• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

عَدْو (مفردات‌نهج‌البلاغه)

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف





عَدْو (به فتح عین و سکون دال) به معنای تجاوز و عَدُوّ (به فتح عین و ضم دال) معنای دشمن است.
حضرت علی (علیه‌السلام) درباره خدا و تظلّم از قریش و... از این واژه استفاده نموده است.



عَدْو به معنای تجاوز است. و اگر با قلب باشد به معنای عداوت و معادات است و اگر در مورد راه رفتن باشد به معنای عدو (دویدن) است و در عدم رعایت عدالت در معامله با لفظ «عدوان» و «عدوّ» می‌آید.
عَدُوّ به معنای دشمن که در قلب عداوت دارد است.


به برخی از مواردی که در نهج البلاغه به‌کار رفته است، اشاره می‌شود:

۲.۱ - درباره خدا - خطبه ۲

امام (صلوات‌الله‌علیه) درباره خدا فرموده است: «إِنَّهُ لا يَضِلُّ مَنْ هَداهُ، وَ لا يَئِلُ مَنْ عاداهُ، وَ لا يَفْتَقِرُ مَنْ كَفاهُ.» «آن‌که خدا هدایتش کند گمراه نمی‌شود و آن‌که خدا دشمن‌اش دارد، نجات نمی‌یابد و خلاص نمی‌شود و آن‌که خدا کفایتش کند فقیر نمی‌شود.»

۲.۲ - حدود الهی - حکمت ۱۰۰

امام (صلوات‌الله‌علیه) درباره واجبات و حدود الهی فرموده است: «إِنَّ اللهَ افْتَرَضَ عَلَيْكُمُ فَرائِضَ فَلا تُضَيِّعوها، وَ حَدَّ لَكُمْ حُدوداً فَلا تَعْتَدوهَا.» «خداوند فرايضى بر شما واجب كرده است آن‌ها را ضايع نكنيد و حدود و مرزهايى را براى شما تعيين كرده از آن تجاوز نكنيد.» که منظور از «تعتدوا» تجاوز است.

۲.۳ - تظلم از قریش - خطبه ۲۱۷

درباره تظلّم از قریش گوید: «اللَّهُمَّ إنَّي أَسْتَعْدِيكَ عَلى قُرَيْش وَ مَنْ أَعانَهُمْ! فَإِنَّهُمْ قَطَعوا رَحِمي.» «خدایا من تو را بر قریش به یاری می‌طلبم که انتقام گیری، آنها رحم مرا قطع کردند.» استعداء از ماده عدو به معنای یاری طلبیدن است.

۲.۴ - کار ظالمانه - حکمت ۳۶۳

عبدالرحمن بن ابی‌لیلی گوید علی (علیه‌السلام) در جنگ صفّین فرمود: «أَيُّها الْمُؤْمِنونَ، إِنَّهُ مَنْ رَأَى عُدْواناً يُعْمَلُ بِهِ وَ مُنْكَراً يُدْعَى إِلَيْهِ، فَأَنْكَرَهُ بِقَلْبِهِ فَقَدْ سَلِمَ وَ بَرِىءَ.» «اى مؤمنان! هركس ظلم و ستمى را مشاهده كند و يا كار زشتى كه مردم را به سوى آن مى‌خوانند، اگر تنها به قلبش آن را انكار كند، سلامت را اختيار كرده است.» منظور از عدوان کار ظالمانه است.

۲.۵ - سرایت مرض - حکمت ۳۹۰

«عدوی» سرایت مرض است در حکمت ۴۰۰ فرموده: «وَ الطِيَرَةُ لَيْسَتْ بِحَقّ، وَ الْعَدْوَى لَيْسَتْ بِحَقّ.» «فال بد واقعیت ندارد و سرایت واقعیت ندارد.»
علامه مجلسی در بحار الانوار بعد از نقل حدیث «لا عدوی و لا طیرة...» فرموده: ممکن است مراد استقلال سرایت باشد بدون مشیّت خدا پس منافات ندارد با دستور فرار کردن از آدم جذامی، روایت نبوی در آنجاست که مردی می‌خواست شتر آبله‌ای را به شتران دیگر قاطی کند.

