قاعده اشتراط اتحاد جنس در ربا
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
قاعدۀ اشتراط اتحاد جنس در ربا از
قواعد فقهی به معنای اینکه در تحقق
ربا، هم‌جنسی دو کالایی که
داد و ستد می‌شوند، شرط است. به این قاعده در باب
تجارت استناد شده است.
اعدۀ اشتراط اتحاد جنس در ربا عبارت است از اینکه در تحقق ربا، هم‌جنسی دو کالایی که داد و ستد می‌شوند، شرط است.
در معامله‌ای که کالا و بهای آن، پیمانه‌ای یا وزنی است، تحقق ربا منوط به هم‌جنس بودن دو کالا است. در این صورت، زیادی یکی بر دیگری ربا و
حرام است، مانند معامله
گندم در برابر گندم.
معیار هم‌جنس بودن، صدق یک اسم بر هر دو است، مانند گندم که بر نوع مرغوب و نامرغوب آن؛ هر دو اطلاق می‌شود.
به قول مشهور، گندم و
جو در حکم ربا به منزلۀ یک جنس به شمار می‌روند؛
چنان‌که به نظر مشهور، در حکم یاد شده، هر فرآورده‌ای با اصل خود یک جنس محسوب می‌شود، مانند
پنیر و
شیر. همچنین دو فرآورده از یک اصل، مانند پنیر و
ماست که هر دو از شیر به دست آمده‌اند؛
لیکن اگر اصل یکی نباشد، دو جنس شمرده می‌شوند، هرچند بر آنها به اشتراک لفظی یک اسم صادق باشد، مانند گوشت
گاو و
گوسفند یا گوشت
کبوتر و
گنجشک، که در اول، عنوان گوشت و در دوم، عنوان پرنده بر هر دو صادق است.
به قول مشهور، ربا در معامله اجناس غیر پیمانه‌ای و وزنی، مانند اجناسی که با شمارش، متر و یا مشاهده معامله می‌شوند، جریان ندارد.
مستند این قاعده روایاتی است که مفادشان تحقق ربا در معامله دو هم‌جنس با تفاضل است. همچنین روایاتی که برخی کالاها را هم‌جنس می‌داند که نباید در داد و ستد آنها تفاضل صورت گیرد.
•
فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت (علیهم‌السلام)، ج۶، ص۶۷.
