عور (مفردات‌نهج‌البلاغه)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
عَور (به فتح عین) از
واژگان نهج البلاغه به معنای گرفتن و رفتن است. این واژه دارای مشتقاتی است که در
نهج البلاغه به‌کار رفته است، مانند:
عَوَر (به فتح عین و واو) به معنای رفتن نور یک چشم،
مُعَاوَرة (به ضم میم و فتح عین و واو) به معنای
عاریه دادن،
تَعاور (به فتح عین) به معنای تعاطی و تناول و
عَورة (به قتح عین) به معنای هر چیزی است که آشکار شدن آن انسان را ناراحت می‌کند.
حضرت علی (علیه‌السلام) درباره
خداوند و الطافش و ... از این واژه استفاده نموده است.
عَور به معنای گرفتن و رفتن آمده است. «عار الشَی‌ء عَوْراً: اَخَذَهُ و ذَهَبَ»
عَوَر بر وزن شرف رفتن نور یک چشم «اعور و عوراء» یک چشم و «مُعَاوَرة» عاریه دادن آمده است.
عَورة هر چیزی که آشکار شدن آن انسان را ناراحت می‌کند.
«تَعَاور و اعْتَوَار» به معنای تعاطی و تناول آمده است.
امام (صلوات‌الله‌علیه) در رابطه با الطاف خدا فرموده است:
«أَعْوَرْتُمْ لَهُ، وَتَعَرَّضْتُمْ لاَِخْذِهِ فَأَمْهَلَكُمْ!» یعنی عورات و عیوب خود را بر او ظاهر کردید و او پرده‌پوشی کرد.
(شرح‌های خطبه:
) فرمود: در معرض
انتقام او قرار گرفتید و او شما را مهلت داد.
در
حکمت ۵ فرموده است:
«إِذَا أَقْبَلَتِ الدُّنْيَا عَلَى أحَد أَعَارَتْهُ مَحَاسِنَ غَيْرِهِ، وَإِذَا أَدْبَرَتْ عَنْهُ سَلَبَتْهُ مَحَاسِنَ نَفْسِهِ.» یعنی چون
دنیا به کسی رو آورد خوبی‌های دیگران را به او عاریه می‌دهد (خوبی‌های دیگران را به او نسبت می‌دهند) و چون از او روی گرداند، خوبی‌های او را می‌برد یعنی مردم حتی خوبی‌های او را نیز به زبان نمی‌آورند.
(شرح‌های حکمت:
)
«تَعَاوَر - اعْتَوَار»
تعاطی و
تناول و به هم دیگر دادن است، درباره خداوند فرموده است:
«لَمْ يَتَقَدَّمْهُ وَقْتٌ وَلاَ زَمَانٌ، ولَمْ يَتَعَاوَرْهُ زِيَادَةٌ وَلاَ نُقْصَانٌ» «زمانی و وقتی بر او پیشی نگرفته (او قدیم است) و زیادت و نقصانی با او تبادلی نداشته است.»
(شرح‌های خطبه:
)
در
جمل به
محمد بن حنفیه فرمود:
«أَعِرِ اللهَ جُمجُمَتَكَ» «کاسه سرت را به خدا عاریت ده»
(شرح‌های خطبه:
)
در
حکمت ۳۸۱ فرموده است:
«ازْهَدْ فِي الدُّنْيَا يُبَصّرْكَ اللهُ عَوْرَاتِهَا، وَلاَ تَغْفُلْ فَلَسْتَ بِمَغْفُول عَنْكَ!» «در
دنیا پارسا باش، تا خداوند تو را به زشتيی‌هاى آن آگاه سازد، و بى‌خبر مباش كه از تو بى‌خبر نيستند.»
(شرح‌های حکمت:
) منظور از «عورات» بدی‌های مخفی دنیاست.
«عواره» عیب درباره شتران
زکات فرموده:
«وَلاَ تَأْخُذَنَّ عَوْداً، وَلاَ هَرِمَةً، وَلاَ مَكْسُورَةً، وَلاَ مَهْلُوسَةً، وَلاَ ذَاتَ عَوَار.» (حيوانات پير و دست و پا شكسته و بيمار و معيوب را به عنوان
زکات نپذير.)
(شرح‌های نامه:
)
«معور» بر وزن مجرم کسی که قدرت دفاع ندارد، در
صفین به یاران فرمود:
«فَلاَ تَقْتُلُوا مُدْبِراً، وَلاَ تُصيِبُوا مُعْوِراً، وَلاَ تُجْهِزُوا عَلَى جَرِيح» «کسی را که قدرت دفاع ندارد آسیب نرسانید و زخم خورده را از پا در نیاورید.»
(شرح‌های نامه:
)
مواردی زیادی از این ماده در
نهج البلاغه آمده است.
•
قرشی بنابی، علی‌اکبر، مفردات نهج البلاغه، برگرفته از مقاله «عور»، ج۲، ص۷۶۲.
