• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

عَشْو (مفردات‌نهج‌البلاغه)

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف





عَشْو (به فتح عین و شین) از واژگان نهج البلاغه به معنای ضعف بینائی و اعراض از شی‌ء است. این واژه دارای مشتقاتی است که در نهج البلاغه به‌کار رفته است، مانند: عَشاء (به فتح عین) به معنای کوری و از بین رفتن چشم. حضرت علی (علیه‌السلام) در صفّین و در نامه به معاویه و ... از این واژه استفاده نموده است.



عَشْو به معنای ضعف بینائی و اعراض از شی‌ء آمده است.
عَشاء به معنای کوری و از بین رفتن چشم آمده است.


یاران امام (صلوات‌الله‌علیه) در صفّین به ایشان گفتند: چرا در اجازه حمله تأخیر می‌کنید فرمود: «وَأَنَا أَطْمَعُ أَنْ تَلْحَقَ بِي طَائِفَةٌ فَتَهْتَدِيَ بِي، وَتَعْشُوَ إِلى ضَوْئِي، فهُوَ أَحَبُّ إِلَيَّ مِنْ أَنْ أَقْتُلَهَا» «من طمع دارم که گروهی از شام به وسیله من هدایت شوند و با ضعف بینائی به نور من راه یابند این بهتر از آن است که: من آنها را بر ضلالت بکشم.» (شرح‌های خطبه: ) یعنی با بینائی ضعیف به نور من راه یابد.
به معاویه می‌نویسد: «فَإِنَّ الْفِتْنَةَ طَالَمَا وَأَغْشَتِ الاَْبْصَارَ ظُلْمَتُهَا» «ای‌بسا فتنه‌ای که ظلمت آن چشم‌ها را کور کند.» (شرح‌های نامه: )
«عشوة» با فتح و کسر و ضمّ اول شروع به کار بدون روشن شدن. در نهایه گوید: «عُشْوَة: الأمرُ المُلْتَبس» و در اقرب الموارد «العُشْوَة: رُکُوبُ اَلامر عَلی غَیر بَیان»
در بیان موعظه فرموده است: «فَاتَّقُوا سَكَرَاتِ النِّعْمَةِ ... وَتَثَبَّتُوا فِي قَتَامِ الْعِشْوَةِ، وَاعْوِجَاجِ الْفِتْنَةِ» «از مستی ثروت بترسید و در غبار و تیرگی اشتباه و گجی فتنه دقّت کنید.» (شرح‌های خطبه: )
جمع عشوه عشوات است که درباره جاهل عالم‌نما فرموده است: «جَاهِلٌ خَبَّاطُ جَهلات، عَاش رَكَّابُ عَشَوَات» یعنی: نادان است و در جهالت‌ها بیراهه می‌رود، کور است به ضلالت‌ها و اشتباه‌ها بیشتر مرتکب می‌شود. (شرح‌های خطبه: ) خبّاط صیغه مبالغه است. «خبط اللیل» یعنی در شب راه رفت بدون دانستن. «عاشی» کور یا ضعیف البصر و یا آن که در تاریکی می‌رود.
به امام حسن (علیه‌السلام) می‌نویسد: «فَاعْلَمْ أَنَّكَ إِنَّمَا تَخْبِطُ الْعَشْوَاءَ وَتَتَوَرَّطُ الظَّلْمَاءَ، وَلَيْسَ طَالِبُ الدِّينِ مَنْ خَبَطَ وَلاَ مَنْ خَلَّطَ، وَالاِْمْسَاكُ عَنْ ذلِكَ أَمْثَلُ» «بدان كه در طريقى كه ايمن از سقوط نيستى گام بر مى‌دارى و در دل تاريكي‌ها قدم مى‌زنى، چرا كه آن كسى كه در اشتباه يا در حال تحيّر و ترديد است، طالب دین نيست و در چنين موقعى امساک و خوددارى از چنين راه‌هايى بهتر است.» (شرح‌های نامه: )
گویند: «هو یخبط خبط عشواء» او بیراهه و بدون درک می‌رود مانند راه رفتن ناقه ضعیف چشم که گاه می‌رود و گاه می‌افتد (یعنی اگر از وصیت من بهره‌مند نشدی) بدان که مانند ناقه ضعیف چشم راه می‌روی، و در ظلمت غوطه می‌خوری، مرد اهل دین خبط و خلط نمی‌کند. و امساک از خبط و خلط بهتر است.


این ماده به کرّات بار در نهج البلاغه آمده است.


