• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

عَشیّ (مفردات‌قرآن)

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف





عَشیّ (به فتح عین، کسر شین و تشدید یاء) از واژگان قرآن کریم به معنای اول ظهر تا غروب آفتاب است.
مشتقات عَشیّ که در آیات قرآن آمده عبارتند از:
بِالْعَشِيِ‌ (به فتح عین و کسر شین) به معنای شام،
عَشِيًّا (به فتح عین و کسر شین) به معنای شام،
عَشِيَّةً (به فتح عین و کسر شین) به معنای شامگاه است.


عَشِيّ
به عقيده راغب از اول ظهر است تا صبح روز بعد.
ابن اثیر در نهایه و طبرسى ذيل آيه ۱۶ سوره یوسف آن را به لفظ «قيل» آورده‌اند.
عَشِيَّه: همان عشىّ است به قولى تاء آن براى وحدت است‌.



به مواردی از عَشِيّ که در قرآن به‌ کار رفته است، اشاره می‌شود:

۲.۱ - بِالْعَشِيِ‌ (آیه ۴۱ سوره آل عمران)

(وَ سَبِّحْ‌ بِالْعَشِيِ‌ وَ الْإِبْكارِ)
(و به هنگام صبح و شام، او را تسبيح بگو!»)
ولى طبرسی و زمخشری ذيل این آيه‌ عشىّ را از اول ظهر تا غروب آفتاب گفته‌اند چنان‌كه ابكار را از طلوع فجر تا وقت چاشت و انتشار نور خورشيد ذكر كرده‌اند.
ناگفته نماند: عِشاء در قرآن تنها آمده ولى «عَشيّ» اغلب با «ابْكار- اشْراق- غَداة- بُكْرَة» مقابل آمده است، مثل آيه فوق که چنین است.


۲.۲ - الْعَشِيِ‌ (آیه ۵۲ سوره انعام)

(يَدْعُونَ رَبَّهُمْ بِالْغَداةِ وَ الْعَشِيِ‌)
(كسانى را كه صبح و شام خدا را مى‌خوانند، و ذات پاک او را مى‌طلبند.)


۲.۳ - بِالْعَشِيِ‌ (آیه ۱۸ سوره ص)

(يُسَبِّحْنَ‌ بِالْعَشِيِ‌ وَ الْإِشْراقِ‌)
(شامگاه و صبحگاه با او تسبيح مى‌گفتند.)


۲.۴ - عَشِيًّا (آیه ۱۱ سوره مریم)

(فَأَوْحى‌ إِلَيْهِمْ أَنْ سَبِّحُوا بُكْرَةً وَ عَشِيًّا)
(او از محراب عبادت به سوى مردم بيرون آمد؛ و با اشاره به آنها گفت: « (به شكرانه اين موهبت، صبح و شام خدا را تسبيح گوييد.»)
بنابر قول راغب مدت تسبیح و دعا در اين آيات از طلوع فجر تا نزديكى ظهر و از ظهر تا صبح روز بعد است و بنابر قول طبرسى و زمخشرى دو طرف روز می‌باشد. قول آن‌ها به نظر بهتر می‌آيد.


۲.۵ - عَشِيَّةً (آیه ۴۶ سوره نازعات)

(كَأَنَّهُمْ يَوْمَ يَرَوْنَها لَمْ يَلْبَثُوا إِلَّا عَشِيَّةً أَوْ ضُحاها)
(در آن روز که قیامت را می‌بینند احساس می‌کنند که گویا توقّفشان در دنیا و برزخ جز شامگاهی یا صبحگاهی بیشتر نبوده است.)
ضمير ضُحاها به‌ عَشِيَّةً راجع است يعنى روزى كه قیامت را مى‌بينند گویى در دنیا يا در قبرها توقّف نكرده‌اند مگر آخر يک روز و يا اول آن‌را گویند.



۱. قرشی بنابی، علی‌اکبر، قاموس قرآن، ج۵، ص۴.    
۲. راغب اصفهانی، حسین، المفردات فی غریب القرآن، ص۵۶۷.    
۳. طریحی نجفی، فخرالدین، مجمع البحرین، ج۳، ص۱۸۸.    
۴. راغب اصفهانی، حسین، المفردات فی غریب القرآن، ص۵۶۷.    
۵. ابن اثیر، النهایة فی غریب الحدیث و الأثر، ج۳، ص۲۴۲.    
۶. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ج۵، ص۳۲۹.    
۷. آل عمران/سوره۳، آیه۴۱.    
۸. مکارم شیرازی، ناصر، ترجمه قرآن‌، ص۵۵.    
۹. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ترجمه محمدباقر موسوی، ج۳، ص۲۸۰.    
۱۰. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ج۳، ص۱۸۰.    
۱۱. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ترجمه محمد بیستونی، ج۴، ص۶۳.    
۱۲. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ج۲، ص۷۴۵.    
۱۳. شیخ طبرسی، مجمع البیان، ج۲، ص۷۴۵.    
۱۴. زمخشری، جارالله، الکشاف عن حقائق غوامض التنزیل، ج۱، ص۳۶۱.    
۱۵. انعام/سوره۶، آیه۵۲.    
۱۶. مکارم شیرازی، ناصر، ترجمه قرآن‌، ص۱۳۳.    
۱۷. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ترجمه محمدباقر موسوی، ج۷، ص۱۴۱.    
۱۸. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ج۷، ص۹۹.    
۱۹. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ترجمه محمد بیستونی، ج۸، ص۱۰۲.    
۲۰. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ج۴، ص۴۷۳.    
۲۱. ص/سوره۳۸، آیه۱۸.    
۲۲. مکارم شیرازی، ناصر، ترجمه قرآن‌، ص۴۵۴.    
۲۳. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ترجمه محمدباقر موسوی، ج۱۷، ص۲۸۸.    
۲۴. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ج۱۷، ص۱۸۹.    
۲۵. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ترجمه محمد بیستونی، ج۲۱، ص۸۲.    
۲۶. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ج۸، ص۷۳۱.    
۲۷. مریم/سوره۱۹، آیه۱۱.    
۲۸. مکارم شیرازی، ناصر، ترجمه قرآن‌، ص۳۰۵.    
۲۹. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ترجمه محمدباقر موسوی، ج۱۴، ص۲۱.    
۳۰. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ج۱۴، ص۱۸.    
۳۱. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ترجمه محمد بیستونی، ج۱۵، ص۱۴۹.    
۳۲. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ج۶، ص۷۸۰.    
۳۳. نازعات/سوره۷۹، آیه۴۶.    
۳۴. مکارم شیرازی، ناصر، ترجمه قرآن‌، ص۵۸۴.    
۳۵. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ترجمه محمدباقر موسوی، ج۲۰، ص۳۲۰.    
۳۶. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ج۲۰، ص۱۹۷.    
۳۷. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ترجمه محمد بیستونی، ج۲۶، ص۲۹۰-۲۹۱.    
۳۸. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ج۱۰، ص۶۶۰.    



قرشی بنابی، علی‌اکبر، قاموس قرآن، برگرفته از مقاله «عشی»، ج۵، ص۴.    






جعبه ابزار