• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

عَرْک (مفردات‌نهج‌البلاغه)

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف



مقالات مرتبط: عرک.


عَرْک (به فتح عین) از واژگان نهج البلاغه به معنای ساییدن و خاراندن است. این واژه دارای مشتقاتی است که در نهج البلاغه به‌کار رفته است، مانند: عَرِیكَه (به فتح عین و کاف) به معنای طبیعت و اِعتِراک (به کسر الف و تاء) به معنای ازدحام. حضرت علی (علیه‌السلام) درباره فتنه، زبیر و توصیف مؤمن و... از این واژه استفاده نموده است.



عَرْک (مثل عقل) به معنای ساییدن و خاراندن آمده است. عَرِیكَه به معنای طبیعت است. اِعتِراک به معنای ازدحام است.


امام (صلوات‌الله‌علیه) درباره زبیر به ابن عباس فرموده است: «وَلكِنِ القَ الزُّبَيْرَ، فَإِنَّهُ أَليَنُ عَرِيكَةً» (بلكه با «زبير» ارتباط بگير كه نرم‌تر است.) (شرح‌های خطبه: ) که در زبیر گذشت.
و در وصف مؤمن فرموده است: «الْمُؤْمِنُ بِشْرُهُ فِي وَجْهِهِ، وَحُزْنُهُ فِي قَلْبِهِ... سَهْلُ الْخَلِيقَةِ، لَيِّنُ الْعَرِيكَةِ» «مؤمن شادیش در چهره و‌ اندوهش در قلب اوست، خوی آرام، و طبیعت نرم دارد.» (شرح‌های حکمت: )
درباره بعضی از فتنه‌ها فرموده است: «تَعْرُكُكُمْ عَرْكَ الاَْدِيمِ، وَتَدُوسُكُمْ دَوْسَ الْحَصَيدِ» «می‌ساید شما را مانند سائیدن چرم و می‌کوبد شما را مانند کوبیدن خرمن.» (شرح‌های خطبه:) «عرک الادیم» یعنی چرم را به قدری سائید که کهنه کرد.
درباره پیشامدهای کوفه فرموده است: «أَنَّي بِكِ يَاكُوفَةُ... تُعْرَكِينَ بِالنَّوَازِلِ» یعنی سائیده‌ خواهی شد با پیشامدها. (شرح‌های خطبه: ) که در «کوفه» خواهد آمد.


این ماده شش بار در نهج البلاغه آمده است.


۱. قرشی بنابی، علی‌اکبر، مفردات نهج البلاغه، ج۲، ص۷۱۳.    
۲. طریحی، فخر‌الدین، مجمع البحرین ت-الحسینی، ج۵، ص۲۸۲.    
۳. شرتونی، سعید، اقرب الموارد، ج۳، ص۵۲۱.    
۴. السید الشریف الرضی، نهج البلاغة ت الحسون، ص۸۶، خطبه ۳۱.    
۵. عبده، محمد، نهج البلاغة - ط مطبعة الاستقامة، ج۱، ص۷۲، خطبه ۳۱.    
۶. صبحی صالح، نهج البلاغه، ص۷۴، خطبه ۳۱.    
۷. مکارم شیرازی، ناصر، نهج البلاغه با ترجمه فارسی روان، ص۸۵.    
۸. ابن میثم بحرانی، ترجمه و شرح نهج البلاغه، ج۲، ص۱۲۹.    
۹. ابن میثم بحرانی، ترجمه و شرح نهج البلاغه، ج۲، ص۱۳۰.    
۱۰. مکارم شیرازی، ناصر، پیام امام امیرالمؤمنین، ج۲، ص۲۴۷.    
۱۱. هاشمی خویی، حبیب الله، منهاج البراعة فی شرح نهج البلاغة، ج۴، ص۴۴.    
۱۲. ابن ابی الحدید، شرح نهج البلاغة، ج۲، ص۱۶۲.    
۱۳. السید الشریف الرضی، نهج البلاغة ت الحسون، ص، حکمت ۳۲۴.    
۱۴. عبده، محمد، نهج البلاغة - ط مطبعة الاستقامة، ج۳، ص۲۳۲، حکمت ۳۳۳.    
۱۵. صبحی صالح، نهج البلاغه، ص۵۳۳، حکمت ۳۳۳.    
۱۶. مکارم شیرازی، ناصر، نهج البلاغه با ترجمه فارسی روان، ص۸۱۹.    
۱۷. ابن میثم بحرانی، ترجمه و شرح نهج البلاغه، ج۵، ص۶۸۹.    
۱۸. ابن میثم بحرانی، ترجمه و شرح نهج البلاغه، ج۵، ص۶۹۱.    
۱۹. مکارم شیرازی، ناصر، پیام امام امیرالمؤمنین، ج۱۴، ص۶۸۵.    
۲۰. هاشمی خویی، حبیب الله، منهاج البراعة فی شرح نهج البلاغة، ج۲۱، ص۴۱۹.    
۲۱. ابن ابی الحدید، شرح نهج البلاغة، ج۱۹، ص۲۴۵.    
۲۲. السید الشریف الرضی، نهج البلاغة ت الحسون، ص۲۴۲، خطبه ۱۰۷.    
۲۳. عبده، محمد، نهج البلاغة - ط مطبعة الاستقامة، ج۱، ص۲۰۴، خطبه ۱۰۶.    
۲۴. صبحی صالح، نهج البلاغه، ص۱۵۷، خطبه ۱۰۸.    
۲۵. مکارم شیرازی، ناصر، نهج البلاغه با ترجمه فارسی روان، ص۲۳۱.    
۲۶. ابن میثم بحرانی، ترجمه و شرح نهج البلاغه، ج۳، ص۷۳.    
۲۷. ابن میثم بحرانی، ترجمه و شرح نهج البلاغه، ج۳، ص۸۰.    
۲۸. مکارم شیرازی، ناصر، پیام امام امیرالمؤمنین، ج۴، ص۵۳۴.    
۲۹. هاشمی خویی، حبیب الله، منهاج البراعة فی شرح نهج البلاغة، ج۷، ص۳۰۰.    
۳۰. ابن ابی الحدید، شرح نهج البلاغة، ج۷، ص۱۸۸.    
۳۱. السید الشریف الرضی، نهج البلاغة ت الحسون، ص۱۰۷، خطبه ۴۷.    
۳۲. عبده، محمد، نهج البلاغة - ط مطبعة الاستقامة، ج۱، ص۹۲، خطبه ۴۷.    
۳۳. صبحی صالح، نهج البلاغه، ص۸۶، خطبه ۴۷.    
۳۴. مکارم شیرازی، ناصر، نهج البلاغه با ترجمه فارسی روان، ص۱۰۷.    
۳۵. ابن میثم بحرانی، ترجمه و شرح نهج البلاغه، ج۲، ص۲۶۴.    
۳۶. ابن میثم بحرانی، ترجمه و شرح نهج البلاغه، ج۲، ص۲۶۵.    
۳۷. مکارم شیرازی، ناصر، پیام امام امیرالمؤمنین، ج۲، ص۵۲۷.    
۳۸. هاشمی خویی، حبیب الله، منهاج البراعة فی شرح نهج البلاغة، ج۴، ص۲۶۵.    
۳۹. ابن ابی الحدید، شرح نهج البلاغة، ج۳، ص۱۹۸.    



قرشی بنابی، علی‌اکبر، مفردات نهج البلاغه، برگرفته از مقاله «عرک»، ج۲، ص۷۱۳.    






جعبه ابزار