عزم (مفردات‌نهج‌البلاغه)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
عَزْم (به فتح عین) از
واژگان نهج البلاغه به معنای قصد، اراده و تصمیم است.
حضرت علی (علیه‌السلام) در
استغفار و ترغیب یاران به
جهاد و ... از این واژه استفاده نموده است.
عَزْم (مثل عقل) به معنای قصد، اراده و تصمیم آمده است.
امام (صلوات‌الله‌علیه) درباره استغفار فرموده است:
«الْعَزْمُ عَلَى تَرْكِ الْعَوْدِ إِلَيْهِ أَبَداً» «دومین معنی استغفار تصمیم گرفتن بر ترک آمدن به
گناه است.»
(شرح‌های حکمت:
)
«عزیمة» اراده مؤکد، جمع آن عزائم است. در ترغیب یاران به
جهاد فرموده است:
«فَشدُّوا عُقَدَ الْمَـآزِرِ ... وَلاَ تَجْتَمِعُ عَزِيمَةٌ وَوَلِيمَةٌ، وَمَا أَنْقَضَ النَّوْمَ لِعَزَائِمِ الْيَوْمِ» «گره‌های کمربندها را محکم کنید، اراده‌های بزرگ با میهمانی جمع نمی‌شود، چه شکننده‌تر است
خواب شب تصمیمهای روز را.»
(شرح‌های خطبه
)
در
حکمت ۲۴۱ فرموده است:
«عَرَفْتُ اللهَ سُبْحَانَهُ بِفَسْخِ الْعَزَائِمِ، وَحَلِّ الْعُقُودِ» «
خدا را شناختم با نقض اراده‌ها و باز کردن نیّت‌ها و شکستن قصدها»
(شرح‌های حکمت:
) یعنی انسان قصد می‌کند، کاری انجام دهد، خداوند جلو آن‌را می‌گیرد، این نشان می‌دهد که اگر قدرتی بالاتر از قدرت انسان نبود، انسان همه اراده‌های خود را عملی می‌کرد ولی او تصمیم می‌گیرد و خدا آن‌را فسخ می‌کند:
یا اَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا اسْتَجِیبُوا لِلَّهِ وَ عزائم اللّه یعنی
واجبات و
محرمات که خدا در آنها اراده عملی شدن و نشدن فرموده است.
درباره
قرآن فرموده است:
«مُبَيِّناً حَلاَلَهُ وَحَرامَهُ،... وَرُخَصَهُ وَعَزَائِمَهُ، وَخَاصَّهُ وَعَامَّهُ» (
حلال و
حرام آن آشكار و فريضه‌ها و
مستحبّات و
ناسخ و منسوخ، و
مباح و ممنوع،
خاص و عام)
(شرح‌های خطبه:
) منظور از «رخص» رخصت‌هاست خواه
احکام ثانویّه باشد مانند:
(فَمَنِ اضْطُرَّ غَیْرَ باغٍ وَ لا عادٍ...) و مثل مستحبّات و عزائم
واجبات و
محرّمات است.
موارد زیادی از این ماده در
نهج البلاغه آمده است.
•
قرشی بنابی، علی‌اکبر، مفردات نهج البلاغه، برگرفته از مقاله «عزم»، ج۲، ص۷۱۵.
