• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

عَلیم (مفردات‌قرآن)

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف





عَليم (به فتح نون) از واژگان قرآن کریم به معنای بسيار دانا است.
اين كلمه صدو شصت و دو بار در کلام اللّه آمده است، صدو پنجاه و شش بار درباره خدا و هشت بار درباره ديگران است.



عَليم بسيار دانا، صيغه مبالغه است.
در مجمع از سیبویه نقل كرده: چون اراده مبالغه كنند به جاى فاعل فعيل گويند مثل: عليم و رحيم.


به مواردی از عَلِيم که در قرآن به‌ کار رفته است، اشاره می‌شود:

۲.۱ - عَلَّمْتَنا (آیه ۳۲ سوره بقره)

(سُبْحانَكَ لا عِلْمَ‌ لَنا إِلَّا ما عَلَّمْتَنا إِنَّكَ أَنْتَ‌ الْعَلِيمُ‌ الْحَكِيمُ‌)
(گفتند: «منزّهى تو! ما جز آن‌چه به ما تعليم داده‌اى، نمى‌دانيم؛ زيرا تويى كه دانا و حكيمى.»)


۲.۲ - عَلِيمٍ‌ (آیه ۱۱۲ سوره اعراف)

(يَأْتُوكَ بِكُلِّ ساحِرٍ عَلِيمٍ‌)
(تا هر ساحر ماهر و دانا را به خدمت تو بياورند.)


۲.۳ - عَلِيمٍ‌ (آیه ۵۵ سوره یوسف)

(قالَ اجْعَلْنِي عَلى‌ خَزائِنِ الْأَرْضِ إِنِّي حَفِيظٌ عَلِيمٌ‌)
(یوسف گفت: «مرا سرپرست خزاين سرزمين مصر قرارده، كه من نگاهبانى آگاهم.»)


۲.۴ - عَلِيمٍ‌ (آیه ۷۹ سوره یونس)

(وَ قَالَ فِرْعَوْنُ ائْتُونِي بِكُلِّ سَاحِرٍ عَلِيمٍ)
(فرعون گفت: «برويد و هر ساحر ماهرى را نزد من آوريد.»)


۲.۵ - عَلِيمٍ‌ (آیه ۷۶ سوره یوسف)

(مَا كَانَ لِيَأْخُذَ أَخَاهُ فِي دِينِ الْمَلِكِ إِلاَّ أَن يَشَاءَ اللّهُ نَرْفَعُ دَرَجَاتٍ مِّن نَّشَاء وَ فَوْقَ كُلِّ ذِي عِلْمٍ عَلِيمٌ)
( او هرگز نمى‌توانست برادرش را مطابق آیین پادشاه مصر بگيرد، مگر آن‌كه خدا بخواهد و راه چاره را به او بياموزد. درجات هر كس را بخواهيم بالا مى‌بريم؛ و برتر از هر صاحب علمى، عالِمى است و از همه برتر خداست.)


۲.۶ - عَلِيمٍ‌ (آیه ۵۳ سوره حجر)

(قَالُواْ لاَ تَوْجَلْ إِنَّا نُبَشِّرُكَ بِغُلامٍ عَلِيمٍ)
(گفتند: «نترس، ما تو را به پسرى دانا بشارت مى‌دهيم!»)


۲.۷ - عَلِيمٍ‌ (آیه ۳۴ سوره شعراء)

(قَالَ لِلْمَلَإِ حَوْلَهُ إِنَّ هَذَا لَسَاحِرٌ عَلِيمٌ)
(فرعون به گروهى كه اطراف او بودند گفت: «اين ساحرى ماهر و دانا است!)


۲.۸ - عَلِيمٍ‌ (آیه ۳۷ سوره شعراء)

(يَأْتُوكَ بِكُلِّ سَحَّارٍ عَلِيمٍ)
(تا هر ساحر ماهر و دانايى را نزد تو آورند.)


۲.۹ - عَلِيمٍ‌ (آیه ۲۸ سوره ذاریات)

(فَأَوْجَسَ مِنْهُمْ خِيفَةً قَالُوا لَا تَخَفْ وَ بَشَّرُوهُ بِغُلَامٍ عَلِيمٍ)
(و چون غذا نخوردند از آنها احساس وحشت كرد، گفتند: «نترس ما فرستادگان و فرشتگان پروردگار توايم!» و او را بشارت به تولّد پسرى دانا دادند.)


اين كلمه صدو شصت و دو بار در كلام اللّه آمده است، صدو پنجاه و شش بار درباره خدا و هشت بار درباره ديگران است.


