• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

فلسفه تعزیرات‌

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف



فلسفه تعزیرات‌ از مباحث فقهی و حقوقی مربوط به حقوق جزا و درباره فلسفه تعزیرات یا همان همان ضمانت اجرایی احکام الهی بحث می‌کند.



از آنجا که احکام الهی در انسان‌ها گاه تاثیرگذار نیست، مگر آنها که عنایات پروردگار شامل حالشان شود، و فطرتی پاک و سالم داشته باشند، بدین جهت نیاز به تشویق و تخویف، یا تبشیر و انذار دارد تا انگیزۀ مردم را برای عمل به آن تقویت نموده، آنها را به عمل به آن فرا خواند.
و با توجّه به این که تشویق و مجازات‌های جهان آخرت گروهی از مردم را از تخلّف و جرم و گناه بازنمی‌دارد، و آنان را به انجام وظایف و واجبات سوق نمی‌دهد، چاره‌ای جز پیش‌بینی مجازات‌های دنیوی برای کسانی که از قانون تجاوز کنند، و آن را نادیده بگیرند، باقی نمی‌ماند، و این، همان چیزی است که در اصطلاح حقوق‌دان‌ها «ضمانت اجرا» نامیده شده است.
توضیح این که: وضع و جعل قوانین و مقرّرات یک مرحله است، و اجرای آن در بین مردم مطلب دیگری است. آنچه که ضامن اجرای قوانین در بین گروهی از مردم است، همان مجازات‌ها و عقوبت‌های پیش‌بینی شده برای متخلّفین می‌باشد.
حقوق‌دان‌ها، ضمانت اجرایی را از شرایط اصلی و از ارکان قانون می‌شمرند، به گونه‌ای که قانون بدون پشتوانۀ ضمانت اجرا را نوعی نصیحت و حکم اخلاقی می‌دانند. البتّه در قوانین بشری، ضمانت اجرا منحصر به کیفرهای دنیوی است.
در حالی که گسترۀ آن در ادیان الهی و مکاتب آسمانی، بسیار وسیع‌تر می‌باشد، چرا که ایمان به غیب، اعتقاد به دادگاه قیامت، و نیروی بازدارندۀ قوی تقوا، و پاداش‌ها و مجازات‌های جهان آخرت، و مانند آن، از اهرم‌های قوی و مستحکم اجرای قوانین دینی محسوب می‌شود. بدین جهت در قشرهای مذهبی که ایمان به احکام الهی و اسلامی دارند، کمتر شاهد غصب حقوق مردم، و تعدّی و تجاوز به حریم دیگران هستیم، هر چند مجازاتی در کار نباشد. ولی با این حال، شارع اسلام از ضمانت اجرایی دنیوی نیز غفلت نکرده، و حدود و تعزیرات را به همین هدف، در کنار ضمانت‌های اجرایی معنوی قرار داده است. و لذا در روایات متعدّد می‌خوانیم:
«انّ اللّه قد جعل لکلّ شی‌ء حدّا و جعل علی من تجاوز ذلک الحدّ حدّا؛ خداوند متعال برای هر چیزی قانونی تعیین نموده، و برای هر کس که از قانون تجاوز کند، مجازاتی در نظر گرفته است.»
بنابراین، اگر برای کسانی که حرمت قوانین را نگه نمی‌دارند، و آلودۀ گناه می‌شوند، مجازاتی وجود نداشته باشد، قوانین پشتوانۀ اجرایی نخواهد داشت.
خلاصه این که فلسفۀ حدود و تعزیرات همان ضمانت اجرایی احکام الهی است، و از این مطلب، بطلان عقیدۀ کسانی که معتقدند حدود و تعزیرات در عصر غیبت امام عصر (عجل‌اللّه‌تعالی‌فرجه‌الشریف) باید تعطیل شود، روشن می‌گردد. چرا که لازمۀ این سخن بروز هرج و مرج و مفاسد گوناگون در جامعه اسلامی است؛ چیزی که قطعا خداوند متعال راضی به آن نخواهد بود.


۱. حر عاملی، محمد بن حسن، وسائل الشیعة، ج۱۸، ابواب مقدّمات الحدود، باب ۲، حدیث ۱ تا ۵.    



مکارم شیرازی، ناصر، تعزیر و گستره آن، ص۱۳۷-۱۴۰.    






جعبه ابزار