قَبل (لغات‌قرآن)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
قَبْل: (قَبْلَ طُلُوعِ الشَّمْسِ وَ قَبْلَ غُرُوبِها) به معنی
«جلو، پیش» و آن
ظرف زمان است
و گاه برای مکان می‌آید، ولی صاحب
قاموس قرآن معتقد است که این کلمه در
قرآن مجید ظاهرا همه جا در تقدم زمانی به کار رفته است.
واژۀ
«قبل» معرب است و اضافه می‌شود (لفظا یا تقدیرا) و چنانچه
مضاف الیه حذف شود مبنی بر ضم خواهد بود.
به موردی از کاربرد
قَبْلَ در قرآن، اشاره می‌شود:
(فَاصْبِرْ عَلَى ما يَقُولُونَ وَ سَبِّحْ بِحَمْدِ رَبِّكَ قَبْلَ طُلُوعِ الشَّمْسِ وَ قَبْلَ غُرُوبِها وَ مِنْ آناء اللَّيْلِ فَسَبِّحْ وَ أَطْرافَ النَّهارِ لَعَلَّكَ تَرْضَى) (پس در برابر آنچه مى‌گويند،
صبر كن؛ و پيش از طلوع آفتاب، و قبل از غروب آن،
تسبیح و
حمد پروردگارت را به جا آور؛ و در ساعاتى از شب و اطراف روز پرورردگارت را تسبيح گوى؛ باشد كه از الطاف الهى خشنود شوى.)
علامه طباطبایی در
تفسیر المیزان می‌فرماید:
دو كلمه قبل دو ظرفند براى تسبيح و حمد
پروردگار.
خداوند در آیه مورد بحث برای تقویت روحیه
پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) در مقابل
مشرکان و تسلای خاطر او دستور
راز و نیاز، از جمله
نماز و تسبیح را می‌دهد و می‌گوید: «قبل از طلوع آفتاب و پیش از غروب آن، همچنین در اثنای شب و اطراف روز تسبیح و حمد پروردگارت را بجا آور تا راضی و خشنود شوی»
بدون شک این حمد و تسبیح مبارزه‌ای است با
شرک و
بت‌پرستی و در عین حال در برابر بدگویی‌ها و سخنان ناهنجار مشرکان؛ ولی در این که منظور حمد و تسبیح مطلق است و یا اشاره به خصوص
نمازهای پنجگانه روزانه، در میان
مفسران گفتگوست. جمعی معتقدند که باید ظاهر عبارت را به همان معنی وسیعش رها کرد و از آن تسبیح و حمد مطلق استفاده نمود، در حالی که گروهی دیگر آن را اشاره به نمازهای پنجگانه می‌دانند، به این ترتیب که:
(قبل طلوع الشمس) اشاره به نماز صبح و
(قبل غروبها) اشاره به نماز عصر (یا اشاره به نماز ظهر و عصر است که وقت آن تا غروب ادامه دارد) و جمله
(من آناء اللیل) اشاره به نماز مغرب و همچنین
نماز شب است. امّا تعبیر به
(اطراف النَّهار) اشاره به نماز ظهر است، زیرا «
اطراف» جمع «طرف» به معنی جانب است و اگر روز را دو نیم کنیم نماز ظهر در یک طرف نیمه دوم قرار گرفته است.
احتمالات دیگری در بعضی
روایات داده شده است، ولی در این جا نیازی به شرح و توضیح بیشتر ندارد.
•
شریعتمداری، جعفر، شرح و تفسیر لغات قرآن بر اساس تفسیر نمونه، برگرفته از مقاله «قبل»، ج۳، ص۵۵۳-۵۵۴.
