• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

قَصْر (مفردات‌نهج‌البلاغه)

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف





قَصْر (به فتح قاف) از واژگان نهج البلاغه به معنای کوتاهی ضدّ درازی، حبس، خانه، عمارت و کاخ و نیز کوتاهی معنوی و تقصیر است.
حضرت علی (علیه‌السلام) درباره نعمت‌های الهی و ... از این واژه استفاده نموده است.



قَصْر به معنای کوتاهی ضدّ درازی، حبس، خانه، عمارت و کاخ و نیز کوتاهی معنوی و تقصیر آمده است.


به برخی از مواردی که در نهج البلاغه به‌کار رفته است، اشاره می‌شود:


۲.۱ - قَصَّرَ - حکمت ۲۳۵ (نعمت الهی)

امام علی (علیه‌السلام) درباره نعمت الهی فرموده است:
«إِنَّ لله في كُلِّ نِعْمَة حَقّاً، فَمَنْ أَدّاهُ زَادهُ مِنْها، وَ مَنْ قَصَّرَ مِنْهُ خاطَرَ بِزَوالِ نِعْمَتِهِ.»
«خدا را در هر نعمت حقّی است هر کس آن را ادا کند، خداوند نعمتش را زیاد گرداند و هر کس در آن کوتاهی کند با زوال نعمتش به خطر می‌افتد.»

۲.۲ - فاقْتَصِروا - حکمت ۳۰۳ (قلب انسان)

درباره قلوب انسان‌ها فرموده است:
«إِنَّ لِلْقُلوبِ إقْبالاً وَ إِدْباراً، فإِذا أَقْبَلَتْ فَاحْمِلوها عَلَى النَّوافِلِ، وَ إذا أَدْبَرَتْ فاقْتَصِروا بِها عَلَى الْفَرائِضِ.»
«قلوب انسان‌ها ميل و اکراه دارند اگر قلوب به عبادت ميل پيدا كردند آن‌ها را وادار به نوافل و مستحبّات بكنيد و اگر برگردند و اكراه داشته باشند فقط به واجبات اكتفا نمایيد، هر انسان در خودش ابن اقبال و ادبار را امتحان كرده است.»
اقتصار به معنی اکتفاست.


۲.۳ - قِصَرُ - خطبه ۸۰ (زهد)

درباره زهد فرموده است:
«أَيُّها النّاسُ، الزَّهادَةُ قِصَرُ الاَْمَلِ، وَ الشُّكْرُ عِنْدَ النِّعَمِ.»
«مردم، زهد کم کردن آرزوها و شکر به وقت نعمت است.»

۲.۴ - الْقَصيرَةِ - حکمت ۲۲۳ (احسان خدا)

در حکمت ۲۲۳ فرموده است:
«مَنْ يُعْطِ بِالْيَدِ الْقَصيرَةِ يُعْطَ بِالْيَدِ الطَّويلَةِ.»
یعنی «هر کس احسان کمی کند، احسان و عوض بزرگی از خدا دریافت خواهد کرد.»
سید رضی می‌گوید: هر دو «ید» در این‌جا به معنای نعمت است.



این ماده چند بار در نهج البلاغه آمده است.


