عمر بن عبدالعزیز آل‌برهان
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
عمر بن عبدالعزیز، از عالمان و فقیهان مشهور
آل برهان می‌باشد؛ این
خاندان، خاندانی روحانی و سیاسی در
ماوراءالنهر و
بخارا در
سده ۶ و ۷ق/۱۲ و ۱۳م بوده است.
عمر بن عبدالعزیز: (مقـ ۵۳۶ق/۱۱۴۲م)،
فقیه، محقق، منطقی و پیشوای دینی، مشهور به «حسام‌الدین عمر شهید» بود و پس از
پدر جانشین وی شد و ضمن احراز مقام فقاهت و
فتوا،
حاکم بخارا گردید. عمر از عالمان و فقیهان مشهور
آل برهان است، او را از دانشمندان بزرگ این خاندان شمرده و گفته‌اند که در
علم منطق نیز مهارت داشته و آثاری در این زمینه از خود به جای گذاشته است. در زمان او حادثه بزرگی در
ماوراءالنهر و
ترکستان روی داد و ان حمله قراختاییان از سوی چین به
سمرقند و بخارا بود. در جنگ میان سلطان سنجر و گورخان ختایی، معروف به جنگ قَطَوان، عمر بن عبدالعزیز کشته شد، از این‌رو او را «حسام‌الدین شهید» گویند. پس از استیلای قراختاییان، آل برهان با تسلیم شدن در برابر حاکمان جدید و قبول باج‌گذاری آنان، همچنان بر مسند قدرت روحانی و سیاسی باقی ماندند. قراختاییان از اینان به عنوان نمایندگی خود استفاده می‌کردند.
دانشنامه بزرگ اسلامی، مرکز دائرة المعارف بزرگ اسلامی، برگرفته از مقاله «آل برهان»، ج۱، ص۳۸۳.
