• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

ماجد بن‌ هاشم‌ بحرانی‌

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف



ماجد بن هاشم بحرانی، ادیب، شاعر، فقیه و محدث شیعی قرون دهم و یازدهم است.



بحرانی، ماجد بن هاشم، ادیب، شاعر، فقیه و محدث شیعی قرون دهم و یازدهم. در جدِّ حَفص بحرین به دنیا آمد و در همان‌جا تحصیل کرد و به امامت جمعه و جماعت و منصب قضا رسید؛ اما پس از چندی به شیراز رفت.
[۱] علی خان بن احمد مدنی، سلافة العصر فی محاسن الشعراء بکل مصر، ج۱، ص۵۰۰ ـ۵۰۴، مصر ۱۳۲۴.
[۲] یوسف بن احمد بحرانی، لؤلؤة البحرین، ج۱، ص۱۳۵ـ۱۳۷، چاپ محمدصادق بحرالعلوم، قم.
بحرانی، شیراز را محیط مناسبی برای گسترش علوم و معارف اسلامی، بویژه فقه و حدیث، یافت، و گفته‌اند نخستین کسی بود که حوزه نشر حدیث را در شیراز سامان بخشید. بتدریج شهرت بحرانی بالاگرفت و دوستداران فقه و حدیث از حجاز و عراق نزد او رفتند، و شیراز مرجع فقه و حدیث و حل وفصل امور شرعی و اجتماعی شد. بحرانی تا واپسین روزهای زندگی خود، از حوزة علمی شیراز و امامت جمعه و جماعت و منصب قضای آن‌جا پاسداری کرد.
[۳] محمدبن حسن حرّعاملی، امل الا´مل، ج۲، ص۲۲۵ـ۲۲۶، چاپ احمد حسینی، نجف ۱۳۸۵/۱۹۶۵.
[۴] فهرست آل بابویه و علماءالبحرین، چاپ احمد حسینی، قم ۱۴۰۴.
او در ۲۱ رمضان ۱۰۲۸ درگذشت و در جوار امامزاده میرسید احمد (شاهچراغ) فرزند امام موسی کاظم علیه السّلام به خاک سپرده شد.

۱.۱ - معاصران بحرانی


معاصران بحرانی بسیارند؛ زیرا در عهد صفویه حوزه‌های علمی پرباری پدید آمده بود و مسلمانان جهان، بویژه شیعیان، به مراکز علمی ایران آمد وشد داشتند.

۱.۲ - دیدار بحرانی باشیخ بهاءالدین عاملی


بحرانی حدود ۱۰۱۵ـ۱۰۱۶ در اصفهان با شیخ بهاءالدین عاملی (متوفی ۱۰۳۰) دیدار کرد و در ۱۰۱۶
[۵] محمدمحسن آقابزرگ طهرانی، الذریعة الی تصانیف الشیعة، ج۱، ص۲۳۸، چاپ علی نقی منزوی و احمد منزوی، بیروت ۱۴۰۳/۱۹۸۳.
از او اجازه گرفت.
[۶] محمدباقربن زین العابدین خوانساری، روضات الجنات فی احوال العلماء والسادات، ج۶، ص۷۴ ـ ۷۵، قم ۱۳۹۰ـ۱۳۹۲.
[۷] محمدباقربن زین العابدین خوانساری، روضات الجنات فی احوال العلماء والسادات، ج۶، ص۷۴ ـ ۷۵، قم ۱۳۹۰ـ۱۳۹۲.
[۸] محمدباقربن زین العابدین خوانساری، روضات الجنات فی احوال العلماء والسادات، ج۷، ص۷۹، قم ۱۳۹۰ـ۱۳۹۲.
[۹] علی بن حسن بحرانی، انوارالبدرین فی تراجم علماء القطیف والاحساء والبحرین، ج۱، ص۸۶، چاپ محمدعلی محمدرضا طبسی، نجف ۱۳۷۷، چاپ افست قم ۱۴۰۷.


