فضایل داود (قرآن)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
در
قرآن کریم برخی از صفات و ویژگی‌های
حضرت داود علیه‌السلام بیان شده است. در این مقاله آیات مرتبط با فضایل حضرت داود علیه‌السلام معرفی می‌شوند.
احسان و
نیکوکاری، از فضايل داود علیه‌السلام:
... وَ مِنْ ذُرِّيَّتِهِ داوُدَ وَ سُلَيْمانَ وَ أَيُّوبَ ... وَ كَذلِكَ نَجْزِي الْمُحْسِنِينَ.
داود علیه‌السلام، از جمله
الگوهای هدایت:
... وَ مِنْ ذُرِّيَّتِهِ داوُدَ ... أُولئِكَ الَّذِينَ هَدَى اللَّهُ فَبِهُداهُمُ اقْتَدِهْ ....
داود علیه‌السلام، مظهر
صبر و
مقاومت و الگوى
صابران و بردباران تاريخ:
اصْبِرْ عَلى ما يَقُولُونَ وَ اذْكُرْ عَبْدَنا داوُدَ ذَا الْأَيْدِ إِنَّهُ أَوَّابٌ.
••• برخوردارى داود علیه‌السلام از
رحمت الهی:
وَ داوُدَ وَ سُلَيْمانَ ... وَ أَدْخَلْناهُمْ فِي رَحْمَتِنا إِنَّهُمْ مِنَ الصَّالِحِينَ.
•••
صالح بودن داود علیه‌السلام، عامل برخوردارى آن حضرت از رحمت الهى:
وَ داوُدَ وَ سُلَيْمانَ ... وَ أَدْخَلْناهُمْ فِي رَحْمَتِنا إِنَّهُمْ مِنَ الصَّالِحِينَ.
برگزیدگی داود علیه‌السلام، از سوى خداوند:
... وَ مِنْ ذُرِّيَّتِهِ داوُدَ ... وَ اجْتَبَيْناهُمْ وَ هَدَيْناهُمْ إِلى صِراطٍ مُسْتَقِيمٍ.
برخوردارى داود علیه‌السلام، از امكانات و مواهب گسترده الهى:
۱. وَ وَرِثَ سُلَيْمانُ داوُدَ وَ قالَ يا أَيُّهَا النَّاسُ عُلِّمْنا مَنْطِقَ الطَّيْرِ وَ أُوتِينا مِنْ كُلِّ شَيْ‌ءٍ إِنَّ هذا لَهُوَ الْفَضْلُ الْمُبِينُ.
۲. وَ شَدَدْنا مُلْكَهُ وَ آتَيْناهُ الْحِكْمَةَ وَ فَصْلَ الْخِطابِ.
حکمت داود علیه‌السلام، عطاى خداوند به وى:
۱. ... وَ قَتَلَ داوُدُ جالُوتَ وَ آتاهُ اللَّهُ الْمُلْكَ وَ الْحِكْمَةَ ....
۲. ... وَ مِنْ ذُرِّيَّتِهِ داوُدَ وَ سُلَيْمانَ وَ أَيُّوبَ وَ يُوسُفَ وَ مُوسى وَ هارُونَ وَ كَذلِكَ نَجْزِي الْمُحْسِنِينَ أُولئِكَ الَّذِينَ آتَيْناهُمُ الْكِتابَ وَ الْحُكْمَ ....
۳. وَ داوُدَ وَ سُلَيْمانَ ... وَ كُلًّا آتَيْنا حُكْماً ...
بنا بر اين احتمال كه مراد از «حكم» در آيه، حكمت‌باشد.
۴. وَ شَدَدْنا مُلْكَهُ وَ آتَيْناهُ الْحِكْمَةَ وَ فَصْلَ الْخِطابِ.
پيشگامى داود علیه‌السلام، در
کارهای خیر:
وَ داوُدَ وَ سُلَيْمانَ ... إِنَّهُمْ كانُوا يُسارِعُونَ فِي الْخَيْراتِ ....
