• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

قیاس‌ اقترانی‌

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف


مقالات مرتبط: قیاس اقترانی (مقاله‌دوم).


قیاس اقترانی، به‌معنای قیاس فاقد مقدمه مشتمل بر عین یا نقیض نتیجه به نحو تام است.


قیاس بسیط، به قیاس اقترانی و قیاس استثنائی تقسیم می‌شود. قیاس اقترانی قیاسی است که در مقدمات آن نتیجه یا نقیض نتیجه بالفعل ذکر نشده باشد. به عبارت دیگر: قیاسی است که هر یک از دو مقدمه آن مشتمل بر یکی از دو طرف مطلوب باشد یعنی ماده مطلوب به طور پراکنده در مقدمات موجود است. در این صورت موضوع نتیجه، موضوع یا محمول یکی از دو مقدمه، و محمول آن، موضوع یا محمول مقدمه دیگر خواهد بود.
[۱] علامه حلی، حسن بن یوسف، الجوهر النضید، ص۱۰۰.    
[۲] تفتازانی، عبدالله بن شهاب‌الدين، الحاشیة علی تهذیب المنطق، ص۸۷.
[۳] ابن‌سینا، حسین بن عبدالله، الشفا (منطق)، ج۲، ص۱۰۶.
[۴] ابن‌سینا، حسین بن عبدالله، النجاة، ص۵۲.    


این قیاس را به لحاظ این که حد اصغر، حد اوسط و حد اکبر آن با یک دیگر اقتران یافته‌اند، اقترانی نامیده‌اند. و یا به این جهت که قیاس اقترانی مشتمل است بر ادات جمع که همان واو وصله بین مقدمات است. و یا به این جهت که در این قیاس، هر یک از مقدمات، افاده معلومات مستقلی می‌کنند و به هیات معینی با یک دیگر برخورد کرده و اقتران حاصل نموده‌اند تا از آن‌ها معلوم تازه‌ای حادث شود.
[۵] فرصت شیرازی، میرزا محمد، اشکال ‌المیزان، ص۱۰۹.
[۶] ابوالحسن سالاری، بهمنیار بن مرزبان، التحصیل، ص۱۱۱.
[۷] شهاب‌الدین سهروردی، یحیی بن حبش، منطق التلویحات، ص۴۷.
[۸] خوانساری، محمد، منطق صوری، ص۱۴۵.


قیاس اقترانی، به اقترانی حملی و شرطی تقسیم می‌گردد. پیش از بوعلی، قیاس اقترانی را منحصر به حملی می‌پنداشتند و قیاس شرطی را منحصر در قیاس استثنائی می‌دانستند، و بلکه استثنائی شرطی نیز می‌خواندند زیرا هنوز کسی به قیاس‌های اقترانی شرطی پی نبرده بود. ارسطو نیز در تعلیم اول به اقترانی حملی اکتفا کرده و به جز قیاس استثنائی، قیاس شرطی دیگری نیاورده بود. اما شیخ الرئیس قیاس را به اقترانی و استثنائی تقسیم کرد، و آنگاه قیاس اقترانی را به تقسیم دیگر، به حملی و شرطیِ صِرف، و مختلط از حملی و شرطی قسمت کرد.
[۹] خواجه نصیرالدین طوسی، محمد بن محمد، اساس الاقتباس، ص۱۸۹-۱۹۰.    
[۱۰] جرجانی، میر سید شریف، الکبری فی المنطق، ص۱۸۱.
[۱۱] مظفر، محمدرضا، المنطق، ص۲۳۹.    
[۱۲] قطب‌الدین رازی، محمد بن‌ محمد، تحریر القواعد المنطقیه فی شرح رسالة الشمسیه، ص۱۴۰.
[۱۳] شیرازی، قطب‌الدین، درة التاج (منطق)، ص۱۲۴.
[۱۴] مجتهد خراسانی (شهابی)، محمود، رهبر خرد، ص۳۲۲.
[۱۵] سبزواری، ملاهادی، شرح المنظومة، ص۲۹۸.    
[۱۶] گرامی، محمدعلی، منطق مقارن، ص۱۴۴.
[۱۷] مشکوةالدینی، عبدالمحسن، منطق نوین مشتمل بر اللمعات المشرقیه فی الفنون المنطقیه، ص۴۰۳.    