۱.۳ - بازنویسی دستخط اجازه بهاءالدین عاملی


در ۱۰۲۰ فضل بن محمدبن فضل عباسی این اجازه را از روی دستخط بهاءالدین عاملی بازنویسی کرد. همچنین عاملی برپشت کتاب خود، الاثنی عشریّة، اجازه‌ای برای بحرانی نوشت که آقابزرگ طهرانی
[۱۰] محمدمحسن آقابزرگ طهرانی، الذریعة الی تصانیف الشیعة، ج۱، ص۲۳۸، چاپ علی نقی منزوی و احمد منزوی، بیروت ۱۴۰۳/۱۹۸۳.
آن را در کتابخانه شخصی سیدصدرالدین عاملی دیده و از آن یاد کرده است.
بحرانی نیز در اجازه‌ای که به سیدمیرفضل اللّه بن سیدمحبّاللّه دستغیب داده از بهاءالدین عاملی و ابن خاتون عاملی (متوفی ۱۰۳۸) به عنوان استادان مجیز خود یاد کرده است.
[۱۱] محمدباقربن زین العابدین خوانساری، روضات الجنات فی احوال العلماء والسادات، ج۶، ص۷۴ـ ۷۵، قم ۱۳۹۰ـ۱۳۹۲.
[۱۲] محمدمحسن آقابزرگ طهرانی، الذریعة الی تصانیف الشیعة، ج۱، ص۲۲۸، چاپ علی نقی منزوی و احمد منزوی، بیروت ۱۴۰۳/۱۹۸۳.
بحرانی و ابوالبحر جعفربن محمد خطی بحرانی، ادیب و شاعر، در شعر و ادب با یکدیگر رقابت می‌کردند و دوستانه به سنجش سروده‌های هم و مشاعره می‌پرداختند
[۱۳] علی خان بن احمد مدنی، سلافة العصر فی محاسن الشعراء بکل مصر، ج۱، ص۵۳۲، مصر ۱۳۲۴.
[۱۴] محمدباقربن زین العابدین خوانساری، روضات الجنات فی احوال العلماء والسادات، ج۶، ص۷۳، قم ۱۳۹۰ـ۱۳۹۲.


۱.۴ - درس حدیث بحرانی


درس حدیث بحرانی، فیض کاشانی (متوفی ۱۰۹۱) را به شیراز کشانید. او در نقل اصول اربعة حدیث شیعی به دوطریق قایل بود: نخست طریق بحرانی، استاد موثق خود در معارف شرعی، که از طریق بهاءالدین عاملی نقل می‌کرد و دیگر‌ به‌طور مستقیم از بهاءالدین عاملی.
[۱۵] بهاءالدین عاملی، مقدمه، ص .۱۳


۱.۵ - شاگردان بحرانی


بحرانی در بحرین و شیراز شاگردان بسیاری تربیت کرد که از آن جمله‌اند: شیخ محمدبن حسن مقابی، شیخ محمدبن علی مقشاعی، شیخ زین الدین علی بن سلیمان بحرانی،شیخ احمدبن عبدالسلام بحرانی، سید عبدالرضا بحرانی، لطف اللّه بن جلال الدین شیرازی، میرفضل اللّه بن سید محبّاللّه دستغیب حسینی، شیخ احمدبن جعفر بحرانی. از این شاگردان، علاوه بر میرفضل اللّه دستغیب،شیخ احمد بحرانی نیز از او اجازه دریافت کرد.
[۱۶] محمدباقربن زین العابدین خوانساری، روضات الجنات فی احوال العلماء والسادات، ج۶، ص۷۵، قم ۱۳۹۰ـ۱۳۹۲.
[۱۷] محمدمحسن آقابزرگ طهرانی، الذریعة الی تصانیف الشیعة، ج۱، ص۲۳۸، چاپ علی نقی منزوی و احمد منزوی، بیروت ۱۴۰۳/۱۹۸۳.
[۱۸] علی بن حسن بحرانی، انوارالبدرین فی تراجم علماء القطیف والاحساء والبحرین، ج۱، ص۸۷، چاپ محمدعلی محمدرضا طبسی، نجف ۱۳۷۷، چاپ افست قم ۱۴۰۷.


