• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

قاسم‌ بن‌ ابراهیم‌ رسّی‌

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف


مقالات مرتبط: قاسم بن ابراهیم رسی (دائرةالمعارف‌بزرگ‌اسلامی).

ابومحمد قاسم بن ابراهیم بن اسماعیل رسّی (۱۶۹-۲۴۶ق)، از نوادگان امام حسن مجتبی (علیه‌السّلام)، محدث، دانشمند، فقیه و شاعر قرن سوم هجری قمری بود. وی از پیشوایان زیدیه بود که در مصر و کوفه قیام کرد. فرقه قاسمیه که شاخه‌ای از زیدیه بود، به وی منسوب است.


ابومحمد قاسم بن ابراهیم بن اسماعیل بن ابراهیم رسّی‌ هاشمی، از نوادگان امام حسن مجتبی (علیه‌السّلام) بود
[۱] نجاشی، احمد بن علی، رجال النجاشی، ص۳۱۴.    
و در سال ۱۶۹ق زاده شد
[۲] زرکلی، خیرالدین، الاعلام، ج۵، ص۱۷۱.    
و در منطقه کوهستانی قدس، در اطراف مدینه می‌زیست.
[۳] مرزبانی، محمد بن عمران، معجم الشعراء، ص۲۶۳.    
از دوران کودکی و بالندگی و نیز تعلیم و تعلم وی اطلاعی در دست نیست. گفته‌اند که وی دانشمند، فقیه و شاعر بود و به رشته‌های گوناگون علمی آشنایی داشت.
[۴] کحاله، عمررضا، معجم المؤلفین، ج۸، ص۹۱.    
ابومحمد رسّی از امام کاظم (علیه‌السّلام) روایت کرده است.
[۵] نجاشی، احمد بن علی، رجال النجاشی، ص۳۱۴.    


وی از پیشوایان زیدیه بود و قیام خود را پس از مرگ برادرش به سال ۱۹۹ق شروع کرد.
[۶] دهخدا، علی‌اکبر، لغت نامه، ج۱۰، ص۱۵۲۸۵.
شعار او دعوت به یاری و بیعت با الوصی من آل محمد
[۷] علوی، علی بن محمد، المجدی فی انساب الطالبیین، ص۲۶۴.    
یا الرضا من آل محمد (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) بود
[۸] مرزبانی، محمد بن عمران، معجم الشعراء، ص۲۶۳.    
که در مصر انجام گرفت. قیام دوم او در کوفه به سال ۲۲۰ق انجام شد و گروهی از مردم با او بیعت کردند.
[۹] زرکلی، خیرالدین، الاعلام، ج۵، ص۱۷۱.    


احاطه او بر رشته‌های علمی، مهارتی در ردّ افکار انحرافی در او پدید آورده بود که ردّ بر جبریه و مجسمه از جمله کارهای اوست. به گفته بروکلمان، وی بنیانگذار مذهب قاسمیه در فقه بود.
[۱۰] بروکلمان، کارل، تاریخ الادب العربی، ج۳، ص۳۲۵.
وی را فردی عفیف و زاهد توصیف کرده
[۱۱] ابن عنبه، احمد بن علی، عمدة الطالب، ص۱۷۵.    
و گفته‌اند که حاکم وقت هفت بار دینار برایش فرستاد، اما او برگرداند.
[۱۲] علوی، علی بن محمد، المجدی فی انساب الطالبیین، ص۲۶۴.    


قاسم علاوه بر اشعار زیبا،
[۱۳] مرزبانی، محمد بن عمران، معجم الشعراء، ص۲۶۳.    
آثار متعددی دارد که عبارت‌اند از:
الامامه، الاشربه، الایمان و النذور، سیاسة النفس و الرد علی الرافضه
[۱۴] ابن ندیم، محمد بن اسحاق، الفهرست، ص۲۴۰.    
صفة العرش و الکرسی و تفسیرهما و الناسخ و المنسوخ.
[۱۵] بروکلمان، کارل، تاریخ الادب العربی، ج۳، ص۳۲۵.
نجاشی می‌گوید: قاسم کتابی داشت که آن را از پدرش از امام صادق (علیه‌السّلام) روایت کرده است.
[۱۶] نجاشی، احمد بن علی، رجال النجاشی، ص۳۱۴.    
آقابزرگ تهرانی هم کتاب‌های التوحید و العدل (کوچک و بزرگ)، الدلیل (کوچک و بزرگ)، مجموعه پاسخ‌هایی که از او سؤال شده بود و مسائل ابن مقفع را از او دانسته و می‌گوید: قاسم رسّی کتاب الامامه یا تثبیت الامامه را در تثبیت امامت علی (علیه‌السّلام) و تقدم ایشان در امامت بر دیگران نگاشته است.
[۱۷] آقابزرگ تهرانی، محمدمحسن، الذریعه، ج۳، ص۳۴۵.    
[۱۸] آقابزرگ تهرانی، محمدمحسن، الذریعه، ج۴، ص۴۸۶.    
[۱۹] آقابزرگ تهرانی، محمدمحسن، الذریعه، ج۵، ص۲۱۴.    
[۲۰] آقابزرگ تهرانی، محمدمحسن، الذریعه، ج۸، ص۲۵۶.    
[۲۱] آقابزرگ تهرانی، محمدمحسن، الذریعه، ج۲۰، ص۳۳۳.    
زرکلی مجموع آثار ابومحمد را ۲۳ رساله ذکر کرده و کتاب راجع به ابن مقفع را الرد علی ابن مقفع نامیده است که به همراه ترجمه ایتالیایی آن چاپ شده است.
[۲۲] زرکلی، خیرالدین، الاعلام، ج۵، ص۱۷۱.    