تسخیر پرندگان براى داود علیه‌السلام، فضيلتى عطا شده از جانب خداوند به آن حضرت:
۱. ... وَ سَخَّرْنا مَعَ داوُدَ الْجِبالَ يُسَبِّحْنَ وَ الطَّيْرَ وَ كُنَّا فاعِلِينَ.
بنا بر اينكه «سخّرنا مع داود» تسخير كوهها و پرندگان براى داود علیه‌السلام باشد.
۲. وَ لَقَدْ آتَيْنا داوُدَ مِنَّا فَضْلًا يا جِبالُ أَوِّبِي مَعَهُ وَ الطَّيْرَ وَ أَلَنَّا لَهُ الْحَدِيدَ.
۳. ... وَ اذْكُرْ عَبْدَنا داوُدَ ذَا الْأَيْدِ إِنَّهُ أَوَّابٌ إِنَّا سَخَّرْنَا الْجِبالَ مَعَهُ يُسَبِّحْنَ بِالْعَشِيِّ وَ الْإِشْراقِ وَ الطَّيْرَ مَحْشُورَةً كُلٌّ لَهُ أَوَّابٌ.
تسخیر کوهها براى داود علیه‌السلام، فضيلتى عطا شده از جانب خداوند به آن حضرت:
۱. فَفَهَّمْناها سُلَيْمانَ وَ كُلًّا آتَيْنا حُكْماً وَ عِلْماً وَ سَخَّرْنا مَعَ داوُدَ الْجِبالَ يُسَبِّحْنَ وَ الطَّيْرَ وَ كُنَّا فاعِلِينَ.
۲. وَ لَقَدْ آتَيْنا داوُدَ مِنَّا فَضْلًا يا جِبالُ أَوِّبِي مَعَهُ وَ الطَّيْرَ وَ أَلَنَّا لَهُ الْحَدِيدَ.
۳. ... وَ اذْكُرْ عَبْدَنا داوُدَ ذَا الْأَيْدِ إِنَّهُ أَوَّابٌ إِنَّا سَخَّرْنَا الْجِبالَ مَعَهُ يُسَبِّحْنَ بِالْعَشِيِّ وَ الْإِشْراقِ وَ الطَّيْرَ مَحْشُورَةً كُلٌّ لَهُ أَوَّابٌ.
•••
تعلیم علوم به داود علیه‌السلام از سوى خدا
:
... وَ قَتَلَ داوُدُ جالُوتَ ... وَ عَلَّمَهُ مِمَّا يَشاءُ ....
••• تعلّق
مشیّت الهی به تعليم داود علیه‌السلام:
فَهَزَمُوهُمْ بِإِذْنِ اللَّهِ وَ قَتَلَ داوُدُ جالُوتَ وَ آتاهُ اللَّهُ الْمُلْكَ وَ الْحِكْمَةَ وَ عَلَّمَهُ مِمَّا يَشاءُ وَ لَوْ لا دَفْعُ اللَّهِ النَّاسَ بَعْضَهُمْ بِبَعْضٍ لَفَسَدَتِ الْأَرْضُ وَ لكِنَّ اللَّهَ ذُو فَضْلٍ عَلَى الْعالَمِينَ.
••• تعليم برخى
علوم درخواستى داود علیه‌السلام به وى، از سوى خداوند:
فَهَزَمُوهُمْ بِإِذْنِ اللَّهِ وَ قَتَلَ داوُدُ جالُوتَ وَ آتاهُ اللَّهُ الْمُلْكَ وَ الْحِكْمَةَ وَ عَلَّمَهُ مِمَّا يَشاءُ وَ لَوْ لا دَفْعُ اللَّهِ النَّاسَ بَعْضَهُمْ بِبَعْضٍ لَفَسَدَتِ الْأَرْضُ وَ لكِنَّ اللَّهَ ذُو فَضْلٍ عَلَى الْعالَمِينَ.
بنا بر اينكه «مِن» در «ممّا يشاء» تبعيضيّه و فاعل «يشاء»، داود علیه‌السلام باشد.
داود علیه‌السلام از زمره
تقواپیشگان نيك‌فرجام:
... وَ اذْكُرْ عَبْدَنا داوُدَ ذَا الْأَيْدِ إِنَّهُ أَوَّابٌ هذا ذِكْرٌ وَ إِنَّ لِلْمُتَّقِينَ لَحُسْنَ مَآبٍ.