۱.۶ - شعر بحرانی


بحرانی شعر نیز می‌سرود. مدنی
[۱۹] علی خان بن احمد مدنی، سلافة العصر فی محاسن الشعراء بکل مصر، ج۱، ص۵۰۰ ـ ۵۰۴، مصر ۱۳۲۴.
بیش از پنجاه بیت از اشعار او را آورده است. دیوان شعرش را که به بزرگی وصف شده حرّعاملی
[۲۰] محمدبن حسن حرّعاملی، امل الا´مل، ج۲، ص۲۲۵ـ۲۲۶، چاپ احمد حسینی، نجف ۱۳۸۵/۱۹۶۵.
دیده و آقابزرگ طهرانی
[۲۱] محمدمحسن آقابزرگ طهرانی، الذریعة الی تصانیف الشیعة، ج۹، قسم ۳، ص۹۵۰، چاپ علی نقی منزوی و احمد منزوی، بیروت ۱۴۰۳/۱۹۸۳.
معرفی کرده است.

۱.۷ - دوقصیده بحرانی


از دو قصیده رائیّه او نیز یاد کرده‌اند: یکی در مرثیه امام حسین علیه السّلام که خوانساری
[۲۲] محمدباقربن زین العابدین خوانساری، روضات الجنات فی احوال العلماء والسادات، ج۶، ص۷۳، قم ۱۳۹۰ـ۱۳۹۲.
و کشمیری
[۲۳] محمدعلی بن صادقعلی کشمیری، کتاب نجوم السماء فی تراجم العلماء، ج۱، ص۳۶، قم ۱۳۹۴.
مطلع آن را آورده‌اند و دیگری در قتل خلیفة دوم عمر که قمی
[۲۴] عباس قمی، فوائد الرضویّه: زندگانی علمای مذهب شیعه، ج۲، ص۳۷۱، تهران ۱۳۲۷ ش.
و کشمیری
[۲۵] محمدعلی بن صادقعلی کشمیری، کتاب نجوم السماء فی تراجم العلماء، ج۱، ص۳۶، قم ۱۳۹۴.
مطلع آن را نقل کرده‌اند.

۱.۸ - آثار بحرانی


در منابع موجود نام چند اثر از او ذکر شده که عبارت است از: تقریظ بر قصیدة جعفربن محمد بحرانی؛ حاشیة اثنی عشریة بهائیّه؛ حاشیه تهذیب؛ حاشیة خلاصة الرجال که علی بحرانی
[۲۶] حاشیة خلاصة الرجال که علی بحرانی، ص ۸۷.
آن را به خطّ مؤلف دیده است؛ حاشیة شرایع الاسلام؛ حاشیة معالم الدین؛ سلاسل الحدید فی تقیید اهل التقلید؛ مقدمة واجب؛وقف نامه؛ یوسفیه، در اصول عقاید که بحرانی آن را به درخواست و به نام حاج یوسف بن نصراللّه بحرانی نوشته است.