وی سرانجام به سال ۲۴۶ق در کوه رس، نزدیک ذوالحلیفه مدینه درگذشت.
[۲۳] زرکلی، خیرالدین، الاعلام، ج۵، ص۱۷۱.    
[۲۴] کحاله، عمررضا، معجم المؤلفین، ج۸، ص۹۱.    
فرقه قاسمیه که شاخه‌ای از زیدیه بودند، بدو منسوب است.
[۲۵] ابن ندیم، محمد بن اسحاق، الفهرست، ص۲۴۰.    
[۲۶] خوئی، سید ابوالقاسم، معجم رجال الحدیث، ج۱۵، ص۱۰.    
[۲۷] حلی، حسن بن علی، رجال ابن داوود، ص۱۵۳.    
[۲۸] امین، سید محسن، اعیان الشیعه، ج۸، ص۴۳۵.    
[۲۹] اردبیلی، محمد بن علی، جامع الرواة، ج۲، ص۱۵.    
[۳۰] بخاری، سهل بن عبدالله، سر السلسلة العلویه، ص۱۷.    
[۳۱] بخاری، سهل بن عبدالله، سر السلسلة العلویه، ص۷۲.    
[۳۲] زرکلی، خیرالدین، الاعلام، ج۵، ص۱۷۱.    


۱. ↑ نجاشی، احمد بن علی، رجال النجاشی، ص۳۱۴.    
۲. ↑ زرکلی، خیرالدین، الاعلام، ج۵، ص۱۷۱.    
۳. ↑ مرزبانی، محمد بن عمران، معجم الشعراء، ص۲۶۳.    
۴. ↑ کحاله، عمررضا، معجم المؤلفین، ج۸، ص۹۱.    
۵. ↑ نجاشی، احمد بن علی، رجال النجاشی، ص۳۱۴.    
۶. ↑ دهخدا، علی‌اکبر، لغت نامه، ج۱۰، ص۱۵۲۸۵.
۷. ↑ علوی، علی بن محمد، المجدی فی انساب الطالبیین، ص۲۶۴.    
۸. ↑ مرزبانی، محمد بن عمران، معجم الشعراء، ص۲۶۳.    
۹. ↑ زرکلی، خیرالدین، الاعلام، ج۵، ص۱۷۱.    
۱۰. ↑ بروکلمان، کارل، تاریخ الادب العربی، ج۳، ص۳۲۵.
۱۱. ↑ ابن عنبه، احمد بن علی، عمدة الطالب، ص۱۷۵.    
۱۲. ↑ علوی، علی بن محمد، المجدی فی انساب الطالبیین، ص۲۶۴.    
۱۳. ↑ مرزبانی، محمد بن عمران، معجم الشعراء، ص۲۶۳.    
۱۴. ↑ ابن ندیم، محمد بن اسحاق، الفهرست، ص۲۴۰.    
۱۵. ↑ بروکلمان، کارل، تاریخ الادب العربی، ج۳، ص۳۲۵.
۱۶. ↑ نجاشی، احمد بن علی، رجال النجاشی، ص۳۱۴.    
۱۷. ↑ آقابزرگ تهرانی، محمدمحسن، الذریعه، ج۳، ص۳۴۵.    
۱۸. ↑ آقابزرگ تهرانی، محمدمحسن، الذریعه، ج۴، ص۴۸۶.    
۱۹. ↑ آقابزرگ تهرانی، محمدمحسن، الذریعه، ج۵، ص۲۱۴.    
۲۰. ↑ آقابزرگ تهرانی، محمدمحسن، الذریعه، ج۸، ص۲۵۶.    
۲۱. ↑ آقابزرگ تهرانی، محمدمحسن، الذریعه، ج۲۰، ص۳۳۳.    
۲۲. ↑ زرکلی، خیرالدین، الاعلام، ج۵، ص۱۷۱.    
۲۳. ↑ زرکلی، خیرالدین، الاعلام، ج۵، ص۱۷۱.    
۲۴. ↑ کحاله، عمررضا، معجم المؤلفین، ج۸، ص۹۱.    
۲۵. ↑ ابن ندیم، محمد بن اسحاق، الفهرست، ص۲۴۰.    
۲۶. ↑ خوئی، سید ابوالقاسم، معجم رجال الحدیث، ج۱۵، ص۱۰.    
۲۷. ↑ حلی، حسن بن علی، رجال ابن داوود، ص۱۵۳.    
۲۸. ↑ امین، سید محسن، اعیان الشیعه، ج۸، ص۴۳۵.    
۲۹. ↑ اردبیلی، محمد بن علی، جامع الرواة، ج۲، ص۱۵.    
۳۰. ↑ بخاری، سهل بن عبدالله، سر السلسلة العلویه، ص۱۷.    
۳۱. ↑ بخاری، سهل بن عبدالله، سر السلسلة العلویه، ص۷۲.    
۳۲. ↑ زرکلی، خیرالدین، الاعلام، ج۵، ص۱۷۱.    


• پژوهشگاه فرهنگ و معارف اسلامی، دائرة المعارف مؤلفان اسلامی، ج۱، ص۶۲۰-۶۲۱، برگرفته از مقاله «قاسم رسی».


رده‌های این صفحه : دانشمندان شیعه قرن 3 (قمری) | راویان از امام کاظم | راویان زیدی مذهب قرن 3 (قمری) | شاعران زیدی مذهب | شخصیت‌های قرن 3 (قمری) | فقیهان زیدی مذهب | قاسمیه | مؤلفان شیعه قرن 3 (قمری) | نوادگان امام حسن
جعبه ابزار