۱. قرشی بنابی، علی‌اکبر، مفردات نهج البلاغه، ج۲، ص۸۶۳.    
۲. طریحی، فخر‌الدین، مجمع البحرین ت-الحسینی، ج۳، ص۴۵۹.    
۳. راغب اصفهانی، حسین، المفردات، ط دارالقلم، ص۶۷۲.    
۴. سید رضی، محمد، نهج البلاغه، ت الحسون، ص۸۲۹، حکمت ۲۳۵.    
۵. عبده، محمد، نهج البلاغه - ط مطبعه الاستقامه، ج۳، ص۲۰۷، حکمت ۲۴۴.    
۶. صبحی صالح، نهج البلاغه، ص۵۱۱، حکمت ۲۴۴.    
۷. مکارم شیرازی، ناصر، نهج البلاغه با ترجمه فارسی روان، ص۷۹۱، حکمت ۲۴۴.    
۸. بحرانی، ابن میثم، ترجمه و شرح نهج البلاغه، ج۵، ص۶۱۶.    
۹. بحرانی، ابن میثم، ترجمه و شرح نهج البلاغه، ج۵، ص۶۱۶-۶۱۷.    
۱۰. مکارم شیرازی، ناصر، پیام امام امیر المومنین، ج۱۴، ص۳۹.    
۱۱. هاشمی خویی، حبیب‌الله، منهاج البراعه فی شرح نهج البلاغه، ج۷، ص۱۵۵.    
۱۲. ابن ابی‌الحدید، شرح نهج البلاغه، ج۱۹، ص۷۷.    
۱۳. سید رضی، محمد، نهج البلاغه، ت الحسون، ص۸۵۲، حکمت ۳۰۳.    
۱۴. عبده، محمد، نهج البلاغه - ط مطبعه الاستقامه،، ج۳، ص۲۲۸، حکمت ۳۱۲.    
۱۵. صالح، صبحی، نهج البلاغه، ص۵۳۰، حکمت ۳۱۲.    
۱۶. مکارم شیرازی، ناصر، نهج البلاغه با ترجمه فارسی روان، ص۸۱۵، حکمت ۳۱۲.    
۱۷. بحرانی، ابن میثم، ترجمه و شرح نهج البلاغه، ج۵، ص۶۷۶.    
۱۸. بحرانی، ابن میثم، ترجمه و شرح نهج البلاغه، ج۵، ص۶۷۶.    
۱۹. مکارم شیرازی، ناصر، پیام امام امیر المومنین، ج۱۴، ص۵۴۵.    
۲۰. هاشمی خویی، حبیب‌الله، منهاج البراعة فی شرح نهج البلاغه، ج۲۱، ص۴۰۰.    
۲۱. ابن ابی‌الحدید، عبدالحمید، شرح نهج البلاغه، ج۱۹، ص۲۱۹.    
۲۲. السید الشریف الرضی، نهج البلاغة ت الحسون، ص۱۴۰، خطبه ۸۰.    
۲۳. عبده، محمد، نهج البلاغة - ط مطبعة الاستقامة، ج۲، ص۱۲۶، خطبه ۷۹.    
۲۴. صبحی صالح، نهج البلاغه، ص، خطبه ۸۱.    
۲۵. مکارم شیرازی، ناصر، نهج البلاغه با ترجمه فارسی روان، ص۱۴۷.    
۲۶. ابن میثم بحرانی، ترجمه و شرح نهج البلاغه، ج۴۸۵، ص۷۸.    
۲۷. ابن میثم بحرانی، ترجمه و شرح نهج البلاغه، ج۲، ص۴۸۶.    
۲۸. مکارم شیرازی، ناصر، پیام امام امیرالمؤمنین، ج۳، ص۳۰۵.    
۲۹. هاشمی خویی، حبیب الله، منهاج البراعة فی شرح نهج البلاغة، ج۵، ص۳۲۶.    
۳۰. ابن ابی الحدید، شرح نهج البلاغة، ج۶، ص۲۳۰.    
۳۱. السید الشریف الرضی، نهج البلاغة ت الحسون، ص، حکمت ۲۲۳.    
۳۲. عبده، محمد، نهج البلاغة - ط مطبعة الاستقامة، ج۳، ص۲۰۴، حکمت ۲۳۲.    
۳۳. صبحی صالح، نهج البلاغه، ص۵۰۹، حکمت ۲۳۲.    
۳۴. مکارم شیرازی، ناصر، نهج البلاغه با ترجمه فارسی روان، ص۲۳۲.    
۳۵. ابن میثم بحرانی، ترجمه و شرح نهج البلاغه، ج۵، ص۶۰۹.    
۳۶. ابن میثم بحرانی، ترجمه و شرح نهج البلاغه، ج۵، ص۶۰۹.    
۳۷. مکارم شیرازی، ناصر، پیام امام امیرالمؤمنین، ج۱۳، ص۷۶۹.    
۳۸. هاشمی خویی، حبیب الله، منهاج البراعة فی شرح نهج البلاغة، ج۲۱، ص۳۰۱.    
۳۹. ابن ابی الحدید، شرح نهج البلاغة، ج۱۹، ص۵۹.    



قرشی بنابی، علی‌اکبر، مفردات نهج البلاغه، برگرفته از مقاله «قصر»، ج۲، ص۸۶۳.    






جعبه ابزار