۱.۹ - فرزندان بحرانی


بحرانی فرزندی به نام سید عبدالرؤف داشته که شعر می‌سروده و مناجاتنامة منظوم او را خوانساری
[۲۷] محمدباقربن زین العابدین خوانساری، روضات الجنات فی احوال العلماء والسادات،ج ۶، ص ۷۷، قم ۱۳۹۰ـ۱۳۹۲.
و علی بحرانی
[۲۸] علی بن حسن بحرانی، انوارالبدرین فی تراجم علماء القطیف والاحساء والبحرین، ص ۹۱ـ۹۲، چاپ محمدعلی محمدرضا طبسی، نجف ۱۳۷۷، چاپ افست قم ۱۴۰۷.
نقل کرده‌اند.
منابع :
(۱) محمدمحسن آقابزرگ طهرانی، الذریعة الی تصانیف الشیعة، چاپ علی نقی منزوی و احمد منزوی، بیروت ۱۴۰۳/۱۹۸۳.
(۲) سلیمان بن عبداللّه بحرانی، فهرست آل بابویه و علماءالبحرین، چاپ احمد حسینی، قم ۱۴۰۴.
(۳) علی بن حسن بحرانی، انوارالبدرین فی تراجم علماء القطیف والاحساء والبحرین، چاپ محمدعلی محمدرضا طبسی، نجف ۱۳۷۷، چاپ افست قم ۱۴۰۷.
(۴) یوسف بن احمد بحرانی، لؤلؤة البحرین، چاپ محمدصادق بحرالعلوم، قم.
(۵) محمدبن حسن حرّعاملی، امل الا´مل، چاپ احمد حسینی، نجف ۱۳۸۵/۱۹۶۵.
(۶) محمدباقربن زین العابدین خوانساری، روضات الجنات فی احوال العلماء والسادات، قم ۱۳۹۰ـ۱۳۹۲.
(۷) محمدبن شاه مرتضی فیض کاشانی، کتاب الوافی، قم ۱۴۰۴.
(۸) عباس قمی، فوائد الرضویّه: زندگانی علمای مذهب شیعه، تهران ۱۳۲۷ ش.
(۹) محمدعلی بن صادقعلی کشمیری، کتاب نجوم السماء فی تراجم العلماء، قم ۱۳۹۴.
(۱۰) علی خان بن احمد مدنی، سلافة العصر فی محاسن الشعراء بکل مصر، مصر ۱۳۲۴.

