غیبة (مفرداتقرآن)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
غيبة (به کسر غین و سکون یاء) یکی از مفردات به کار رفته در
قرآن کریم به معنای بدگوئى در پشت سر ديگرى است.
غيبة:
بدگوئى در پشت سر ديگرى است.
آنچه در غياب شخص بدگوئى میشود، اگر در او باشد، آن
غیبت است، و اگر در وى نباشد
بهتان ناميده میشود،
و اگر رو برو گفته شود آنرا
شتم (فحش) گويند.
كلمه غيبت،
اسم است، به معنى اِغْتياب و بدگوئى.
امام خمینی غیبت را از لحاظ اصطلاحی آگاهی دادن و سخن گفتن از کسی در غیاب او، به چیزی که خوشایند او نیست و در نظر عرف نقصان و عیب است میداند.
به نظر ایشان هیچ یک از تعریفهای ذکر شده در کلام اهل لغت، معنای لغوی غیبت نیست، بلکه در این تعریفها قیدهایی بهکاررفته که سبب آمیختن معنای اصطلاحی با لغوی شده است.
امام خمینی با دو رویکرد اخلاقی و فقهی درباره مسئله غیبت بحث کرده است و با استناد به آیات و روایات و بررسی اقوال علما به تحلیل و بررسی غیبت و احکام آن پرداخته است. ایشان درباره ماهیت غیب قائل است، روایات وارده درباره غیبت عمومیت دارند و مخصوص زبان نیستند؛ اگرچه غیبت بیشتر با زبان واقع میشود. همچنین ایشان کراهت شخص غیبت شده را در
مفهوم و ماهیت غیبت دخیل نمیداند.
امام خمینی با تمسک به ظهور اکثر ادله غیبت، قصد عیبجویی را در مفهوم غیبت دخیل میداند
و بر این باور است که ذکر نقص دیگری، بدون قصد عیبجویی و از روی ترحم،
معصیت نیست، مگر اینکه فرد رضایت به اظهار آنچه از او پنهان است نداشته باشد یا خود عمل از اموری باشد که ذکر و اشاعه آن شرعاً حرام است؛ همانند گناهان که حتی مرتکبشان نیز نباید آنها را اظهار کند؛ زیرا اظهار
گناه، اشاعه فحشا و حرام است. در حقیقت ذکر یا اشاعه اینگونه امور درصورتیکه قصد عیبجویی در کار نباشد، اگرچه حرام است، حرمت آن به سبب غیبت بودن آن نیست؛ زیرا از موضوع غیبت خارج است. به باور ایشان میزان و ملاک در عیب، پوشیدگی و معروفیت نزد مردم است و اگر عیبی نزد مردم پوشیده باشد، ظاهر کردن آن یا گفتن به دیگران جایز نیست.
(وَ لا يَغْتَبْ بَعْضُكُمْ بَعْضاً أَ يُحِبُّ أَحَدُكُمْ أَنْ يَأْكُلَ لَحْمَ أَخِيهِ مَيْتاً) «بعضى از شما از بعضى بدگوئى و
غیبت نكند، آيا يكى از شما خوش دارد گوشت مرده برادرش را بخورد».
•
قرشی بنابی، علیاکبر، قاموس قرآن، برگرفته از مقاله "غیبة"، ج۵، ص۱۳۷. •
دانشنامه امام خمینی ، تهران،
موسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی ، ۱۴۰۰ شمسی.