باغهای جاویدان بهشت، پاداش تقواپيشگى داود علیه‌السلام:
... وَ اذْكُرْ عَبْدَنا داوُدَ ... ء هذا ذِكْرٌ وَ إِنَّ لِلْمُتَّقِينَ لَحُسْنَ مَآبٍ جَنَّاتِ عَدْنٍ مُفَتَّحَةً لَهُمُ الْأَبْوابُ.
از آنجا كه «هذا» مى‌تواند اشاره به مجموعه آياتى باشد كه درباره سرگذشت پيامبران ياد شده سخن گفته است.
فرجام نیک، پيامد تقواپيشگى داود علیه‌السلام:
... وَ اذْكُرْ عَبْدَنا داوُدَ ... ء هذا ذِكْرٌ وَ إِنَّ لِلْمُتَّقِينَ لَحُسْنَ مَآبٍ.
داود علیه‌السلام،
حجّت خدا بر مردم:
... وَ آتَيْنا داوُدَ زَبُوراً رُسُلًا مُبَشِّرِينَ وَ مُنْذِرِينَ لِئَلَّا يَكُونَ لِلنَّاسِ عَلَى اللَّهِ حُجَّةٌ بَعْدَ الرُّسُلِ ....
حمد داود علیه‌السلام به درگاه خداوند براى عطاى
علم و برترى بخشيدن وى بر بسيارى از مؤمنان:
وَ لَقَدْ آتَيْنا داوُدَ وَ سُلَيْمانَ عِلْماً وَ قالا الْحَمْدُ لِلَّهِ الَّذِي فَضَّلَنا عَلى كَثِيرٍ مِنْ عِبادِهِ الْمُؤْمِنِينَ.
داود علیه‌السلام، از بندگان
خاشع به درگاه خداوند:
وَ داوُدَ وَ سُلَيْمانَ إِذْ يَحْكُمانِ فِي الْحَرْثِ إِذْ نَفَشَتْ فِيهِ غَنَمُ الْقَوْمِ وَ كُنَّا لِحُكْمِهِمْ شاهِدِينَ ... إِنَّهُمْ كانُوا يُسارِعُونَ فِي الْخَيْراتِ وَ يَدْعُونَنا رَغَباً وَ رَهَباً وَ كانُوا لَنا خاشِعِينَ.
دعاى داود علیه‌السلام به درگاه الهى، همراه با
بیم و
امید:
وَ داوُدَ وَ سُلَيْمانَ ... وَ يَدْعُونَنا رَغَباً وَ رَهَباً ...
بر اين اساس كه ضميرهاى جمع در آيه مزبور به همه انبياى مذكور در آيات پيشين رجوع مى‌كند.
رکوع و
تذلّل داود علیه‌السلام همراه
انابه و
استغفار، پس از گمان به ابتلا و امتحان در داورى ميان برادران متخاصم به درگاه خداوند
:
قالَ لَقَدْ ظَلَمَكَ بِسُؤالِ نَعْجَتِكَ إِلى نِعاجِهِ ... وَ ظَنَّ داوُدُ أَنَّما فَتَنَّاهُ فَاسْتَغْفَرَ رَبَّهُ وَ خَرَّ راكِعاً وَ أَنابَ.
به
سجده افتادن داود علیه‌السلام به درگاه الهى، همراه انابه و استغفار، پس از گمان به ابتلا و امتحان در داورى بين متخاصمان:
... وَ ظَنَّ داوُدُ أَنَّما فَتَنَّاهُ فَاسْتَغْفَرَ رَبَّهُ وَ خَرَّ راكِعاً ...
گفته‌اند: مقصود از «خرّ راكعاً» به سجده افتادن است.
داود علیه‌السلام، از جمله
صالحان:
... وَ مِنْ ذُرِّيَّتِهِ داوُدَ ... كُلٌّ مِنَ الصَّالِحِينَ.
