قطعنامه ۵۹۸
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
![قطعنامه 598]()
قطعنامه ۵۹۸ شورای امنیت، هشتمین قطعنامه
شورای امنیت سازمان ملل بود که از ابتدای تجاوز علنی
رژیم بعثی عراق به
جمهوری اسلامی ایران، جهت پایان دادن به
جنگ ایران و عراق در ۲۷ تیر ۱۳۶۶ صادر شد.
شورای امنیت از ۳۱ شهریور ۱۳۵۹ که
عراق به ایران تجاوز نمود، تا پایان سال ۱۳۶۹ مجموعا ۱۴ قطعنامه و ۱۵ بیانیه صادر نمود
که قطعنامه ۵۹۸ به عنوان هشتمین قطعنامه از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است، که ذیلا به بیان نکاتی درباره آن، از جمله بیان ویژگی‌ها، وجوه تفاوت آن با قطعنامه‌های پیشین، موضع دو کشور درگیر در قبال صدور قطعنامه و اقدامات بین المللی در قبال موضع‌گیری ایران و نهایتا پذیرش و دلائل پذیرش آن از سوی ایران، خواهیم پرداخت.
۱- اولین نکته قابل ذکر درباره قطعنامه، لحن آمرانه و قاطع قطعنامه آن می‌باشد که آن‌را از قطعنامه‌های قبلی که عموما جنبه توصیه‌ای داشتند متمایز می‌سازد.
۲- نکته دوم این است که شورای امنیت برای اولین‌بار و پس از آنکه قریب هفت سال از جنگ می‌گذشت، تشخیص داد که در جنگ عراق و ایران نقض
صلح وجود دارد و به همین جهت صریحا اعلام داشت که بر طبق مواد ۳۹ و ۴۱ منشور ملل متحد عمل می‌کند.
۳- شورا در بند ۶ برای اولین‌بار نظر
ایران را قبول کرد و از دبیرکل خواست، هیئت بی‌طرفی را با مشورت ایران و
عراق برای تحقیق درباره مسئولیت درگیری تعیین کند.
۴- بند ۷ قطعنامه نیز در جهت تامین نظر ایران برای دریافت خسارات جنگ است.
۵- قطعنامه مذکور تنها قطعنامه‌ای است که در طول هشت سال جنگ، پنج عضو دائمی شورای امنیت ماه‌ها تشکیل جلسه دادند تا درباره تهیه متن پیش‌نویس آن توافق کنند.
مواضع دو کشور درگير در ارتباط با قطعنامه به شرح ذیل می‌باشد:
ایران در قبال قطعنامه ۵۹۸ در وهله اول با غیر عادلانه خواندن آن و خطاب قرار دادن شورای امینت به عدول از وظیفه اصلی خویش، یعنی حفظ صلح و امنیت جهانی،
موضعی مبهم و غیر شفاف گرفت که نه آن را رد می‌کرد و نه تایید. ایران معتقد بود که آتش‌بس باید پس از اعلام متجاوز بودن عراق برقرار شود. در این ارتباط می‌توان به سخنان رئیس وقت
مجلس شورای اسلامی یعنی
هاشمی رفسنجانی اشاره کرد که در این‌باره می‌گوید:
«... جمهوری اسلامی ایران، قطعنامه ۵۹۸ را به طور کلی رد نکرده است، چون در آن جای بحث می‌بیند. توقع دیگران این است که ما قطعنامه را کلا رد کنیم یا بپذیریم. نکته منفی آن این است که می‌گوید به محض شروع
مذاکره و پیش از شناسایی متجاوز و محاکمه آن، آتش‌بس اعلام شود و ما این بند را قبول نداریم... ما می‌گوییم اول متجاوز معرفی شود و بعد راه برای حل مسائل جدی هموار خواهد شد...»
در ۲۲ ژوئیه ۱۹۸۷ به دستور رئیس جمهوری عراق، اجلاس مشترک فرماندهی تشکیل شد که طی آن قطعنامه مورد پذیرش و استقبال قرار گرفت و آمادگی عراق برای همکاری با دبیرکل و شورای امنیت در جهت اجرای آن و نیل به حل جامع، عادلانه، پایدار و شرافتنمندانه منازعه اعلام گردید و در این جلسه قرار شد مواضع مذکور توسط وزیر خارجه عراق به دبیرکل و شورای امنیت اعلام گردد
که سخنگوی دولت عراق نیز در این خصوص اینگونه اظهار می‌داشت که:
«عراق آماده است قطعنامه شورای امنیت سازمان ملل را که در آن دستور آتش‌بس فوری داده شده است، بپذیرد، مشروط به اینکه ایران نیز اقدام مشابهی انجام دهد. تعهد عراق نسبت به این قطعنامه به پذیرش صریح و بدون قید و شرط آن توسط ایران بستگی دارد.»
