قصب (مفردات‌نهج‌البلاغه)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
قَصَب (به فتح قاف و صاد) از
واژگان نهج البلاغه به معنای نی است.
حضرت علی (علیه‌السلام) درباره بال‌های
خفاش و ... از این واژه استفاده نموده است.
قَصَب (بر وزن شرف) به معنای نی آمده است. «القصب: کلّ نبات یکون ساقه انابیب»
به برخی از مواردی که در
نهج البلاغه به‌کار رفته است، اشاره می‌شود:
امام علی (علیه‌السلام) درباره بال‌های خفاش فرموده است:
«وَجَعَلَ لَهَا أَجْنِحَةً مِنْ لَحْمِهَا... كَأَنَّهَا شَظَايَا الاْذَانِ، غَيْرَ ذَوَاتِ رِيش وَلاَ قَصَب» «برای آن بال‌های گوشتین آفریده، گویی که آنها لاله‌های گوش هستند بی‌آنکه پر یا «نی» داشته باشند.»
(شرح‌های خطبه:
)
این واژه چهار بار به همین معنا در
خطبه ۱۶۵ در وصف
طاووس آمده است. مانند:
«تَخالُ قَصَبَهُ مَدارِىَ مِنْ فِضَّة» «گمان می‌کنی که نی‌های دم او چیزهای ریخته از
نقره است.»
(شرح‌های خطبه:
)
و
«وَمِنْ أَعْجَبِهَا خَلْقاً الطَّاوُوسُ، الَّذِي أَقَامَهُ فِي أَحْكَمِ تَعْدِيل، وَنَضَّدَ أَلْوَانَهُ فِي أَحْسَنِ تَنْضِيد بِجَنَاح أَشْرَجَ قَصَبَهُ»(يكى از شگفت انگيزترين آنها «طاووس» است كه در موزونترين شكلش بيافريد و با رنگ‌هاى مختلف به عالی‌ترين صورت رنگ‌آميزى كرد، با بال‌هايى كه شاه‌پرهاى آن را بر يكديگر قرار داد.)
(شرح‌های خطبه:
)
«اشرج قصبه» یعنی نی‌ها و پرهای بال او را داخل هم کرد.
و
«وَإذَا تَصَفَّحْتَ شَعْرَةً مِنْ شَعَرَاتِ قَصَبِهِ» «اگر مویی از موهای «نی» بالش را به دقت نگری.»
(شرح‌های خطبه:
)
و
«فَيَنْحَتُّ مِنْ قَصَبِهِ انْحِتَاتَ أَوْرَاقِ الاَْغْصَانِ» (پوش پرها از نى آنها همچون برگ‌ها از شاخه‌ها (در
فصل پاییز) فرو مى‌ريزند)
(شرح‌های خطبه:
)
آنگاه که درباره بهترین شاعران سوال شد فرموده است:
«إِنَّ الْقَوْمَ لَمْ يَجْرُوا فِي حَلبة تُعْرَفُ الْغَايَةُ عِنْدَ قَصَبَتِهَا، فَإِنْ كَانَ وَلاَ بُدَّ فَالْمَلِكُ الضِّلِّيلُ» (شعرا در یک میدان نتاخته‌اند تا هدف در آخر آن مشخّص شود و اگر لابدّ باید
قضاوت کرد،
امرء القیس آن پادشاه کاملا
گمراه و
فاسق از همه شاعرتر می‌باشد.)
(شرح‌های حکمت:
)
«قصبه» هدف است که نشانه می‌روند معنی آن در «ضلل» و غیره گذشت.
این ماده چند مورد در
نهج البلاغه آمده است.
•
قرشی بنابی، علی‌اکبر، مفردات نهج البلاغه، برگرفته از مقاله «قصب»، ج۲، ص۸۶۲.