داود علیه‌السلام،
الگوی صبر و
مقاومت براى
پیامبراکرم صلی‌الله‌علیه‌وآله:
اصْبِرْ عَلى ما يَقُولُونَ وَ اذْكُرْ عَبْدَنا داوُدَ ذَا الْأَيْدِ إِنَّهُ أَوَّابٌ.
توصیه شدن پیامبر صلی‌الله‌علیه‌وآله به يادآورى سرگذشت داود علیه‌السلام گوياى برداشت ياد شده است.
داود علیه‌السلام، داورى
عادل در رسيدگى به امور اجتماعى، در نظر مردم عصر خود:
إِذْ دَخَلُوا عَلى داوُدَ فَفَزِعَ مِنْهُمْ قالُوا لا تَخَفْ خَصْمانِ بَغى بَعْضُنا عَلى بَعْضٍ فَاحْكُمْ بَيْنَنا بِالْحَقِ ...
از عبارت «بالحقّ» مطلب مذكور برداشت مى‌شود.
••• برخوردارى داود علیه‌السلام، از
علم و
دانش اعطایی خداوند:
۱. ... وَ قَتَلَ داوُدُ جالُوتَ وَ آتاهُ اللَّهُ الْمُلْكَ وَ الْحِكْمَةَ وَ عَلَّمَهُ مِمَّا يَشاءُ ....
۲. فَفَهَّمْناها سُلَيْمانَ وَ كُلًّا آتَيْنا حُكْماً وَ عِلْماً وَ سَخَّرْنا مَعَ داوُدَ الْجِبالَ يُسَبِّحْنَ وَ الطَّيْرَ وَ كُنَّا فاعِلِينَ وَ عَلَّمْناهُ صَنْعَةَ لَبُوسٍ لَكُمْ لِتُحْصِنَكُمْ مِنْ بَأْسِكُمْ فَهَلْ أَنْتُمْ شاكِرُونَ.
۳. وَ لَقَدْ آتَيْنا داوُدَ وَ سُلَيْمانَ عِلْماً ... وَ وَرِثَ سُلَيْمانُ داوُدَ وَ قالَ يا أَيُّهَا النَّاسُ عُلِّمْنا مَنْطِقَ الطَّيْرِ ....
۴. وَ شَدَدْنا مُلْكَهُ وَ آتَيْناهُ الْحِكْمَةَ وَ فَصْلَ الْخِطابِ.
••• اعطاى علم و دانش ويژه به داود علیه‌السلام، از سوى خداوند:
۱. فَفَهَّمْناها سُلَيْمانَ وَ كُلًّا آتَيْنا حُكْماً وَ عِلْماً وَ سَخَّرْنا مَعَ داوُدَ الْجِبالَ يُسَبِّحْنَ وَ الطَّيْرَ وَ كُنَّا فاعِلِينَ.
۲. وَ لَقَدْ آتَيْنا داوُدَ وَ سُلَيْمانَ عِلْماً وَ قالا الْحَمْدُ لِلَّهِ الَّذِي فَضَّلَنا عَلى كَثِيرٍ مِنْ عِبادِهِ الْمُؤْمِنِينَ وَ وَرِثَ سُلَيْمانُ داوُدَ وَ قالَ يا أَيُّهَا النَّاسُ عُلِّمْنا مَنْطِقَ الطَّيْرِ وَ أُوتِينا مِنْ كُلِّ شَيْ‌ءٍ إِنَّ هذا لَهُوَ الْفَضْلُ الْمُبِينُ.
••• تعلّق
مشیّت الهی به اعطاى علم به داود علیه‌السلام:
فَهَزَمُوهُمْ بِإِذْنِ اللَّهِ وَ قَتَلَ داوُدُ جالُوتَ وَ آتاهُ اللَّهُ الْمُلْكَ وَ الْحِكْمَةَ وَ عَلَّمَهُ مِمَّا يَشاءُ وَ لَوْ لا دَفْعُ اللَّهِ النَّاسَ بَعْضَهُمْ بِبَعْضٍ لَفَسَدَتِ الْأَرْضُ وَ لكِنَّ اللَّهَ ذُو فَضْلٍ عَلَى الْعالَمِينَ.