۲.۶ - مصغر عدوّ - خطبه ۲۰۹

«عدیّ» مصغّر «عدوّ» است به عاصم بن زیاد فرموده: «يا عُدَىَّ نَفْسِهِ! لَقَدِ اسْتَهامَ بِكَ الْخَبيثُ!.» «ای دشمن کوچک نفس خود، شیطان خبیث تو را هدف قرار داده است.»

موارد زیادی از این ماده در نهج البلاغه آمده است.


۱. قرشی بنابی، علی‌اکبر، مفردات نهج البلاغه، ج۲، ص۷۰۷.    
۲. طریحی، فخر‌الدین، مجمع البحرین ت-الحسینی، ج۱، ص۲۸۳.    
۳. راغب اصفهانی، المفردات فی غریب القرآن-دار القلم، ج۱، ص۵۵۳.    
۴. طریحی، فخر‌الدین، مجمع البحرین ت-الحسینی، ج۱، ص۲۸۵.    
۵. فراهیدی، خلیل بن احمد، العین، ج۲، ص۲۱۶.    
۶. السید الشریف الرضی، نهج البلاغة ت الحسون، ص۳۸، خطبه ۲.    
۷. عبده، محمد، نهج البلاغة - ط مطبعة الاستقامة، ج۱، ص۲۲، خطبه ۲.    
۸. صبحی صالح، نهج البلاغه، ص۴۶، خطبه ۲.    
۹. مکارم شیرازی، ناصر، نهج البلاغه با ترجمه فارسی روان، ص۳۵.    
۱۰. ابن میثم بحرانی، ترجمه و شرح نهج البلاغه، ج۱، ص۴۷۲.    
۱۱. ابن میثم بحرانی، ترجمه و شرح نهج البلاغه، ج۱، ص۴۷۵.    
۱۲. هاشمی خویی، حبیب الله، منهاج البراعة فی شرح نهج البلاغة، ج۱، ص۲۷۲.    
۱۳. ابن ابی الحدید، شرح نهج البلاغة، ج۱، ص۱۳۲.    
۱۴. السید الشریف الرضی، نهج البلاغة ت الحسون، ص، حکمت ۱۰۰.    
۱۵. عبده، محمد، نهج البلاغة - ط مطبعة الاستقامة، ج۳، ص۱۷۴، حکمت ۱۰۵.    
۱۶. صبحی صالح، نهج البلاغه، ص۴۸۷، حکمت ۱۰۵.    
۱۷. مکارم شیرازی، ناصر، نهج البلاغه با ترجمه فارسی روان، ص۷۵۹.    
۱۸. ابن میثم بحرانی، ترجمه و شرح نهج البلاغه، ج۵، ص۴۹۹.    
۱۹. ابن میثم بحرانی، ترجمه و شرح نهج البلاغه، ج۵، ص۴۹۹.    
۲۰. مکارم شیرازی، ناصر، پیام امام امیرالمؤمنین، ج۱۲، ص۶۲۵.    
۲۱. هاشمی خویی، حبیب الله، منهاج البراعة فی شرح نهج البلاغة، ج۲۱، ص۱۵۷.    
۲۲. ابن ابی الحدید، شرح نهج البلاغة، ج۱۸، ص۲۶۷.    
۲۳. السید الشریف الرضی، نهج البلاغة ت الحسون، ص۵۳۲، خطبه ۲۱۷.    
۲۴. عبده، محمد، نهج البلاغة - ط مطبعة الاستقامة، ج۲، ص۲۲۷، خطبه ۲۱۲.    
۲۵. صبحی صالح، نهج البلاغه، ص۳۳۶، خطبه ۲۱۷.    
۲۶. مکارم شیرازی، ناصر، نهج البلاغه با ترجمه فارسی روان، ص۵۲۵.    
۲۷. ابن میثم بحرانی، ترجمه و شرح نهج البلاغه، ج۴، ص۹۲.    
