عصم - به فتح عین (مفردات‌قرآن)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
عَصْم (به فتح عین و سکون صاد) از
واژگان قرآن کریم به معنای
امساک و
حفظ است.
اِعْتِصام به معنای
چنگ زدن است.
اِسْتِعْصام به معنای
امتناع است، يعنى طلب آن‌چه خويش را با آن
حفظ كند.
مشتقات
عَصْم که در
آیات قرآن آمده عبارتند از:
يَعْصِمُكَ (به فتح یاء، سکون عین و کسر صاد) به معنای حفظ می‌کند،
يَعْصِمُكُمْ (به فتح یاء، سکون عین و کسر صاد) به معنای نگه می‌دارد،
يَعْصِمُنِي (به فتح یاء، سکون عین و کسر صاد) به معنای حفظ می‌کند و منع می‌کند،
عاصِم (به کسر صاد) به معنای حافظ و مانع،
يَعْتَصِمْ (به فتح یاء، سکون عین و کسر صاد) به معنای تمسّک جستن،
اعْتَصِمُوا (به سکون عین و فتح تاء) به معنای چنگ زدن و تمسک جستن،
فَاسْتَعْصَمَ (سکون سین، فتح تاء و سکون عین) به معنای امتناع نمودن است.
عَصْم (بر وزن فَلْس)
امساک و
حفظ است.
راغب گفته:
«الْعَصْمُ: الْإِمْسَاكُ» در
صحاح گفته:
عصمت به معنى منع است.
«عَصَمَهُ الطَّعامُ» يعنى
طعام او را از
گرسنگی مانع شد.
اِعْتِصام به معنای
چنگ زدن است.
اِسْتِعْصام به معنای
امتناع است، يعنى طلب آن‌چه خويش را با آن
حفظ كند.
به مواردی از
عَصْم که در قرآن به کار رفته است، اشاره می‌شود:
(وَ اللَّهُ يَعْصِمُكَ مِنَ النَّاسِ) «خدا تو را حفظ می‌كند.»
(مَنْ ذَا الَّذِي يَعْصِمُكُمْ مِنَ اللَّهِ) (چه كسى مى‌تواند شما را از اراده خدا نگه دارد.)
(سَآوِي إِلى جَبَلٍ يَعْصِمُنِي مِنَ الْماءِ) (به زودی به کوهی پناه می‌برم که مرا از آب حفظ می‌کند.)
حفظ و منع هر دو در اينجا به يک معنى است.
(ما لَهُمْ مِنَ اللَّهِ مِنْ عاصِمٍ) «آن‌ها را از
عذاب خدا حافظى و مانعى نيست.»
(وَ مَنْ يَعْتَصِمْ بِاللَّهِ فَقَدْ هُدِيَ إِلى صِراطٍ مُسْتَقِيمٍ) (و هر كس به
خدا تمسّک جويد، به راهى راست، هدايت شده است.)
(وَ اعْتَصِمُوا بِحَبْلِ اللَّهِ جَمِيعاً) (و همگى به ريسمان خدا قرآن، [
و هرگونه وسيله وحدت الهى]،
چنگ زنيد، و پراكنده نشويد.)
گویى
انسان به لطف خدا از
گناه امتناع می‌كند لذا اعتصام كه می‌بايست امتناع معنى شود
چنگ زدن معنى شده است.
«با او درباره كام گرفتن مراوده كردم امتناع نمود.»
قرشی بنابی، علی‌اکبر، قاموس قرآن، برگرفته از مقاله «عصم»، ج۵، ص۸.