برخوردارى داود علیه‌السلام، از
حسن عاقبت و سرانجامى نيك:
... وَ ظَنَّ داوُدُ ... وَ إِنَّ لَهُ عِنْدَنا لَزُلْفى وَ حُسْنَ مَآبٍ هذا ذِكْرٌ وَ إِنَّ لِلْمُتَّقِينَ لَحُسْنَ مَآبٍ.
••• فهم
زبان پرندگان، موهبتى الهى به داود علیه‌السلام:
وَ لَقَدْ آتَيْنا داوُدَ وَ سُلَيْمانَ عِلْماً ... وَ قالَ يا أَيُّهَا النَّاسُ عُلِّمْنا مَنْطِقَ الطَّيْرِ ....
••• فهم زبان پرندگان، موهبتى برتر نسبت به ساير امكانات، در نظر داود علیه‌السلام:
وَ لَقَدْ آتَيْنا داوُدَ وَ سُلَيْمانَ عِلْماً وَ قالا الْحَمْدُ لِلَّهِ الَّذِي فَضَّلَنا عَلى كَثِيرٍ مِنْ عِبادِهِ الْمُؤْمِنِينَ وَ وَرِثَ سُلَيْمانُ داوُدَ وَ قالَ يا أَيُّهَا النَّاسُ عُلِّمْنا مَنْطِقَ الطَّيْرِ وَ أُوتِينا مِنْ كُلِّ شَيْ‌ءٍ إِنَّ هذا لَهُوَ الْفَضْلُ الْمُبِينُ.
ذكر خاص (منطق الطّير) در كنار عامى كه (اوتينا من كلّ شى‌ء) شامل خاص مى‌شود گوياى اهميّت خاص است.
داود علیه‌السلام، شخصيّتى نيرومند و پرتوان:
... وَ اذْكُرْ عَبْدَنا داوُدَ ذَا الْأَيْدِ إِنَّهُ أَوَّابٌ.
از
امام باقر علیه‌السلام روايت شده كه «يد» در كلام عرب، همان قوّت و نعمت است.
توجّه دائمى داود علیه‌السلام به خداوند و توبه و انابه او، موجب قدرتمندى او:
اصْبِرْ عَلى ما يَقُولُونَ وَ اذْكُرْ عَبْدَنا داوُدَ ذَا الْأَيْدِ إِنَّهُ أَوَّابٌ.
بر اين اساس كه «انّه اوّاب» تعليل باشد.
داود علیه‌السلام، داراى
قرب و منزلت ويژه، در پيشگاه خدا:
۱. ... وَ اذْكُرْ عَبْدَنا داوُدَ ذَا الْأَيْدِ إِنَّهُ أَوَّابٌ.
۲. ... وَ ظَنَّ داوُدُ أَنَّما فَتَنَّاهُ ... فَغَفَرْنا لَهُ ذلِكَ وَ إِنَّ لَهُ عِنْدَنا لَزُلْفى وَ حُسْنَ مَآبٍ يا داوُدُ إِنَّا جَعَلْناكَ خَلِيفَةً فِي الْأَرْضِ ....
برخوردارى داود علیه‌السلام، از
کتاب آسمانی :
۱. ... وَ آتَيْنا داوُدَ زَبُوراً.
۲. ... وَ مِنْ ذُرِّيَّتِهِ داوُدَ ... أُولئِكَ الَّذِينَ آتَيْناهُمُ الْكِتابَ ....
۳. ... وَ آتَيْنا داوُدَ زَبُوراً.
••• نرم شدن
آهن براى داود علیه‌السلام، بدون استفاده از ابزار
ذوب فلز:
وَ لَقَدْ آتَيْنا داوُدَ مِنَّا فَضْلًا يا جِبالُ أَوِّبِي مَعَهُ وَ الطَّيْرَ وَ أَلَنَّا لَهُ الْحَدِيدَ.
