قاعده قبح عقاب بلابیان (مقاله‌دوم)

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف

---

قاعده قبح عقاب بلابیان به حکم عقل به قبح عقاب مکلّف قبل از بیان تکلیف و تنجّز آن اطلاق می‌شود.

---

قاعده قبح عقاب بلابیان، از قواعد عقلی و مبتنی بر پذیرش حسن و قبح عقلی است و مفهوم آن این است که کیفر کردن شخصی که از جانب شارع و مولا بیانی بر تکلیف، به وی نرسیده، در نزد عقل زشت و ناپسند است.
بنابراین، مورد عمل به قاعده ، در جایی است که یا اصلا بیانی از جانب مولا خطاب به عبد ، صادر نشده، و یا اگر صادر شده، به وی نرسیده است و او در نرسیدن آن مقصر نیست.

۱.۱ - نکته اول

مشهور اصولی‌ها دلیل اصلی برائت عقلی را قاعده قبح عقاب بلا بیان می‌دانند.

۱.۲ - نکته دوم

به نظر برخی صاحب نظران میان قاعده دفع ضرر محتمل و قبح عقاب بلا بیان تعارضی وجود ندارد، زیرا قاعده قبح عقاب بلابیان درجایی جاری می‌شود که عبد به وظیفه خود عمل نموده و تفحص و جستوجو کرده، اما به دلیلی دست نیافته است، در حالی که قاعده دفع ضرر محتمل حتی در جایی که عبد به وظیفه خود عمل کرده و جستوجو هم نموده، جاری است؛ از این رو، قاعده قبح عقاب بلابیان بر قاعده دفع ضرر محتمل وارد است. راه‌های دیگری نیز برای رفع تعارض بیان شده است.

---