطبایی در
تفسیر المیزان می‌فرماید: كلمه ماعون به معناى هر عملى و هر چيزى است كه به شخصى محتاج داده شود و حاجتى از حوائج زندگى او را بر آورد، مانند قرض و هديه و عاريه و امثال آن. تفسيرهاى متفرق ديگرى هم كه براى اين كلمه كرده‌اند به همين معنايى كه ما كرديم بر مى‌گردد.
بديهى است كسى كه از دادن چنين اشيایى به ديگرى خوددارى مى‌كند
آدم بسيار پست و بى‌ايمانى است، يعنى آن‌ها به قدرى بخيل‌اند كه حتّى از دادن اين اشياء كوچک مضايقه دارند، درحالى‌كه همين اشياء كوچک گاه نيازهاى بزرگى را برطرف مى‌كند و منع آن، مشكلات بزرگى در زندگى مردم ايجاد مى‌كند.
جمعى نيز گفته‌اند منظور از «
ماعون» زكات است، چرا كه
زکات نسبت به اصل مال غالبا بسيار كم است، گاه ده درصد، گاه پنج درصد و گاه دوونيم درصد است البته منع زكات يكى از بدترين كارهاست، چرا كه زكات بسيارى از مشكلات اقتصادى جامعه را حل مى‌كند.
در روايتى از
امام صادق (علیه‌السلام) آمده است كه در تفسير ماعون فرمود: «ماعون وامى است كه انسان به ديگرى مى‌دهد و وسايل زندگى است كه به عنوان عاريه در اختيار ديگران مى‌گذارد و كمک‌ها و كارهاى خيرى كه انسان انجام مى‌دهد» و در روايت ديگرى از همان حضرت اين معنى نقل شده و در ذيل آن آمده است كه راوى گفت: ما همسايگانى داريم كه وقتى وسايلى را به آن‌ها عاريه مى‌دهيم آن را مى‌شكنند و خراب مى‌كنند، آيا
گناه است به آن‌ها ندهيم؟ فرمود: در اين صورت مانعى ندارد.
در معنى «ماعون» احتمالات ديگرى نيز داده‌اند، تا آن‌جا كه در
تفسیر قرطبی بالغ بر دوازده قول در اين زمينه نقل شده كه بسيارى از آن‌ها را مى‌توان درهم ادغام كرد و مهم همان است كه در بالا آورديم.
اين سخن را با حديثى از
پیامبر اکرم (صلی‌الله‌علیه‌وآله‌وسلم) پايان مى‌دهيم، فرمود: «كسى كه وسايل ضرورى و كوچک را از همسايه‌اش دريغ دارد
خداوند او را از خير خود در
قیامت منع مى‌كند و او را به حال خود وامى‌گذارد و هركس خدا او را به خود واگذارد، چه حالى دارد.»
• شریعتمداری، جعفر، شرح و تفسیر لغات قرآن بر اساس تفسیر نمونه، برگرفته از مقاله «ماعون»، ج۴، ص۳۱۰.
