• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

عصمت (قرآن)

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف


از عناوین و موضوعات مطرح شده در آیات قرآن، «عصمت» است.


عصمت، در لغت به معناى منع‌
[۱] ابن منظور، محمد بن مکرم، لسان العرب، ج ۱۲، ص ۴۰۳، «عصم».    
و دفع شر و بدى از انسان از ناحيه خداوند است‌
[۲] فراهیدی، خلیل بن احمد، العین، ج ۱، ص ۳۱۳، «عصم».    
و در اصطلاح، علم نافع‌ و حكمت بالغه‌اى است كه انسان را از وقوع در مهالک رذايل و آلودگى به پلیدی معاصى دور و از هرگونه ضلالت و خطا حفظ مى‌كند، بنابراين عصمت مانند شجاعت و عفّت و سخاوت صورت علميه راسخه و ملكه نفسانيه‌اى است كه صاحب خويش را از ارتكاب عملى كه جايز نيست چه گناه و يا خطا، نگه مى‌دارد
[۳] طباطبایی، محمدحسین، المیزان فی تفسیر القرآن، ج ۲، ص ۱۳۸- ۱۳۹.    
[۴] طباطبایی، محمدحسین، المیزان فی تفسیر القرآن، ج ۵، ص ۷۸-۸۰.    
و آن بر سه قسم است: ۱. عصمت از خطا در تلقى وحی؛ ۲. عصمت از خطا در تبلیغ و رسالت؛ ۳. عصمت از معصیت، يعنى آنچه كه هتک حرمت عبودیت و مخالفت مولوى باشد؛ و برگشت آن بالاخره به گفتار و كردارى است كه منافى عبوديّت است.
[۵] طباطبایی، محمدحسین، المیزان فی تفسیر القرآن، ج ۲، ص ۱۳۴.    

در اين‌ عنوان آیاتی معرفی می‌شوند که در آن‌ها از واژه‌هاى‌ «إصطفى‌»، «إجتبى‌»، «اطاعت» و جمله‌ «لاينال عهدى الظّالمين»، «آيه تطهير»، و آيات هدايت خاصّه كه ملازم عصمت است، استفاده شده است.

امام‌ خمینی عصمت را حالت نفسانی و نورانیت باطنی حاصل از یقین می‌داند که سبب پرهیز از خطاها و معاصی می‌گردد.
[۶] خمینی، روح‌الله، شرح چهل حدیث، ص۵۵۲، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، ۱۳۸۸.    
امام‌ خمینی با بیان فرق میان باور عمیق قلبی و اعتقاد علمی، ویژگی انبیای الهی را باور عمیق قلبی آنان می‌داند که مانع صدور گناه از آنان می‌گردد.
[۷] خمینی، روح‌الله، تفسیر سوره حمد، ص۱۰۵-۱۰۸، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، ۱۳۸۸.
از دیدگاه ایشان آنچه انبیاء و اولیای الهی را از انسان‌های عادی متمایز می‌سازد، علم ویژه و درجه بالای ایمان و یقین تام به حضور حق‌تعالی است که سبب عصمت آنان از گناه و خطا می‌گردد.
[۸] خمینی، روح‌الله، تنقیح الاصول، ج۳، ص۶۳، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، ۱۳۷۸.    
[۹] خمینی، روح‌الله، شرح چهل حدیث، ص۵۵۲، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، ۱۳۸۸.    
امام‌ خمینی عصمت را به دو قسم عصمت مطلقه و غیر مطلقه تقسیم می‌کند و قائل است پیامبر اسلام دارای مقام عصمت کبری و بالاصاله است؛ زیرا دارای کمال مطلق است و از ابتدای خلقت تا انتها از تصرفات ابلیس مصون است و سراسر وجود او نور و سعادت و طهارت است و قوای ظاهره و باطنه ایشان نورانی و ظاهرند و جز حق در آن تصرف ندارد و اوصیای ایشان (علیهم‌السّلام) به تبعیت از او، آن مقام را دارند، اما بعضی معصومان از انبیاء الهی و اولیا دارای عصمت مطلقه نیستند، ازاین‌رو از تصرفات شیطانی خالی نمی‌باشند؛ چنان‌که توجه آدم (علیه‌السلام) به شجره منهیه از تصرفات ابلیس بزرگ بوده‌ است.
[۱۰] خمینی، روح‌الله، آداب الصلاة، ص۶۰، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، ۱۳۸۸.    
امام‌ خمینی با استناد به کلام استاد خود محمدعلی شاه‌آبادی مخالفت حضرت موسی (علیه‌السلام) با حضرت خضر (علیه‌السلام) را منافی عصمت نمی‌داند و قائل است مخالفت آن حضرت برای حفظ حضور حق‌تعالی بود؛ زیرا گناه، هتک حرمت مجلس حق‌تعالی است و حضرت موسی (علیه‌السلام) مامور به حفظ حضور حق‌تعالی بود پس حضرت موسی (علیه‌السلام) حافظ حضرت حق و حضرت خضر حافظ حق حاضر در مقام بوده‌ است و میان این دو مقام فرقی است که تنها راسخون در علم به آن آگاه هستند.
[۱۱] خمینی، روح‌الله، دانشنامه امام خمینی، ج۷، ص۳۲۷، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، ۱۴۰۰.