در تنظیم این مقاله از منابع ذیل استفاده شده است:

• گرامی، محمدعلی، منطق مقارن.
• خوانساری، محمد، منطق صوری.
• شیرازی، قطب‌الدین، درة التاج (منطق).
• مجتهد خراسانی (شهابی)، محمود، رهبر خرد.
• جرجانی، میر سید شریف، الکبری فی المنطق.
• ابن‌سینا، حسین بن عبدالله، الشفا (منطق).
• ابوالحسن سالاری، بهمنیار بن مرزبان، التحصیل.
• فرصت شیرازی، میرزا محمد، اشکال‌ المیزان.
• تفتازانی، عبدالله بن شهاب‌الدين، الحاشیة علی تهذیب المنطق.
• علامه حلی، حسن بن یوسف، الجوهر النضید.    
• مظفر، محمدرضا، المنطق.    
• ابن‌سینا، حسین بن عبدالله، النجاة.    
• سبزواری، ملاهادی، شرح المنظومة.    
• شهاب‌الدین سهروردی، یحیی بن حبش، منطق التلویحات.
• قطب‌الدین رازی، محمد بن‌ محمد، تحریر القواعد المنطقیه فی شرح رسالة الشمسیه.
• خواجه نصیرالدین طوسی، محمد بن محمد، اساس الاقتباس.    
• مشکوةالدینی، عبدالمحسن، منطق نوین مشتمل بر اللمعات المشرقیه فی الفنون المنطقیه.    

۱. ↑ علامه حلی، حسن بن یوسف، الجوهر النضید، ص۱۰۰.    
۲. ↑ تفتازانی، عبدالله بن شهاب‌الدين، الحاشیة علی تهذیب المنطق، ص۸۷.
۳. ↑ ابن‌سینا، حسین بن عبدالله، الشفا (منطق)، ج۲، ص۱۰۶.
۴. ↑ ابن‌سینا، حسین بن عبدالله، النجاة، ص۵۲.    
۵. ↑ فرصت شیرازی، میرزا محمد، اشکال ‌المیزان، ص۱۰۹.
۶. ↑ ابوالحسن سالاری، بهمنیار بن مرزبان، التحصیل، ص۱۱۱.
۷. ↑ شهاب‌الدین سهروردی، یحیی بن حبش، منطق التلویحات، ص۴۷.
۸. ↑ خوانساری، محمد، منطق صوری، ص۱۴۵.
۹. ↑ خواجه نصیرالدین طوسی، محمد بن محمد، اساس الاقتباس، ص۱۸۹-۱۹۰.    
۱۰. ↑ جرجانی، میر سید شریف، الکبری فی المنطق، ص۱۸۱.
۱۱. ↑ مظفر، محمدرضا، المنطق، ص۲۳۹.    
۱۲. ↑ قطب‌الدین رازی، محمد بن‌ محمد، تحریر القواعد المنطقیه فی شرح رسالة الشمسیه، ص۱۴۰.
۱۳. ↑ شیرازی، قطب‌الدین، درة التاج (منطق)، ص۱۲۴.
۱۴. ↑ مجتهد خراسانی (شهابی)، محمود، رهبر خرد، ص۳۲۲.
۱۵. ↑ سبزواری، ملاهادی، شرح المنظومة، ص۲۹۸.    
۱۶. ↑ گرامی، محمدعلی، منطق مقارن، ص۱۴۴.
۱۷. ↑ مشکوةالدینی، عبدالمحسن، منطق نوین مشتمل بر اللمعات المشرقیه فی الفنون المنطقیه، ص۴۰۳.    


پایگاه مدیریت اطلاعات علوم اسلامی، برگرفته از مقاله «قیاس اقترانی»، تاریخ بازیابی۱۳۹۶/۳/۲۴.    




جعبه ابزار