• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

عَجْز (مفردات‌نهج‌البلاغه)

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف





عَجْز (به فتح عین) به معنای ناتوانی و إِعْجَاز (به کسر الف و فتح جیم) به معنای آخر شی‌ء، از واژگان نهج البلاغه هستند. حضرت علی (علیه‌السلام) درباره حق اهل البیت (علیهم‌السلام) و ... از این واژه استفاده نموده است.



عَجز (مثل عقل) به معنای ناتوانی آمده است. «عَجَزَ عنهُ‌. ضعف» إِعْجَاز: عاجز کردن، ایضاً به معنای آخر شی‌ء آید، مثل دم حیوان، ریشه درخت و مثل آن.


امام (صلوات‌الله‌علیه) در اهمیت دوست فرموده است: «أَعْجَزُ النَّاسِ مَنْ عَجَزَ عَنِ اكْتِسَابِ الاِْخْوَانِ، وَأَعْجَزُ مِنْهُ مَنْ ضَيَّعَ مَنْ ظَفِرَ بِهِ مِنْهُمْ.» (عاجزترين مردم كسى است كه از به دست آوردن دوست عاجز بماند و از او عاجزتر كسى است كه دوستان دست آورده را از دست بدهد!) (شرح‌های حکمت: )
در حکمت ۲۲ فرموده است: «لَنَا حَقٌّ، فَإِنْ أُعْطِينَاهُ، وَإِلاَّ رَكِبْنَا أَعْجَازَ الاِْبِلِ، وَإِنْ طَالَ السُّرَى.» یعنی: ما را حقی است اگر آن حق به ما داده شود هیچ و گرنه صبر می‌کنیم هر چند که سیر و راه رفتن (زمان) طول کشد. (شرح‌های حکمت: ) «سُّرَى» بر وزن دعا سیر شبانه است، «اعجاز الابل» قسمت پائین‌تر پشت شتر و بالای دم آن است، مؤلف گوید: در تفسیر این کلام وجه اوّل ابو عبید هروی را می‌پسندم که گوید: سوار شدن بر مؤخّر شتر مشقت است یعنی اگر حق ما را منع کردند بر مشقت و ممنوع بودن صبر می‌کنیم هر چند طولانی باشد، محمد عبده احتمال داده که منظور تحمل مشقت در طلب حق باشد.


موارد بسیاری از این ماده در نهج البلاغه آمده است.


۱. قرشی بنابی، علی‌اکبر، مفردات نهج البلاغه، ج۲، ص۷۰۳.    
۲. طریحی، فخر‌الدین، مجمع البحرین ت-الحسینی، ج۴، ص۲۴.    
۳. شرتونی، سعید، اقرب الموارد، ج۳، ص۴۸۲.    
۴. فراهیدی، خلیل بن احمد، العین، ج۱، ص۲۱۵.    
۵. السید الشریف الرضی، نهج البلاغة ت الحسون، ص۷۷۱، حکمت ۸.    
۶. عبده، محمد، نهج البلاغة - ط مطبعة الاستقامة، ج۳، ص۱۵۳، حکمت ۱۱.    
۷. صبحی صالح، نهج البلاغه، ص۴۷۰، حکمت ۱۲.    
۸. مکارم شیرازی، ناصر، نهج البلاغه با ترجمه فارسی روان، ص۷۳۵.    
۹. ابن میثم بحرانی، ترجمه و شرح نهج البلاغه، ج۵، ص۴۱۶.    
۱۰. ابن میثم بحرانی، ترجمه و شرح نهج البلاغه، ج۵، ص۴۱۶.    
۱۱. مکارم شیرازی، ناصر، پیام امام امیرالمؤمنین، ج۱۲، ص۹۵.    
۱۲. هاشمی خویی، حبیب الله، منهاج البراعه فی شرح نهج البلاغه، ج۲۱، ص۲۷.    
۱۳. ابن ابی الحدید، شرح نهج البلاغة، ج۱۸، ص۱۱۲.    
۱۴. السید الشریف الرضی، نهج البلاغة ت الحسون، ص، حکمت ۱۸.    
۱۵. عبده، محمد، نهج البلاغة - ط مطبعة الاستقامة، ج۳، ص۱۵۵، حکمت ۲۱.    
۱۶. صبحی صالح، نهج البلاغه، ص۴۷۲، حکمت ۲۲.    
۱۷. مکارم شیرازی، ناصر، نهج البلاغه با ترجمه فارسی روان، ص۷۳۷.    
۱۸. ابن میثم بحرانی، ترجمه و شرح نهج البلاغه، ج۵، ص۴۲۳.    
۱۹. ابن میثم بحرانی، ترجمه و شرح نهج البلاغه، ج۵، ص۴۲۳.    
۲۰. مکارم شیرازی، ناصر، پیام امام امیرالمؤمنین، ج۱۲، ص۱۴۳.    
۲۱. هاشمی خویی، حبیب الله، منهاج البراعه فی شرح نهج البلاغه، ج۲۱، ص۳۸.    
۲۲. ابن ابی الحدید، شرح نهج البلاغة، ج۱۸، ص۱۳۲.    
۲۳. شرتونی، سعید، اقرب الموارد، ج۲، ص۶۶۲.    
۲۴. عبده، محمد، نهج البلاغة - ط مطبعة الاستقامة، ج۳، ص۱۵۶.    



قرشی بنابی، علی‌اکبر، مفردات نهج البلاغه، برگرفته از مقاله «عجز»، ج۲، ص۷۰۳.    






جعبه ابزار