۱. قرشی بنابی، علی‌اکبر، مفردات نهج البلاغه، ج۲، ص۷۲۰.    
۲. طریحی نجفی، مجمع البحرین، ج۳، ص۱۸۷.    
۳. شرتونی، سعید، اقرب الموارد، ج۳، ص۵۵۸.    
۴. السید الشریف الرضی، نهج البلاغة ت الحسون، ص۱۱۵، خطبه ۴۵.    
۵. عبده، محمد، نهج البلاغة - ط مطبعة الاستقامة، ج۱، ص۱۰۰، خطبه۵۵.    
۶. صبحی صالح، نهج البلاغه، ص۹۱، خطبه ۵۵.    
۷. مکارم شیرازی، ناصر، نهج البلاغه با ترجمه فارسی روان، ص۱۱۷.    
۸. ابن میثم بحرانی، ترجمه و شرح نهج البلاغه، ج۲، ص۳۱۰.    
۹. ابن میثم بحرانی، ترجمه و شرح نهج البلاغه، ج۲، ص۳۱۱.    
۱۰. مکارم شیرازی، ناصر، پیام امام امیرالمؤمنین، ج۲، ص۶۲۲.    
۱۱. هاشمی خویی، حبیب الله، منهاج البراعة فی شرح نهج البلاغة، ج۴، ص۳۲۸.    
۱۲. ابن ابی الحدید، شرح نهج البلاغة، ج۴، ص۱۲.    
۱۳. السید الشریف الرضی، نهج البلاغة ت الحسون، ص۷۵۰، نامه ۶۵.    
۱۴. عبده، محمد، نهج البلاغة - ط مطبعة الاستقامة، ج۲، ص، نامه ۶۵.    
۱۵. صبحی صالح، نهج البلاغه، ص۴۵۶، نامه ۳۵.    
۱۶. مکارم شیرازی، ناصر، نهج البلاغه با ترجمه فارسی روان، ص۷۱۳.    
۱۷. ابن میثم بحرانی، ترجمه و شرح نهج البلاغه، ج۵، ص۳۵۵.    
۱۸. ابن میثم بحرانی، ترجمه و شرح نهج البلاغه، ج۵، ص۳۵۷.    
۱۹. مکارم شیرازی، ناصر، پیام امام امیرالمؤمنین، ج۱۱، ص۲۹۵.    
۲۰. هاشمی خویی، حبیب الله، منهاج البراعة فی شرح نهج البلاغة، ج۲۰، ص۳۷۸.    
۲۱. ابن ابی الحدید، شرح نهج البلاغة، ج۱۸، ص۲۲.    
۲۲. ابن‌اثیر، النهایه فی غریب الحدیث والاثر، ج۳، ص۲۴۲.    
۲۳. شرتونی، سعید، اقرب الموارد، ج۳، ص۵۵۹.    
۲۴. السید الشریف الرضی، نهج البلاغة ت الحسون، ص۳۲۲، خطبه ۱۵۱.    
۲۵. عبده، محمد، نهج البلاغة - ط مطبعة الاستقامة، ج۲، ص۵۰، خطبه ۱۴۷.    
۲۶. صبحی صالح، نهج البلاغه، ص۲۱۰، خطبه ۱۵۱.    
۲۷. مکارم شیرازی، ناصر، نهج البلاغه با ترجمه فارسی روان، ص۳۱۹.    
۲۸. ابن میثم بحرانی، ترجمه و شرح نهج البلاغه، ج۱، ص۳۱۹.    
۲۹. ابن میثم بحرانی، ترجمه و شرح نهج البلاغه، ج۱، ص۳۱۹.    
۳۰. مکارم شیرازی، ناصر، پیام امام امیرالمؤمنین، ج۶، ص۲۴.    
۳۱. هاشمی خویی، حبیب الله، منهاج البراعة فی شرح نهج البلاغة، ج۹، ص۱۶۳.    
۳۲. ابن ابی الحدید، شرح نهج البلاغة، ج۹، ص۱۳۷.    
۳۳. السید الشریف الرضی، نهج البلاغة ت الحسون، ص۶۳، خطبه ۱۷.    
۳۴. عبده، محمد، نهج البلاغة - ط مطبعة الاستقامة، ج۲، ص۴۹، خطبه ۱۷.    
۳۵. صبحی صالح، نهج البلاغه، ص۵۹، خطبه ۱۷.    
۳۶. مکارم شیرازی، ناصر، نهج البلاغه با ترجمه فارسی روان، ص۵۷.    
۳۷. ابن میثم بحرانی، ترجمه و شرح نهج البلاغه، ج۱، ص۶۱۸.    
۳۸. ابن میثم بحرانی، ترجمه و شرح نهج البلاغه، ج۱، ص۶۲۹.    
۳۹. مکارم شیرازی، ناصر، پیام امام امیرالمؤمنین، ج۱، ص۵۹۰.    
۴۰. هاشمی خویی، حبیب الله، منهاج البراعة فی شرح نهج البلاغة، ج۳، ص۲۶۲.    
۴۱. ابن ابی الحدید، شرح نهج البلاغة، ج۱، ص۲۸۳.    
۴۲. السید الشریف الرضی، نهج البلاغة ت الحسون، ص۶۳۶، نامه ۳۱.    
۴۳. عبده، محمد، نهج البلاغة - ط مطبعة الاستقامة، ج۳، ص۴۸، نامه ۳۱.    
۴۴. صبحی صالح، نهج البلاغه، ص۳۹۵، نامه ۳۱.    
۴۵. مکارم شیرازی، ناصر، نهج البلاغه با ترجمه فارسی روان، ص۶۱۷.    
۴۶. ابن میثم بحرانی، ترجمه و شرح نهج البلاغه، ج۵، ص۲۰.    
۴۷. ابن میثم بحرانی، ترجمه و شرح نهج البلاغه، ج۵، ص۲۷.    
۴۸. مکارم شیرازی، ناصر، پیام امام امیرالمؤمنین، ج۹، ص۵۳۳.    
۴۹. هاشمی خویی، حبیب الله، منهاج البراعة فی شرح نهج البلاغة، ج۲۰، ص۱۰.    
۵۰. ابن ابی الحدید، شرح نهج البلاغة، ج۱۶، ص۷۴.    
۵۱. شرتونی، سعید، اقرب الموارد، ج۳، ص۵۵۹.    



قرشی بنابی، علی‌اکبر، مفردات نهج البلاغه، برگرفته از مقاله «عشو»، ج۲، ص۷۲۰.    






جعبه ابزار