آثار عصمت (قرآن)، عصمت آدم (قرآن)، عصمت ائمه (قرآن)، عصمت ابراهیم (قرآن)، عصمت ادریس (قرآن)، عصمت از گناه (قرآن)، عصمت اسحاق (قرآن)، عصمت اسماعیل (قرآن)، عصمت اسماعیل صادق الوعد (قرآن)، عصمت الیاس (قرآن)، عصمت الیسع (قرآن)، عصمت امام (قرآن)، عصمت امام حسن (قرآن)، عصمت امام حسین (قرآن)، عصمت انبیاء (قرآن)، عصمت اولواالامر (قرآن)، عصمت اهل بیت (قرآن)، عصمت ایوب (قرآن)، عصمت جبرئیل (قرآن)، عصمت داود (قرآن)، عصمت در آل ابراهیم (قرآن)، عصمت در آل عمران (قرآن)، عصمت در ابلاغ وحی (قرآن)، عصمت در تبلیغ (قرآن)، عصمت در دریافت وحی (قرآن)، عصمت در نسل ابراهیم (قرآن)، عصمت در نسل یعقوب (قرآن)، عصمت ذوالکفل (قرآن)، عصمت زکریا (قرآن)، عصمت سلیمان (قرآن)، عصمت شعیب (قرآن)، عصمت صالح (قرآن)، عصمت علی (قرآن)، عصمت عیسی (قرآن)، عصمت فاطمه (قرآن)، عصمت لوط (قرآن)، عصمت محمد (قرآن)، عصمت مریم (قرآن)، عصمت ملائکه (قرآن)، عصمت موسی (قرآن)، عصمت نوح (قرآن)، عصمت هارون (قرآن)، عصمت هود (قرآن)، عصمت یحیی (قرآن)، عصمت یعقوب (قرآن)، عصمت یوسف (قرآن)، عصمت یونس (قرآن)، عوامل عصمت (قرآن)، موارد عصمت (قرآن).

۱. ↑ ابن منظور، محمد بن مکرم، لسان العرب، ج ۱۲، ص ۴۰۳، «عصم».    
۲. ↑ فراهیدی، خلیل بن احمد، العین، ج ۱، ص ۳۱۳، «عصم».    
۳. ↑ طباطبایی، محمدحسین، المیزان فی تفسیر القرآن، ج ۲، ص ۱۳۸- ۱۳۹.    
۴. ↑ طباطبایی، محمدحسین، المیزان فی تفسیر القرآن، ج ۵، ص ۷۸-۸۰.    
۵. ↑ طباطبایی، محمدحسین، المیزان فی تفسیر القرآن، ج ۲، ص ۱۳۴.    
۶. ↑ خمینی، روح‌الله، شرح چهل حدیث، ص۵۵۲، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، ۱۳۸۸.    
۷. ↑ خمینی، روح‌الله، تفسیر سوره حمد، ص۱۰۵-۱۰۸، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، ۱۳۸۸.
۸. ↑ خمینی، روح‌الله، تنقیح الاصول، ج۳، ص۶۳، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، ۱۳۷۸.    
۹. ↑ خمینی، روح‌الله، شرح چهل حدیث، ص۵۵۲، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، ۱۳۸۸.    
۱۰. ↑ خمینی، روح‌الله، آداب الصلاة، ص۶۰، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، ۱۳۸۸.    
۱۱. ↑ خمینی، روح‌الله، دانشنامه امام خمینی، ج۷، ص۳۲۷، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، ۱۴۰۰.


• مرکز فرهنگ و معارف قرآن، فرهنگ قرآن، ج۲۰، ص۴۰۷، برگرفته از مقاله «عصمت».    
• دانشنامه امام خمینی    ، تهران، موسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی    ، ۱۴۰۰ شمسی.


رده‌های این صفحه : دیدگاه های کلامی امام خمینی | عصمت | موضوعات قرآنی
جعبه ابزار