• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

فرع (فقه)

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف


مقالات مرتبط: فرع (مفردات‌قرآن)، فَرعُها (لغات‌قرآن)، فرع (مفردات‌نهج‌البلاغه)، فرع (مقالات‌مرتبط).


ــ فرع در مقابل اصل می‌باشد.
ــ به واقعه فاقد حکم منصوص فرع گفته می‌شود همچنین یکی از ارکان قیاس فقهی فرع می باشد.


در لغت، فرعِ هر چیزی بالای آن چیز است که از آن متفرع می‌شود،
[۱] المصباح المنیر، واژه «فرع.
[۲] مجمع البحرین، واژه «فرع».
بنابر این، فرع هر چیزی بر حسب همان چیز است.

به همین دلیل، در کلمات فقها، فرع اطلاقات متعدد دارد:

۲.۱ - فرع در قياس

••• فرع در قیاس عبارت است از «مَقیس» که در برابر اصل ؛ یعنی «مقیس علیه» به کار می‌رود.

••• فرع یا مقیس، از ارکان قیاس بوده و عبارت است از مورد یا واقعه‌ای (موضوعی) که حکم آن از طریق نص یا اجماع بیان نشده و مجتهد در پی کشف حکم آن از طریق قیاس است.

۲.۲ - مثال

برای مثال، در قیاس حرمت شرب نبیذ به حرمت شرب خمر ، نبیذ، فرع نامیده می‌شود، زیرا نص خاص بر اثبات حکم آن وارد نشده و مجتهد در صدد است تا از راه قیاس آن با خمر، حکم آن را به دست آورد.
[۳] اشارات و تنبیهات، ابن سینا، حسین بن عبدالله، ص۳۶۹.
[۴] النجات، ابن سینا، حسین بن عبدالله، ص۱۰۷.
[۵] دانش‌نامه علائی، ابن سینا، حسین بن عبدالله، ص۴۴.
[۶] منطق نوین، صدرالدین شیرازی، محمد بن ابراهیم، ص۵۷۴.
[۷] المنطق، مظفر، محمد رضا، ص۲۹۹.    
[۸] شرح المنظومة - منطق، سبزواری، هادی بن مهدی، ص۳۱۲.
[۹] الجوهر النضید، علامه حلی، حسن بن یوسف، ص۱۸۹.
[۱۰] رهبر خرد، شهابی، محمود، ص۲۴۱.
[۱۱] التحصیل، بهمنیار بن مرزبان، ص۱۸۹.
[۱۲] منطق التلویحات، سهروردی، یحیی بن حبش، ص۶۷.
[۱۳] تحریر القواعد المنطقیه فی شرح رسالة الشمسیه، قطب‌الدین رازی، محمد بن محمد، ص۱۶۶.
[۱۴] منطق مقارن، گرامی، محمد علی، ص۱۴۱.


۲.۳ - فرع فقهی

فرع فقهی عبارت است از مسئله‌ای فقهی که از امری کلی و فراگیر (= اصل و قاعده) به دست می‌آید.

۲.۴ - فرع در شهادت

فرع در شهادت عبارت است از شهادت بر شهادت و در مقابل آن، شهادت اصل قرار دارد.

۲.۵ - فرع در ديون

و فرع در دیون عبارت است از ضامن در مقابل اصل که عبارت است از «مضمون عنه».

۱. ↑ المصباح المنیر، واژه «فرع.
۲. ↑ مجمع البحرین، واژه «فرع».
۳. ↑ اشارات و تنبیهات، ابن سینا، حسین بن عبدالله، ص۳۶۹.
۴. ↑ النجات، ابن سینا، حسین بن عبدالله، ص۱۰۷.
۵. ↑ دانش‌نامه علائی، ابن سینا، حسین بن عبدالله، ص۴۴.
۶. ↑ منطق نوین، صدرالدین شیرازی، محمد بن ابراهیم، ص۵۷۴.
۷. ↑ المنطق، مظفر، محمد رضا، ص۲۹۹.    
۸. ↑ شرح المنظومة - منطق، سبزواری، هادی بن مهدی، ص۳۱۲.
۹. ↑ الجوهر النضید، علامه حلی، حسن بن یوسف، ص۱۸۹.
۱۰. ↑ رهبر خرد، شهابی، محمود، ص۲۴۱.
۱۱. ↑ التحصیل، بهمنیار بن مرزبان، ص۱۸۹.
۱۲. ↑ منطق التلویحات، سهروردی، یحیی بن حبش، ص۶۷.
۱۳. ↑ تحریر القواعد المنطقیه فی شرح رسالة الشمسیه، قطب‌الدین رازی، محمد بن محمد، ص۱۶۶.
۱۴. ↑ منطق مقارن، گرامی، محمد علی، ص۱۴۱.


فرهنگ‌نامه اصول فقه، تدوین توسط مرکز اطلاعات و مدارک اسلامی، ص۶۰۲، برگرفته از مقاله «فرع».    
فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت علیهم‌السلام، ج۵، ص۶۷۵، برگرفته از مقاله «فرع».    




جعبه ابزار