• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

قدس (مفردات‌قرآن)

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف



دیگر کاربردها: قدس (ابهام‌زدایی).

قُدْس (به ضم قاف و سکون دال) و قُدُس (به ضم قاف و دال) از واژگان قرآن کریم به معنای پاکی و پاك است. این واژه دارای مشتقاتی است که در آیات قرآن به کار رفته است؛ مانند: تَقْديس (به فتح تاء و سکون قاف) به معنای پاك كردن‌، و قُدُّوس (به ضم قاف و تشدید دال) و قَدُّوس (به فتح قاف و تشدید دال) به معنای بسيار پاک و از اسماء حسنی می‌باشد.



قُدْس و قُدُس: پاکی و پاك است. بر وزن قُفْل و عُنُق مصدر و اسم به كار رفته است، «الْقُدْسُ‌: الطّهر».


این واژه دارای مشتقاتی است که در آیات قرآن به کار رفته است؛ مانند:

۲.۱ - روح القدس

(وَ آتَيْنا عِيسَى ابْنَ مَرْيَمَ الْبَيِّناتِ وَ أَيَّدْناهُ بِرُوحِ‌ الْقُدُسِ‌ ...) (و به عیسی بن مریم دلايل روشن داديم؛ و او را با روح‌القدس تاييد كرديم) اين تعبير راجع به عيسى (عليه‌السّلام) در آیه ۲۵۳ بقره و ۱۱۰ مائده نيز آمده است و در خصوص حضرت رسول (صلّی‌الله‌علیه‌وآله‌وسلّم) هست: (قُلْ نَزَّلَهُ رُوحُ‌ الْقُدُسِ‌ مِنْ رَبِّكَ بِالْحَقِ‌) (بگو: «روح‌القدس آن را از جانب پروردگارت به حق نازل كرده،...»).
مراد از روح القدس چنانكه گفته‌اند جبرئیل است و در آيه اخير یقین است.
«القدس» ظاهرا اسم است نه مصدر و اضافه «روح» بر آن براى اختصاص می‌باشد، يعنى روحی كه از آلودگی‌ها و خطا و نسیان و عصیان پاك است.

۲.۲ - تقدیس

تَقْديس: پاك كردن‌ است.
تقديس خداوند آنست كه ما او را پاك بدانيم و قبائح و نقائص را به او نسبت ندهيم و گرنه خدا ذاتا مقدس و پاك است.
(وَ نَحْنُ نُسَبِّحُ بِحَمْدِكَ وَ نُقَدِّسُ‌ لَكَ‌) (ما تسبیح و حمد تو را به جا مى‌آوريم، و تو را تقدیس مى‌كنيم).
به نظر مرحوم طبرسی لام در «لك» زايد است و تقدير «نقدّسك» می‌باشد.
(فَاخْلَعْ نَعْلَيْكَ إِنَّكَ بِالْوادِ الْمُقَدَّسِ‌ طُوىً‌) (کفش‌هايت را بيرون آر، كه تو در سرزمين مقدّس «طوی‌» هستى)، ايضا (إِذْ نَادَاهُ رَبُّهُ بِالْوَادِ الْمُقَدَّسِ طُوًى) (در آن هنگام كه پروردگارش او را در سرزمين مقدس «طوى» ندا داد). مقدّس بودن وادی سینا ظاهرا براى آن است كه محلّ نزول وحی و مناجات خدا با موسی (علیه‌السّلام) بود و دستور به خلع نعل نيز بدين مناسبت است.
درباره‌ (يا قَوْمِ ادْخُلُوا الْأَرْضَ‌ الْمُقَدَّسَةَ الَّتِي كَتَبَ اللَّهُ لَكُمْ ...) (اى قوم من! به سرزمين مقدّسى كه خداوند براى شما معين كرده، وارد شويد)گفته‌اند: ارض فلسطین مقدّس و مطهر از شرک است به‌واسطه سكونت انبیاء در آنجا. المیزان اين مطلب را از (بارَكْنا حَوْلَهُ‌) (گرداگردش را پربركت ساخته‌ايم)و (بارَكْنا فِيها) (مشرق‌ها و مغرب‌هاى پر بركت زمين )كه هر دو درباره فلسطين است استفاده می‌كند كه مبارك بودن در اثر بودنِ خير كثير است، از جمله خير كثير، اقامه دین و رفتن قذارت شرك است.

۲.۳ - قدوس

قُدُّوس‌ : بسيار پاك است. گاهى به فتح قاف نيز آيد. آن مبالغه در قدس و از اسماء حسنی است و دو دفعه در قرآن آمده است‌، (هُوَ اللَّهُ الَّذِي لا إِلهَ إِلَّا هُوَ الْمَلِكُ‌ الْقُدُّوسُ‌ ...) (او خداوند يگانه‌اى است كه معبودى جز او نيست، حاكم و مالك اوست، از هر عیب منزّه است) و (... الْمَلِكِ‌ الْقُدُّوسِ‌ الْعَزِيزِ الْحَكِيمِ‌) (خداوندى كه مالك و حاكم است و از هر عيب و نقصى مبرّا).
طبرسى فرموده: «الطّاهر من كلّ عيب و نقص و آفة المنزّه عن القبائح».


