عِبْء (مفردات‌نهج‌البلاغه)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
عِبْء (به عین کسر) از
واژگان نهج البلاغه به معنای ثقل و
سنگینی و آماده کردن است.
از این ماده چهار مورد در «
نهج البلاغه» آمده است.
عِب‌ء به معنای ثقل و
سنگینی و آماده کردن آمده است.
به برخی از مواردی که در نهج البلاغه به‌کار رفته است، اشاره می‌شود:
امام (صلوات‌الله‌علیه) درباره انسان فرموده است:
«وَ يَتَذَكَّرُ أَمْوالاً جَمَعَها، أَغْمَضَ في مَطالِبِها و... وَ أَشْرَفَ عَلَى فِراقِها و... فَيَكُونُ الْمَهْنَأُ لِغَيْرِهِ، وَ الْعِبءُ عَلَى ظَهْرِهِ.» «به ياد ثروت‌هايى كه جمع كرده مى‌افتد؛ همان ثروتى كه در جمع آورى آن چشم‌ها را به هم گذارده و از
حلال و
حرام و مشكوک، گرفته و
گناه جمع‌آورى آنها همراه اوست، هنگام جدايى از آنها فرا رسيده، براى وارثان به جاى مى‌ماند، از آن متنعّم مى‌شوند و از آن بهره مى‌گيرند، راحتى آن براى ديگران و سنگينى گناهش بر دوش اوست.»
عب‌ء به معنای وصف (ثقیل) نیز آید چنان‌که فرموده است:
«مِنَ الْعِبْءِ الْـمَحْمُولِ عَلَيْهَا» «از چیز ثقیلی که بر آن حمل شده است.»
جمع آن
أَعْباءً، به معانی اثقال است، در مقام موعظه فرموده است:
«وَ تَدَبَّرُوا أَحْوالَ الْماضینَ مِنَ الْمُؤمِننَ قَبْلَكُمْ، كَيْفَ كانُوا في حالِ التـَّمحيصِ وَ الْبَلاءِ؟ أَلَمْ يَكُونُوا أَثْقَلَ الْخَلاَئِقِ أَعْباءً، وَ أَجْهَدَ الْعِبادِ بَلاَءً» «در شرح حال
مؤمنان پيشين
تدبّر كنيد كه در حال
آزمایش و امتحان چگونه بودند! آيا بيش از همه، مشكلات بر دوش آنان نبود؟ و آيا بيش از همه مردم در شدّت و زحمت نبودند؟ و آيا از همه جهانيان در تنگناى بيشترى قرار نداشتند؟»
(شرح‌های خطبه:
) یعنی آیا آنها سنگین‌ترین مردم از جهت امتحان‌ها نبودند؟
و نیز:
«وَ الاَْرْوَاحُ مُرْتَهَنَةً بِثِقَلِ أَعْبائِها» «ارواح، گروگان مسئوليّت اعمال خويشند.»
از این ماده چهار مورد در «نهج البلاغه» آمده است.
•
قرشی بنایی، علی‌اکبر، مفردات نهج البلاغه، برگرفته از مقاله «عب‌ء»، ج ۲، ص ۶۹۴.
