عَفْو (مفردات‌قرآن)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
عَفْو (به فتح عین و سکون فاء) از
واژگان قرآن کریم به معنای گذشت و بخشودن
گناه است.
مشتقات
عَفْو که در
آیات قرآن آمده عبارتند از:
الْعَفْوَ (به فتح عین و سکون فاء) به معنای بخشودن گناه، محو اثر،
عَفَا (به فتح عین) به معنای گذشت، بخشودن و ناديده گرفتن،
الْعافِينَ (به کسر فاء) به معنای گذشت و چشم پوشى است.
عَفْو گذشت و بخشودن
گناه است.
راغب گفته: عفو به معنى قصد گرفتن چيزى است، گويند:
«عَفاهُ وَ اعْتَفاهُ» او را قصد كرد براى اخذ آنچه نزد اوست.
«عَفَا النَّبْتُ وَ الشَّجَرُ» علف و درخت قصد زياد شدن كردند.
به مواردی از
عَفْو که در قرآن به کار رفته است، اشاره می‌شود:
(يَسْأَلُونَكَ عَنِ الْخَمْرِ وَ الْمَيْسِرِ قُلْ فِيهِمَا إِثْمٌ كَبِيرٌ وَ مَنَافِعُ لِلنَّاسِ وَ إِثْمُهُمَآ أَكْبَرُ مِن نَّفْعِهِمَا وَ يَسْأَلُونَكَ مَاذَا يُنفِقُونَ قُلِ الْعَفْوَ كَذَلِكَ يُبيِّنُ اللّهُ لَكُمُ الآيَاتِ لَعَلَّكُمْ تَتَفَكَّرُونَ) (درباره
شراب و
قمار از تو سؤال مى‌كنند، بگو: «در آن دو گناه و زيان بزرگى است؛ و منافعى از نظر مادى براى مردم در بردارد؛ ولى گناه آن‌ها از نفعشان بيشتر است.» و از تو مى‌پرسند: «چه چيز
انفاق كنند؟» بگو: «از مازاد نيازمندى خود.» اين چنين
خداوند آیات را براى شما روشن مى‌سازد؛ شايد بينديشيد.)
علامه طباطبایی در
المیزان ذيل آيه ۲۱۹
سوره بقره پس از نقل قول راغب فرموده: «سپس عنايات كلامى باعث شده كه اين لفظ به معانى عديده بيايد از قبيل بخشودن گناه، محو اثر و توسط در
انفاق ...»
(عَفَا اللَّهُ عَنْكَ) (خداوند تو را بخشيد.)
راغب عفو از
ذنب را قصد ازاله گناه گفته است، به نظر او تقرير
(عَفَا اللَّهُ عَنْكَ) اين است:
«قَصَدَ اللَّهُ إِزَالَةَ الذَّنْبِ عَنْكَ» (عَفَا اللَّهُ عَمَّا سَلَفَ وَ مَنْ عادَ فَيَنْتَقِمُ اللَّهُ مِنْهُ) (خداوند گذشته را عفو كرده است. و هر كس تكرار كند، خدا او را مجازات مى‌كند.)
به هر حال معنى معمولِ آن، همان گذشت، بخشودن و ناديده گرفتن است.
(وَ الْكاظِمِينَ الْغَيْظَ وَ الْعافِينَ عَنِ النَّاسِ) (و خشم خود را فرو می‌برند و از خطای مردم درمی‌گذرند.)
چون پيوسته در قرآن با «عن» متعدّى شده حتما بايد آن‌را گذشت و چشم پوشى معنى كرد.
قرشی بنابی، علی‌اکبر، قاموس قرآن، برگرفته از مقاله «عفو»، ج۵، ص۱۹.