پس از صدور قطعنامه و اعلام موضع «نه رد و نه قبول» از سوی ایران، فشارهای بین المللی برای قبولاندن قطعنامه شدت گرفت، از جمله این فشارها، تهدیدهای مستقیم و غیرمستقیمی بود که علیه ایران به عنوان طرفی که از پذیرش کامل قطعنامه خودداری کرده است به عمل می‌آمد. به عنوان مثال:
سخنگوی وزارت خارجه آمریکا اینگونه به خبرنگاران اعلام می‌کرد که:
«ایران تا
روز جمعه فرصت دارد تا پاسخ قطعی به شورای امنیت بدهد... اگر جواب منفی باشد، واشنگتن به شورای امنیت فشار خواهد آورد تا از تحریم تسلیحاتی جهت اجرای دستور آتش‌بس حمایت کند.»
رونالد ریگان رئیس جمهور وقت
آمریکا با اشاره به حضور رئیس جمهوری وقت ایران در اجلاس مجمع عمومی سازمان گفت:
«من از این فرصت استفاده می‌کنم و از ایشان می‌خواهم که صریحا و بدون ابهام اعلام دارد که ایران قطعنامه مصوب شورای امنیت را که خواستار برقراری آتش‌بس در جنگ شده است قبول دارد یا نه.... در صورت منفی بودن پاسخ ایران، شورای امنیت راهی جز اعمال مجازات علیه ایران و وادار کردن این کشور به قبول قطعنامه ندارد.»
در مقابل تهدیدات فوق و نظایر آن، مواضع ایران تغییری ننمود. رئیس وقت مجلس شورای اسلامی جناب هاشمی رفسنجانی اظهار داشت:
«چنانچه شورای امنیت فعالیت خود را در جهت محکوم کردن متجاوز متمرکز کند، ایران آمادگی همکاری همه جانبه با شورای امنیت را خواهد داشت.»
با اصرار و ایستادگی ایران بر مواضع خود، سرانجام دبیرکل
سازمان ملل پس از دیدار و مراجعت از دو کشور ایران و عراق، با ارائه طرحی جهت اجرای قطعنامه ۵۹۸ به مواضع و خواسته‌های ایران پاسخ مثبت داد که همین امر باعث پذیرش قطعنامه از سوی ایران شد. دبیرکل پس از مراجعت از
تهران و
بغداد طی نامه‌ای ۹ صفحه‌ای از دو کشور خواست که در اجرای قطعنامه ۵۹۸، آتش‌بس را برقرار نمایند. ایشان در این نامه، بر زمان اجرای آتش‌بس، عقب‌نشینی نیروها به مرزها، مبادله اسیران جنگی و تشکیل کمیسیون برای تعیین مسئولیت جنگی تاکید کرد که به خواسته‌های ایران نزدیک شد.
۱. مصلحت
نظام جمهوری اسلامی (در روزنامه اطلاعات پیام حضرت
امام خمینی در پذیرش قطعنامه اینگونه آمده است که: ایشان ضمن تعبیر آوردن از پذیرش قطعنامه به نوشیدن جام زهر، آن‌را به خاطر مصلحت مورد پذیرش قرار دادند.
)
۲. شرایط بین المللی نامساعد، به نحوی که عراق با پذیرش کلیه قطعنامه‌های شورای امنیت داد صلح‌طلبی سر می‌داد و در مجامع بین المللی ایران را جنگ‌طلب معرفی می‌کرد.
۳. شرایط جدید و پیچیده در منطقه و حضور بی‌سابقه نیروهای نظامی آمریکا در منطقه.
۴. جدی شدن مسئله تحریم تسلیحاتی ایران به عنوان طرفی که قطعنامه ۵۹۸ را قبول نکرده است.
۵. کاربرد وسیع سلاح‌های شیمیایی توسط عراق و عکس‌العمل ضعیف مجامع بین المللی در این مورد.
۶. وجود نکات و عناصر مثبت در قطعنامه ۵۹۸.
•
سایت پژوهه، برگرفته شده از مقاله « قطعنامه ۵۹۸ شورای امنیت و پایان جنگ ایران و عراق»، تاریخ بازیابی ۱۴۰۰/۱۲/۰۵.
قطعنامه ۵۹۸ شورای امنیت، هشتمین قطعنامه 
