• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

فَرْط (مفردات‌قرآن)

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف





فَرْط (به فتح فاء و سکون راء) از واژگان قرآن کریم به معنای تقدّم و جلو افتادن است.
يَفْرُطَ (به سکون فاء و ضم راء) به معنای پيشى گيرد؛
فَرَّطْتُ‌ (به فتح فاء و راء) به معنای كوتاهى كردم‌؛
مُفْرَطُونَ‌ (به سکون فاء و فتح راء) به معنای پيش افتادگان؛
فُرُطاً (به ضم فاء و ضم راء) به معنای پيروى كرده است.


فَرْط به معنای تقدّم و جلو افتادن است.
در لغت آمده: «فَرَطَ فُرُوطاً: سَبَقَ وَ تَقَدَّمَ-
فَرَطَ عَلَيْهِ فِى الْقَوْلِ‌ فَرْطاً: اسْرَفَ وَ تَقَدَّمَ» و آن با تجاوز و تعدى می‌سازد.
فَرَط (بر وزن فَرَس) و فارِط پيشروى است كه قبل از کاروان براى اصلاح حوض و دلوها وارد آب شود.
در دعا درباره مرگ فرزند صغير گويد: «اللَّهُمَّ اجْعَلْهُ‌ فَرَطاً»، يعنى: خدايا او را اجر متقدّم و ثواب جلو افتاده گردان.
تَفْريط كوتاهى و تقصیر بيشتر است.
إِفْراط تجاوز بيشتر است.
فُرُط (بر وزن عُنُق) به معنى افراط و تجاوز است. «الْفُرُطُ: الامر المجاوز فيه عن الحدّ.»


به مواردی از فَرْط که در قرآن به‌ کار رفته است، اشاره می‌شود:

۲.۱ - يَفْرُطَ (آیه ۴۵ سوره طه)

(قالا رَبَّنا إِنَّنا نَخافُ أَنْ‌ يَفْرُطَ عَلَيْنا أَوْ أَنْ يَطْغى‌)
«گفتند: خدايا می‌ترسيم كه فرعون بر ما پيشى گيرد و در عقوبت پيش از آن كه دعوتش كنيم، عجله كند و يا در تعذيب‌ بنی اسرائیل طغيان نمايد.»


۲.۲ - فَرَّطْتُ‌ (آیه ۵۶ سوره زمر)

(يا حَسْرَتى‌ عَلى‌ ما فَرَّطْتُ‌ فِي جَنْبِ اللَّهِ‌)
«اى حسرت بر آنچه در طاعت خدا تقصير و كوتاهى كردم‌.»


۲.۳ - مُفْرَطُونَ‌ (آیه ۶۲ سوره نحل)

(لا جَرَمَ أَنَّ لَهُمُ النَّارَ وَ أَنَّهُمْ‌ مُفْرَطُونَ‌)
يعنى: «ناچار آتش براى آن‌هاست و آن‌ها پيش افتادگان (به آتش)اند.»
مُفْرَطُونَ‌ در قرآن‌ها به صيغه مفعول است و به صيغه فاعل و ايضا مُفَرِّطُونَ‌ به كسر راء از باب تفعیل نيز خوانده‌اند. می‌شود از آیه فهميد كه آنان كه به خدا نسبت زائيدن و فرزند می‌دهند پيش از ديگران به آتش وارد خواهند شد.


۲.۴ - فُرُطاً (آیه ۲۸ سوره كهف)

(وَ اتَّبَعَ هَواهُ وَ كانَ أَمْرُهُ‌ فُرُطاً)
يعنى: «از هوای نفس پيروى كرده و كارش تجاوز و تعدّى بود.»



۱. قرشی بنابی، علی اکبر، قاموس قرآن، ج۵، ص۱۶۲.    
۲. راغب اصفهانی، حسین، المفردات فی غریب القرآن، ص۶۳۱.    
۳. طریحی نجفی، فخرالدین، مجمع البحرین، ت-الحسینی، ج۴، ص۲۶۴.    
۴. زبیدی، مرتضی، تاج العروس، ج۱۰، ص۳۵۹.    
۵. ابن منظور، محمد بن مکرم، لسان العرب، ج۷، ص۳۶۸.    
۶. ابن منظور، محمد بن مکرم، لسان العرب، ج۷، ص۳۶۶.    
۷. ابن فارس، احمد، معجم مقاییس اللغة، ج۴، ص۴۹۰.    
۸. فیومی، احمد بن محمد، المصباح المنیر، ص۲۴۳.    
۹. مجلسی، محمد باقر، بحار الانوار، ج۸۷، ص۲۳۲.    
۱۰. راغب اصفهانی، حسین، المفردات فی غریب القرآن، ص۶۳۱.    
۱۱. فیروزآبادی، مجدالدین، قاموس المحیط، ج۲، ص۳۷۷.    
۱۲. طه/سوره۲۰، آیه۴۵.    
۱۳. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ترجمه محمدباقر موسوی، ج۱۴، ص۲۱۵.    
۱۴. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ج۱۴، ص۱۵۶.    
۱۵. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ترجمه محمد بیستونی، ج۱۶، ص۳۴.    
۱۶. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ج۷، ص۲۲.    
۱۷. زمر/سوره۳۹، آیه۵۶.    
۱۸. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ترجمه محمدباقر موسوی، ج۱۷، ص۴۲۸.    
۱۹. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ج۱۷، ص۲۸۲.    
۲۰. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ترجمه محمد بیستونی، ج۲۱، ص۲۰۲.    
۲۱. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ج۸، ص۷۸۷.    
۲۲. نحل/سوره۱۶، آیه۶۲.    
۲۳. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ترجمه محمدباقر موسوی، ج۱۲، ص۴۰۹.    
۲۴. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ج۱۲، ص۲۸۳.    
۲۵. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ترجمه محمد بیستونی، ج۱۳، ص۲۸۵.    
۲۶. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ج۶، ص۵۶۹.    
۲۷. کهف/سوره۱۸، آیه۲۸.    
۲۸. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ترجمه محمدباقر موسوی، ج۱۳، ص۴۱۹.    
۲۹. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ج۱۳، ص۳۰۳.    
۳۰. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ترجمه محمد بیستونی، ج۱۵، ص۵۲.    
۳۱. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ج۶، ص۷۱۹.    



قرشی بنابی، علی‌اکبر، قاموس قرآن، برگرفته از مقاله «فرط»، ج۵، ص۱۶۲-۱۶۳.    






جعبه ابزار