غَنِمْتُم (لغات‌قرآن)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
غَنِمْتُم:(وَ اعْلَمُواْ أَنَّما غَنِمْتُم مِّن شَيْءٍ) «'''غَنِمْتُم''» (به فتح غین و تشدید میم) به معنای غنيمتِ
جنگ و هم به معناى هر فايده است.
موضوع مهمّى كه در
آیه مورد بحث بايد مورد بررسى
دقیق قرار گيرد، اين است كه لفظ غنيمت كه در آيه آمده است تنها شامل غنايم جنگى مى‌شود يا هرگونه درآمدى را دربر مى‌گيرد؟ در صورت اول آيه تنها
خمس غنايم جنگى را بيان مى‌كند و براى خمس در ساير موضوعات بايد از
سنّت و اخبار و روايات
صحیح و معتبر استفاده كرد و هيچ مانعى ندارد كه
قرآن به قسمتى از حكم خمس و به تناسب مسائل
جهاد اشاره كند و قسمت‌هاى ديگرى در سنّت بيان شود چون نظير اين مسئله در
فقه اسلام بسيار زياد است.
به موردی از کاربرد «غَنِمْتُم» در قرآن، اشاره می‌شود:
(وَ اعْلَمواْ أَنَّما غَنِمْتُم مِّن شَيْءٍ فَأَنَّ لِلّهِ خُمُسَهُ وَ لِلرَّسولِ وَ لِذي الْقُرْبَى وَ الْيَتامَى وَ الْمَساكينِ وَ ابْنِ السَّبيلِ إِن كُنتُمْ آمَنتُمْ بِاللّهِ وَ ما أَنزَلْنا عَلَى عَبْدِنا يَوْمَ الْفُرْقانِ يَوْمَ الْتَقَى الْجَمْعانِ وَ اللّهُ عَلَى كُلِّ شَيْءٍ قَديرٌ) «بدانيد هرگونه غنيمتى به دست آوريد، خمس آن براى خدا، و براى پيامبر، و براى خويشاوندان او و يتيمان و مستمندان و واماندگان در
سفر از آن‌ها است، اگر به خدا و آن‌چه بر
بنده خود در روز جدايى
حق از
باطل، روز درگيرى دو گروه باايمان و بى‌ايمان در
جنگ بدر نازل كرديم، ايمان آورده‌ايد؛ و خداوند بر هر چيزى تواناست.»
علامه طباطبایی در
تفسیر المیزان می‌فرمایند:
(يَسْئَلونَكَ عَنِ الْأَنْفالِ) به ضميمه قرائنى كه در سياق كلام است اين معنا را به دست مى‌دهد كه سؤال كنندگان، اين سؤال را وقتى كردند كه پيش خود
خیال كرده بودند مالک غنيمت هستند و اختلافشان در اين بود كه مالک آن كدام طايفه است، و يا در اين بود كه به چه نحو مالک مى‌شوند، و به چه ترتيبى در ميانشان تقسيم مى‌شود، و يا در هر دو جهت اختلاف داشته‌اند. و جمله
(قُلِ الْأَنْفالُ لِلَّهِ وَ الرَّسولِ) جواب پرسش ايشان است، كه مى‌فرمايد
انفال ملک كسى از ايشان نيست، بلكه ملک خدا و
رسول او است كه به هر مصرفى بخواهند مى‌رسانند، و اين بيان ريشه اختلافى كه در ميان آنان رخنه كرده بود بركند و بكلى از بين برد. و از همين بيان به خوبى برمى‌آيد كه آيه شريفه ناسخ آيه
(فَكُلوا مِمّا غَنِمْتُمْ) نيست، بلكه مبين معناى آن و
تفسیر آن است، و جمله فكلوا
کنایه از مالكيت قانونى ايشان به غنيمت نيست، بلكه مراد از آن
اذن در تصرف ايشان در غنيمت و تمتعشان از آن است، مگر اينكه رسول خدا آن را در ميان ايشان تقسيم كند، كه در اين صورت البته مالک مى‌شوند.
•
شریعتمداری، جعفر، شرح و تفسیر لغات قرآن بر اساس تفسیر نمونه، برگرفته از مقاله «غنمتم»، ج۳، ص ۳۵۸.