۲۸. ابن میثم بحرانی، ترجمه و شرح نهج البلاغه، ج۴، ص۹۳.    
۲۹. مکارم شیرازی، ناصر، پیام امام امیرالمؤمنین، ج۸، ص۲۷۶.    
۳۰. هاشمی خویی، حبیب الله، منهاج البراعة فی شرح نهج البلاغة، ج۱۴، ص۱۷۱.    
۳۱. ابن ابی الحدید، شرح نهج البلاغة، ج۱، ص۳۸۱.    
۳۲. السید الشریف الرضی، نهج البلاغة ت الحسون، ص۸۷۰، حکمت ۳۶۳.    
۳۳. عبده، محمد، نهج البلاغة - ط مطبعة الاستقامة، ج۳، ص۲۴۳، حکمت ۳۷۳.    
۳۴. صبحی صالح، نهج البلاغه، ص۵۴۱، حکمت ۳۷۳.    
۳۵. مکارم شیرازی، ناصر، نهج البلاغه با ترجمه فارسی روان، ص۸۳۱.    
۳۶. ابن میثم بحرانی، ترجمه و شرح نهج البلاغه، ج۵، ص۷۲۴.    
۳۷. ابن میثم بحرانی، ترجمه و شرح نهج البلاغه، ج۵، ص۷۲۴.    
۳۸. مکارم شیرازی، ناصر، پیام امام امیرالمؤمنین، ج۱۵، ص۱۰۵.    
۳۹. هاشمی خویی، حبیب الله، منهاج البراعة فی شرح نهج البلاغة، ج۲۱، ص۴۶۱.    
۴۰. ابن ابی الحدید، شرح نهج البلاغة، ج۱۹، ص۳۰۵.    
۴۱. السید الشریف الرضی، نهج البلاغة ت الحسون، ص۸۷۷، حکمت ۳۹۰.    
۴۲. عبده، محمد، نهج البلاغة - ط مطبعة الاستقامة، ۳۲، ص۲۴۹، حکمت ۴۰۰.    
۴۳. صبحی صالح، نهج البلاغه، ص۵۴۶، خطبه ۴۰۰.    
۴۴. مکارم شیرازی، ناصر، نهج البلاغه با ترجمه فارسی روان، ص۸۳۷.    
۴۵. مکارم شیرازی، ناصر، پیام امام امیرالمؤمنین، ج۱۵، ص۲۶۸.    
۴۶. ابن ابی الحدید، شرح نهج البلاغة، ج۱۹، ص۳۷۲.    
۴۷. علامه مجلسی، بحار الانوار، ج۵۵، ص۳۱۹.    
۴۸. السید الشریف الرضی، نهج البلاغة ت الحسون، ص۵۱۴، خطبه ۲۰۹.    
۴۹. عبده، محمد، نهج البلاغة - ط مطبعة الاستقامة، ج۲، ص۲۱۳، خطبه ۲۰۴.    
۵۰. صبحی صالح، نهج البلاغه، ص۳۲۴، خطبه ۲۰۹.    
۵۱. مکارم شیرازی، ناصر، نهج البلاغه با ترجمه فارسی روان، ص۵۰۷.    
۵۲. ابن میثم بحرانی، ترجمه و شرح نهج البلاغه، ج۴، ص۳۰.    
۵۳. ابن میثم بحرانی، ترجمه و شرح نهج البلاغه، ج۴، ص۳۱.    
۵۴. مکارم شیرازی، ناصر، پیام امام امیرالمؤمنین، ج۸، ص۱۲۶.    
۵۵. هاشمی خویی، حبیب الله، منهاج البراعة فی شرح نهج البلاغة، ج۱۳، ص۱۲۲.    
۵۶. ابن ابی الحدید، شرح نهج البلاغة، ج۱۱، ص۳۳.    



قرشی بنابی، علی‌اکبر، مفردات نهج البلاغه، برگرفته از مقاله «عدو»، ج۲، ص۷۰۷.    






جعبه ابزار