••• فراهم شدن امكان
زره‌سازی براى داود علیه‌السلام، فلسفه نرم شدن براى وى:
وَ لَقَدْ آتَيْنا داوُدَ مِنَّا فَضْلًا يا جِبالُ أَوِّبِي مَعَهُ وَ الطَّيْرَ وَ أَلَنَّا لَهُ الْحَدِيدَ أَنِ اعْمَلْ سابِغاتٍ وَ قَدِّرْ فِي السَّرْدِ وَ اعْمَلُوا صالِحاً إِنِّي بِما تَعْمَلُونَ بَصِيرٌ.
بنا بر اينكه «أن» مصدرى باشد، معنا چنين مى‌شود: ما آهن را براى داود علیه‌السلام نرم كرديم تا اينكه بتواند
زره بسازد.
داود علیه‌السلام، از هدايت‌شدگان به
صراط مستقیم:
... وَ مِنْ ذُرِّيَّتِهِ داوُدَ ... وَ هَدَيْناهُمْ إِلى صِراطٍ مُسْتَقِيمٍ أُولئِكَ الَّذِينَ هَدَى اللَّهُ فَبِهُداهُمُ اقْتَدِهْ قُلْ لا أَسْئَلُكُمْ عَلَيْهِ أَجْراً إِنْ هُوَ إِلَّا ذِكْرى لِلْعالَمِينَ.
داود علیه‌السلام، راهنمايى مطمئن در رسيدگى به امور اجتماعى، در نظر مردم عصر خود:
إِذْ دَخَلُوا عَلى داوُدَ ... فَاحْكُمْ بَيْنَنا بِالْحَقِّ وَ لا تُشْطِطْ وَ اهْدِنا إِلى سَواءِ الصِّراطِ.
••• هم‌نوايى
پرندگان با داود علیه‌السلام، در
تسبیح خداوند به امر الهى:
۱. ... وَ سَخَّرْنا مَعَ داوُدَ الْجِبالَ يُسَبِّحْنَ وَ الطَّيْرَ ....
۲. ... وَ اذْكُرْ عَبْدَنا داوُدَ ... إِنَّا سَخَّرْنَا الْجِبالَ مَعَهُ يُسَبِّحْنَ ... وَ الطَّيْرَ مَحْشُورَةً كُلٌّ لَهُ أَوَّابٌ.
••• هم‌نوايى كوهها به همراهى پرندگان با داود علیه‌السلام در تسبيح‌گويى خداوند:
وَ لَقَدْ آتَيْنا داوُدَ مِنَّا فَضْلًا يا جِبالُ أَوِّبِي مَعَهُ وَ الطَّيْرَ وَ أَلَنَّا لَهُ الْحَدِيدَ.
بنا بر اين احتمال كه «الطّير» عطف بر ضمير مجرور در «معه» باشد.
••• هم‌نوايى
کوهها با داود علیه‌السلام، در تسبيح خدا، به امر الهى:
۱. ... وَ سَخَّرْنا مَعَ داوُدَ الْجِبالَ يُسَبِّحْنَ ....
۲. وَ لَقَدْ آتَيْنا داوُدَ مِنَّا فَضْلًا يا جِبالُ أَوِّبِي مَعَهُ ...
بنا بر اين احتمال كه مراد از «أوّبى معه» همراهى كوهها در تسبيح با داود علیه‌السلام باشد، گرچه احتمالات ديگر هم وجود دارد.
••• هم‌نوايى كوهها با داود علیه‌السلام، در تسبيح خدا، هر
صبح و
شام:
... وَ اذْكُرْ عَبْدَنا داوُدَ ... إِنَّا سَخَّرْنَا الْجِبالَ مَعَهُ يُسَبِّحْنَ بِالْعَشِيِّ وَ الْإِشْراقِ.
••• هم‌نوايى كوهها به همراهى پرندگان با داود علیه‌السلام در تسبيح‌گويى خداوند:
وَ لَقَدْ آتَيْنا داوُدَ مِنَّا فَضْلًا يا جِبالُ أَوِّبِي مَعَهُ وَ الطَّيْرَ وَ أَلَنَّا لَهُ الْحَدِيدَ.
مقامات داود (قرآن).
مرکز فرهنگ و معارف قرآن، فرهنگ قرآن، ج۱۳، ص۳۲۷، برگرفته از مقاله «فضایل داود علیه‌السلام».