۱. قرشی بنابی، علی اکبر، قاموس قرآن، ج۵، ص۲۵۵.    
۲. راغب اصفهانی، حسین، المفردات، ط دارالقلم، ص۶۶۰.    
۳. طریحی، فخرالدین، مجمع البحرین، ت الحسینی، ج۴، ص۹۴.    
۴. فیروزآبادی، قاموس المحیط، ج۲، ص۲۳۹.    
۵. بقره/سوره۲، آیه۸۷.    
۶. مکارم شیرازی، ناصر، ترجمه قرآن، ص۸۷.    
۷. بقره/سوره۲، آیه۲۵۳.    
۸. مائده/سوره۵، آیه۱۱۰.    
۹. طباطبایی، سیدمحمدحسین، تفسیر المیزان، ج۶، ص۲۲۰.    
۱۰. طباطبایی، سیدمحمدحسین، تفسیر المیزان، ترجمه سیدمحمدباقر موسوی، ج۶، ص۳۱۸.    
۱۱. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ج۳، ص۴۰۴.    
۱۲. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ترجمه محمد بیستونی، ج۷، ص۲۲۷.    
۱۳. نحل/سوره۱۶، آیه۱۰۲.    
۱۴. مکارم شیرازی، ناصر، ترجمه قرآن، ص۱۰۲.    
۱۵. طباطبایی، سیدمحمدحسین، تفسیر المیزان، ج۱۲، ص۳۴۶.    
۱۶. طباطبایی، سیدمحمدحسین، تفسیر المیزان، ترجمه سیدمحمدباقر موسوی، ج۱۲، ص۴۹۸.    
۱۷. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ج۶، ص۵۹۵.    
۱۸. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ترجمه محمد بیستونی، ج۱۴، ص۵۲.    
۱۹. بقره/سوره۲، آیه۳۰.    
۲۰. مکارم شیرازی، ناصر، ترجمه قرآن، ص۶.    
۲۱. طباطبایی، سیدمحمدحسین، تفسیر المیزان، ج۱، ص۱۱۵.    
۲۲. طباطبایی، سیدمحمدحسین، تفسیر المیزان، ترجمه سیدمحمدباقر موسوی، ج۱، ص۱۷۷.    
۲۳. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ج۱، ص۱۷۸.    
۲۴. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ترجمه محمد بیستونی، ج۱، ص۱۱۸.    
۲۵. طه/سوره۲۰، آیه۱۲.    
۲۶. مکارم شیرازی، ناصر، ترجمه قرآن، ص۳۱۲.    
۲۷. نازعات/سوره۷۹، آیه۱۶.    
۲۸. مکارم شیرازی، ناصر، ترجمه قرآن، ص۵۸۴.    
۲۹. طباطبایی، سیدمحمدحسین، تفسیر المیزان، ج۱۴، ص۱۳۷-۱۳۸.    
۳۰. طباطبایی، سیدمحمدحسین، تفسیر المیزان، ترجمه سیدمحمدباقر موسوی، ج۱۴، ص۱۹۰.    
۳۱. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ج۷، ص۱۰.    
۳۲. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ترجمه محمد بیستونی، ج۱۶، ص۱۳.    
۳۳. مائده/سوره۵، آیه۲۱.    
۳۴. مکارم شیرازی، ناصر، ترجمه قرآن، ص۱۱۱.    
۳۵. اسراء/سوره۱۷، آیه۱.    
۳۶. مکارم شیرازی، ناصر، ترجمه قرآن، ص۲۸۲.    
۳۷. اعراف/سوره۷، آیه۱۳۷.    
۳۸. مکارم شیرازی، ناصر، ترجمه قرآن، ص۱۶۶.    
۳۹. طباطبایی، سیدمحمدحسین، تفسیر المیزان، ج۵، ص۲۸۸.    
۴۰. طباطبایی، سیدمحمدحسین، تفسیر المیزان، ترجمه سیدمحمدباقر موسوی، ج۵، ص۴۶۹.    
۴۱. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ج۳، ص۲۷۶.    
۴۲. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ترجمه محمد بیستونی، ج۶، ص۲۶۷.    
۴۳. حشر/سوره۵۹، آیه۲۳.    
۴۴. مکارم شیرازی، ناصر، ترجمه قرآن، ص۵۴۸.    
۴۵. طباطبایی، سیدمحمدحسین، تفسیر المیزان، ج۱۹، ص۲۲۲.    
۴۶. طباطبایی، سیدمحمدحسین، تفسیر المیزان، ترجمه سیدمحمدباقر موسوی، ج۱۹، ص۳۸۲.    
۴۷. جمعه/سوره۶۲، آیه۱.    
۴۸. مکارم شیرازی، ناصر، ترجمه قرآن، ص۵۵۳.    
۴۹. طباطبایی، سیدمحمدحسین، تفسیر المیزان، ج۱۹، ص۲۶۳.    
۵۰. طباطبایی، سیدمحمدحسین، تفسیر المیزان، ترجمه سیدمحمدباقر موسوی، ج۱۹، ص۴۴۴.    
۵۱. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ج۱۰، ص۴۲۸.    
۵۲. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ترجمه محمد بیستونی، ج۲۵، ص۷.    
۵۳. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ج۹، ص۴۰۰.    
۵۴. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ترجمه محمد بیستونی، ج۲۴، ص۳۴۸.    



قرشی بنابی، علی‌اکبر، قاموس قرآن، برگرفته از مقاله "قدس"، ج۵، ص۲۵۵-۲۵۶.    






جعبه ابزار