علی بن ابراهیم حصری
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
حُصْری، علی بن ابراهیم، از
صوفیان قرن چهارم بود.
کنیه‌اش ابوالحسن بوده، ولی جامی، به اشتباه، ابوالحسین نوشته است.
تاریخ تولد او در تذکره‌ها ذکر نشده است. از زندگی او اطلاع چندانی در دست نیست و احتمالا
لقب حصری به واسطه شغل حصیربافی یا حصیرفروشی او بوده است.
او اهل بصره ولی ساکن
بغداد بود.
وی را معاصر و همتای
ابن
خفیف شیرازی (متوفی ۳۷۱) و شاگرد ابوالحسن بنان مصری (متوفی ۳۱۶) و ظاهرآ تنها شاگرد شبلی دانسته‌اند.
از شاگردان شناخته شده حصری، ابوالفضل محمد بن حسن خُتَّلی
و
خواجه عبداللّه انصاری بوده‌اند.
خواجه عبداللّه انصاری در طبقات الصوفیه
وی را بسیار ستوده و از محمد بن احمد بن سمعون (متوفی ۳۸۷)،
که حصری را می‌آزرده، به نیکی یاد نکرده است.
حصری از مشایخ بزرگ
عراق محسوب می‌شد. از او درباره
توحید و فنا کلماتی نقل شده است که می‌گویند از هیچ‌کس غیر از او، این سخنان شنیده نشده بود.
از برخی سخنان وی چنین برمی‌آید که او
خوف از
خدا را حجابی در راه رسیدن بنده به خدا می‌دانسته است.
با این حال، وی مانند طرفداران
زهد خائفانه، آن چنان‌که خود می‌گوید، از پانزده سالگی به ریاضت‌های سخت و نوافل مشغول شد و هرگز آن‌ها را ترک نکرد و حتی گفته‌اند از یک
جمعه تا جمعه‌ای دیگر جز برای
نماز جمعه از خانه بیرون نمی‌آمد و در تمام این مدت، به ذکر خدا مشغول بود.
ظاهراً وی به
ملامتیه تعلق خاطر داشته، از جمله از او نقل شده است که اگر در این روزگار پیامبری ظهور می‌کرد حتمآ در زمره ملامتیه بود.
او طرفدار سماع بوده و گفته شده است به همین سبب، از او نزد
خلیفه بدگویی کردند. می‌گویند وقتی خلیفه، حصری و یارانش را در حال
سماع دید از او درباره مذهبش سؤال کرد. حصری گفت که
مذهب ابوحنیفه داشتم، بعد
شافعی شدم و حالا خود به چیزی مشغولم که از هیچ مذهبم خبر نیست.
در نظر وی، صوفی آن است که موجود نباشد بعد از معدوم شدن و معدوم نگردد بعد از موجود شدن، یعنی هستی وی را نیستی و نیستی وی را هستی نباشد و صوفی آن است که وجد او وجود اوست و صفات او
حجاب برای اوست
همچنین گفته صوفی آن است که چون از آفات (آفات نفسانی) فانی شود، دیگر به آن آفات برنگردد و چون رو به حق آورد، به هیچ چیز غیر از حق نیارامد و نیاساید.
به نظر حصری
شیطان کمتر از آن است که در حین تلاوت کلام خدا حاضر شود؛ ازاین‌رو، به استعاذه از شیطان در هنگام تلاوت
قرآن قائل نبود.
شعرانی
از این سخن وی انتقاد کرده است.
حصری در
ذیحجه ۳۷۱ درگذشت و در
مقبره حرب در
بغداد دفن شد.
(۱)
ابن‌مُلَقَّن، طبقات‌الاولیاء، چاپ نورالدین شریبه، بیروت ۱۴۰۶/۱۹۸۶.
(۲) عبداللّه بن محمد انصاری، طبقات الصوفیه، چاپ محمد سرور مولائی، تهران ۱۳۶۲ش.
(۳) عبدالرحمان بن احمد جامی، نفحات الانس، چاپ محمود عابدی، تهران ۱۳۷۰ش.
(۴) خطیب بغدادی، تاریخ بغدادی یا تاریخ مدینة السلام.
(۵) محمد بن حسین سلمی، طبقات‌الصوفیة، چاپ نورالدین شریبه، حلب ۱۴۰۶/ ۱۹۸۶.
(۶) سمعانی، الانساب.
(۷) عبدالوهاب بن احمد شعرانی، الطبقات الکبری، بیروت ۱۴۰۸/۱۹۸۸.
(۸) محمد بن ابراهیم عطار، تذکرةالاولیاء، چاپ محمد استعلامی، تهران ۱۳۷۸ش.
(۹) عبدالکریم بن هوازن قشیری، الرسالة القشیریة، چاپ معروف زریق و علی عبدالحمید بلطه‌جی، بیروت ۱۴۰۸/ ۱۹۸۸.
(۱۰) علی بن عثمان هجویری، کشف المحجوب، چاپ محمود عابدی، تهران ۱۳۸۳ش.
دانشنامه جهان اسلام، بنیاد دائرة المعارف اسلامی، برگرفته از مقاله «علی بن ابراهیم حصری»، شماره۶۲۷۹.
