فٰانٍ (لغات‌قرآن)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
فٰانٍ:(كُلُّ مَنْ عَلَيْها فانٍ) «فٰانٍ» از مادّه
فَناء (به فتح فاء) به معنای از بين رفتن است.
اين‌كه در
آیه فوق خوانديم همه كس جز
خدا فانى مى‌شود به معنى نابودى مطلق نيست.
به اين معنى كه حتى
روح انسان نيز نابود مى‌شود، و يا خاک‌هاى حاصل از
جسم او معدوم مى‌گردد، چرا كه آيات
قرآن تصريح به
وجود برزخ تا روز
رستاخیز مى‌كند و از سوى ديگر بارها مى‌گويد كه مردگان در
قیامت از قبرها برمى‌خيزند و استخوان‌هاى پوسيده و «عظم رميم» به فرمان خدا لباس حيات در تن مى‌پوشند.
و اين‌ها همه گواه براى اين است كه فنا در اين
آيه و آيات مشابه به معنى به هم ريختن نظام جسم و جان، و
قطع پيوندها، و بر هم خوردن
نظم عالم خلقت و جانشين شدن عالم ديگرى به جاى آن است.
به موردی از کاربرد «فٰانٍ» در
قرآن، اشاره می‌شود:
(كُلُّ مَنْ عَلَيْها فانٍ) «همه كسانى كه روى آن (
زمین) هستند فانى مى‌شوند.»
علامه طباطبایی در
تفسیر المیزان می‌فرمایند:
(كُلُّ مَنْ عَلَيْها فانٍ وَ يَبْقى وَجْهُ رَبِّكَ ذو الْجَلالِ وَ الْإِكْرامِ) ضمیر «عليها» به زمين بر مى‌گردد، و معناى
آيه اين است كه هر جنبنده داراى شعورى كه بر روى زمين است به زودى فانى خواهد شد.
و اين
آيه مساله
زوال و فناى
جن و
انس را مسجل مى‌كند، و اگر فرمود:
(كُلُّ مَنْ عَلَيْها) هركس بر روى زمين است و نفرمود كل ما عليها- هر چيز كه بر روى زمين است و خلاصه اگر مساله فنا و زوال را به صاحبان
شعور اختصاص داد، نه از اين جهت بوده كه موجودات بى‌شعور فانى نمى‌شوند، بلكه از اين بابت بوده كه زمينه كلام زمينه شمردن نعمت‌هايى است كه به صاحبان شعور ارزانى داشته، نعمت‌هاى دنيايى و آخرتى، و معلوم است كه در چنين زمينه‌اى مناسب همان است كه در باره فناى اين طبقه سخن بگويد.
•
شریعتمداری، جعفر، شرح و تفسیر لغات قرآن بر اساس تفسیر نمونه، برگرفته از مقاله «فان»، ج۳، ص ۵۰۳.