۱. قرشی بنابی، علی‌اکبر، قاموس قرآن، ج۵، ص۳۴.    
۲. راغب اصفهانی، حسین، المفردات فی غریب القرآن، ص۵۸۱.    
۳. طریحی نجفی، فخرالدین، مجمع البحرین، ج۶، ص۱۲۰.    
۴. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ج۱، ص۱۴۲.    
۵. بقره/سوره۲، آیه۳۲.    
۶. مکارم شیرازی، ناصر، ترجمه قرآن‌، ص۶.    
۷. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ترجمه محمدباقر موسوی، ج۱، ص۱۸۱.    
۸. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ج۱، ص۱۱۷.    
۹. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ترجمه محمد بیستونی، ج۱، ص۱۲۲.    
۱۰. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ج۱، ص۱۸۳.    
۱۱. اعراف/سوره۷، آیه۱۱۲.    
۱۲. مکارم شیرازی، ناصر، ترجمه قرآن‌، ص۱۶۴.    
۱۳. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ترجمه محمدباقر موسوی، ج۸، ص۲۷۳.    
۱۴. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ج۸، ص۲۱۵.    
۱۵. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ترجمه محمد بیستونی، ج۹، ص۲۰۴.    
۱۶. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ج۴، ص۷۰۸.    
۱۷. یوسف/سوره۱۲، آیه۵۵.    
۱۸. مکارم شیرازی، ناصر، ترجمه قرآن‌، ص۲۴۲.    
۱۹. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ترجمه محمدباقر موسوی، ج۱۱، ص۲۷۳.    
۲۰. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ج۱۱، ص۲۰۰.    
۲۱. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ترجمه محمد بیستونی، ج۱۲، ص۲۴۲.    
۲۲. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ج۵، ص۳۷۱.    
۲۳. یونس/سوره۱۰، آیه۷۹.    
۲۴. مکارم شیرازی، ناصر، ترجمه قرآن‌، ص۲۱۸.    
۲۵. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ترجمه محمدباقر موسوی، ج۱۰، ص۱۶۰.    
۲۶. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ج۱۰، ص۱۰۹.    
۲۷. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ترجمه محمد بیستونی، ج۱۱، ص۳۳۷.    
۲۸. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ج۵، ص۱۹۰.    
۲۹. یوسف/سوره۱۲، آیه۷۶.    
۳۰. مکارم شیرازی، ناصر، ترجمه قرآن‌، ص۲۴۴.    
۳۱. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ترجمه محمدباقر موسوی، ج۱۱، ص۳۰۸.    
۳۲. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ج۱۱، ص۲۲۶.    
۳۳. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ترجمه محمد بیستونی، ج۱۲، ص۲۷۰.    
۳۴. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ج۵، ص۳۸۶.    
۳۵. حجر/سوره۱۵، آیه۵۳.    
۳۶. مکارم شیرازی، ناصر، ترجمه قرآن‌، ص۲۶۵.    
۳۷. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ترجمه محمدباقر موسوی، ج۱۲، ص۲۶۶.    
۳۸. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ج۱۲، ص۱۸۰.    
۳۹. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ترجمه محمد بیستونی، ج۱۳، ص۱۹۹.    
۴۰. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ج۶، ص۵۲۳.    
۴۱. شعراء/سوره۲۶، آیه۳۴.    
۴۲. مکارم شیرازی، ناصر، ترجمه قرآن‌، ص۳۶۸.    
۴۳. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ترجمه محمدباقر موسوی، ج۱۵، ص۳۸۱.    
۴۴. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ج۱۵، ص۲۷۳.    
۴۵. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ترجمه محمد بیستونی، ج۱۸، ص۱۸.    
۴۶. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ج۷، ص۲۹۵.    
۴۷. شعراء/سوره۲۶، آیه۳۷.    
۴۸. مکارم شیرازی، ناصر، ترجمه قرآن‌، ص۳۶۸.    
۴۹. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ترجمه محمدباقر موسوی، ج۱۵، ص۳۸۲.    
۵۰. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ج۱۵، ص۲۷۴.    
۵۱. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ترجمه محمد بیستونی، ج۱۸، ص۱۸.    
۵۲. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ج۷، ص۲۹۵.    
۵۳. ذاریات/سوره۵۱، آیه۲۸.    
۵۴. مکارم شیرازی، ناصر، ترجمه قرآن‌، ص۵۲۱.    
۵۵. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ترجمه محمدباقر موسوی، ج۱۸، ص۵۶۸.    
۵۶. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ج۱۸، ص۳۷۸.    
۵۷. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ترجمه محمد بیستونی، ج۲۳، ص۳۱۴.    
۵۸. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ج۹، ص۲۳۸.    
۵۹. بقره/سوره۲، آیه۳۲.    
۶۰. اعراف/سوره۷، آیه۱۱۲.    
۶۱. یوسف/سوره۱۲، آیه۵۵.    
۶۲. یونس/سوره۱۰، آیه۷۹.    
۶۳. یوسف/سوره۱۲، آیه۷۶.    
۶۴. حجر/سوره۱۵، آیه۵۳.    
۶۵. شعراء/سوره۲۶، آیه۳۴.    
۶۶. شعراء/سوره۲۶، آیه۳۷.    
۶۷. ذاریات/سوره۵۱، آیه۲۸.    



قرشی بنابی، علی‌اکبر، قاموس قرآن، برگرفته از مقاله «علیم»، ج۵، ص۳۴.    






جعبه ابزار