 
۱. ↑ علی خان بن احمد مدنی، سلافة العصر فی محاسن الشعراء بکل مصر، ج۱، ص۵۰۰ ـ۵۰۴، مصر ۱۳۲۴.
۲. ↑ یوسف بن احمد بحرانی، لؤلؤة البحرین، ج۱، ص۱۳۵ـ۱۳۷، چاپ محمدصادق بحرالعلوم، قم.
۳. ↑ محمدبن حسن حرّعاملی، امل الا´مل، ج۲، ص۲۲۵ـ۲۲۶، چاپ احمد حسینی، نجف ۱۳۸۵/۱۹۶۵.
۴. ↑ فهرست آل بابویه و علماءالبحرین، چاپ احمد حسینی، قم ۱۴۰۴.
۵. ↑ محمدمحسن آقابزرگ طهرانی، الذریعة الی تصانیف الشیعة، ج۱، ص۲۳۸، چاپ علی نقی منزوی و احمد منزوی، بیروت ۱۴۰۳/۱۹۸۳.
۶. ↑ محمدباقربن زین العابدین خوانساری، روضات الجنات فی احوال العلماء والسادات، ج۶، ص۷۴ ـ ۷۵، قم ۱۳۹۰ـ۱۳۹۲.
۷. ↑ محمدباقربن زین العابدین خوانساری، روضات الجنات فی احوال العلماء والسادات، ج۶، ص۷۴ ـ ۷۵، قم ۱۳۹۰ـ۱۳۹۲.
۸. ↑ محمدباقربن زین العابدین خوانساری، روضات الجنات فی احوال العلماء والسادات، ج۷، ص۷۹، قم ۱۳۹۰ـ۱۳۹۲.
۹. ↑ علی بن حسن بحرانی، انوارالبدرین فی تراجم علماء القطیف والاحساء والبحرین، ج۱، ص۸۶، چاپ محمدعلی محمدرضا طبسی، نجف ۱۳۷۷، چاپ افست قم ۱۴۰۷.
۱۰. ↑ محمدمحسن آقابزرگ طهرانی، الذریعة الی تصانیف الشیعة، ج۱، ص۲۳۸، چاپ علی نقی منزوی و احمد منزوی، بیروت ۱۴۰۳/۱۹۸۳.
۱۱. ↑ محمدباقربن زین العابدین خوانساری، روضات الجنات فی احوال العلماء والسادات، ج۶، ص۷۴ـ ۷۵، قم ۱۳۹۰ـ۱۳۹۲.
۱۲. ↑ محمدمحسن آقابزرگ طهرانی، الذریعة الی تصانیف الشیعة، ج۱، ص۲۲۸، چاپ علی نقی منزوی و احمد منزوی، بیروت ۱۴۰۳/۱۹۸۳.
۱۳. ↑ علی خان بن احمد مدنی، سلافة العصر فی محاسن الشعراء بکل مصر، ج۱، ص۵۳۲، مصر ۱۳۲۴.
۱۴. ↑ محمدباقربن زین العابدین خوانساری، روضات الجنات فی احوال العلماء والسادات، ج۶، ص۷۳، قم ۱۳۹۰ـ۱۳۹۲.
۱۵. ↑ بهاءالدین عاملی، مقدمه، ص .۱۳
۱۶. ↑ محمدباقربن زین العابدین خوانساری، روضات الجنات فی احوال العلماء والسادات، ج۶، ص۷۵، قم ۱۳۹۰ـ۱۳۹۲.
۱۷. ↑ محمدمحسن آقابزرگ طهرانی، الذریعة الی تصانیف الشیعة، ج۱، ص۲۳۸، چاپ علی نقی منزوی و احمد منزوی، بیروت ۱۴۰۳/۱۹۸۳.
۱۸. ↑ علی بن حسن بحرانی، انوارالبدرین فی تراجم علماء القطیف والاحساء والبحرین، ج۱، ص۸۷، چاپ محمدعلی محمدرضا طبسی، نجف ۱۳۷۷، چاپ افست قم ۱۴۰۷.
۱۹. ↑ علی خان بن احمد مدنی، سلافة العصر فی محاسن الشعراء بکل مصر، ج۱، ص۵۰۰ ـ ۵۰۴، مصر ۱۳۲۴.
۲۰. ↑ محمدبن حسن حرّعاملی، امل الا´مل، ج۲، ص۲۲۵ـ۲۲۶، چاپ احمد حسینی، نجف ۱۳۸۵/۱۹۶۵.
۲۱. ↑ محمدمحسن آقابزرگ طهرانی، الذریعة الی تصانیف الشیعة، ج۹، قسم ۳، ص۹۵۰، چاپ علی نقی منزوی و احمد منزوی، بیروت ۱۴۰۳/۱۹۸۳.
۲۲. ↑ محمدباقربن زین العابدین خوانساری، روضات الجنات فی احوال العلماء والسادات، ج۶، ص۷۳، قم ۱۳۹۰ـ۱۳۹۲.
۲۳. ↑ محمدعلی بن صادقعلی کشمیری، کتاب نجوم السماء فی تراجم العلماء، ج۱، ص۳۶، قم ۱۳۹۴.
۲۴. ↑ عباس قمی، فوائد الرضویّه: زندگانی علمای مذهب شیعه، ج۲، ص۳۷۱، تهران ۱۳۲۷ ش.
۲۵. ↑ محمدعلی بن صادقعلی کشمیری، کتاب نجوم السماء فی تراجم العلماء، ج۱، ص۳۶، قم ۱۳۹۴.
۲۶. ↑ حاشیة خلاصة الرجال که علی بحرانی، ص ۸۷.
۲۷. ↑ محمدباقربن زین العابدین خوانساری، روضات الجنات فی احوال العلماء والسادات،ج ۶، ص ۷۷، قم ۱۳۹۰ـ۱۳۹۲.
۲۸. ↑ علی بن حسن بحرانی، انوارالبدرین فی تراجم علماء القطیف والاحساء والبحرین، ص ۹۱ـ۹۲، چاپ محمدعلی محمدرضا طبسی، نجف ۱۳۷۷، چاپ افست قم ۱۴۰۷.


دانشنامه جهان اسلام، بنیاد دائرة المعارف اسلامی، برگرفته از مقاله «ماجد بن هاشم بحرانی»، شماره۵۶۷.    


رده‌های این صفحه : تراجم | علمای شیعه | علمای قرن دهم | علمای قرن یازدهم | فقیهان شیعه سده یازدهم (قمری)
جعبه ابزار