فَجْوَة (لغات‌قرآن)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
فَجْوَة:(وَ هُمْ فِي فَجْوَةٍ مِنْهُ) «فَجْوَة» (به فتح فاء و سکون جیم) به معنای جاى وسيع است.
آیه مورد بحث درباره
اصحاب کهف می‌فرماید: آن‌ها در يک
محل وسيع از
غار قرار داشتند
(وَ هُمْ فِي فَجْوَةٍ مِنْهُ) اشاره به اين‌كه دهانه غار كه معمولا تنگ است جای‌گاه آن‌ها نبود، بلكه قسمت‌هاى وسط غار را انتخاب كرده بودند كه هم از چشم بينندگان دور بود، و هم از تابش مستقيم آفتاب.
به موردی از کاربرد «فَجْوَة» در قرآن، اشاره می‌شود:
(وَ تَرَى الشَّمْسَ إِذا طَلَعَت تَّزاوَرُ عَن كَهْفِهِمْ ذاتَ الْيَمينِ وَ إِذا غَرَبَت تَّقْرِضُهُمْ ذاتَ الشِّمالِ وَ هُمْ في فَجْوَةٍ مِّنْهُ ذَلِكَ مِنْ آياتِ اللَّهِ مَن يَهْدِ اللَّهُ فَهُوَ الْمُهْتَدِ وَ مَن يُضْلِلْ فَلَن تَجِدَ لَهُ وَلِيًّا مُّرْشِدًا) «و اگر در آن‌جا بودى
خورشید را مى‌ديدى كه به هنگام
طلوع، به سمت راست غارشان متمايل مى‌گردد؛ و به هنگام
غروب، به سمت چپ؛ و آن‌ها در فراخنايى از آن غار قرار داشتند؛ اين از نشانه‌هاى خداست. هركس را خدا
هدایت كند، هدايت يافته واقعى اوست؛ و هركس را گمراه نمايد، هرگز سرپرست و راهنمايى براى اونخواهى يافت.»
علامه طباطبایی در
تفسیر المیزان می‌فرمایند: آيه محل غار را
وصف و تعريف مى‌كند، و مى‌فهماند كه اصحاب كهف بعد از به
خواب رفتن چه وضعى داشتند و اما اين‌كه چطور شد كه به خواب رفتند، و چقدر خوابشان طول كشيد بيان نكرده، و به همان اشاراتى كه در آيات قبل بود، و به اشاراتى كه به زودى در ذيل جمله
(وَ لَبِثوا في كَهْفِهِمْ) خواهد آمد، اكتفاء نموده است. و اگر به اين خصوصيات نپرداخته به منظور اختصار بوده است. و معناى آيه اين است كه تو مى‌بينى، و هر بيننده‌اى هم كه فرض شود از كار آنان خبر داشته مى‌بيند، آفتاب را كه وقتى طلوع مى‌كند از طرف غار آنان به سمت راست متمايل مى‌شود، و در نتيجه نورش به داخل غار مى‌افتد و وقتى غروب مى‌كند به طرف چپ غار را
قطع مى‌كند و در نتيجه شعاعش به داخل غار مى‌افتد، و اصحاب غار در فضاى وسيع غار قرار دارند كه آفتاب به آنان نمى‌رسد. خداى سبحان با همين بيان كوتاه اين معانى را فهمانده كه اولا غار اصحاب كهف شرقى و غربى قرار نگرفته بوده كه از شعاع آفتاب فقط يک وعده، يا
صبح و يا بعد از
ظهر، استفاده كند، بلكه ساختمانش قطبى بوده، يعنى درب غار به طرف قطب جنوبى بوده كه هم در هنگام طلوع و هم در هنگام غروب شعاع آفتاب به داخل آن مى‌تابيده.
•
شریعتمداری، جعفر، شرح و تفسیر لغات قرآن بر اساس تفسیر نمونه، برگرفته از مقاله «فجوة»، ج۳، ص ۴۱۵.
