عزم (لغات‌قرآن)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
عزم:(مِنْ عَزْمِ الأُمُورِ) «عزم» در لغت، به معناى «تصميم محكم» است و گاهى به هر چيز محكم نيز گفته مى‌شود، بنابراين
(مِنْ عَزْمِ الأُمُورِ) به معناى كارهاى شايسته‌اى است كه
انسان بايد روى آن تصميم بگيرد يا به معناى هر گونه كار محكم و قابل اطمينانى است. يا به معناى كارهايى است كه دستور مؤكد، از سوى
پروردگار به آن داده شده است و هرگز نسخ نمى‌شود، و يا كارهايى كه انسان بايد نسبت به آن عزم آهنين و تصميم راسخ داشته باشد.
«
راغب» در «
مفردات» مى‌گويد: عزم به معناى تصميم گرفتن بر انجام كارى است (عَقْدُ الْقَلْبِ عَلى إِمْضاءِ الامْرِ).
در
قرآن مجید، گاهى «عزم» در
مورد «
صبر» و گاه به معناى «وفاى به عهد» به كار رفته است.
ترجمه و تفاسیر آیات مرتبط با عزم:
(لَتُبْلَوُنَّ فِي أَمْوَالِكُمْ وَ أَنفُسِكُمْ وَ لَتَسْمَعُنَّ مِنَ الَّذِينَ أُوتُواْ الْكِتَابَ مِن قَبْلِكُمْ وَ مِنَ الَّذِينَ أَشْرَكُواْ أَذًى كَثِيرًا وَ إِن تَصْبِرُواْ وَتَتَّقُواْ فَإِنَّ ذَلِكَ مِنْ عَزْمِ الأُمُورِ) (به يقين همه شما در اموال و جان‌هاى خود، آزمايش مى‌شويد! و از كسانى كه پيش از شما به آنها
کتاب آسمانی داده شده و از مشركان، سخنان آزاردهنده فراوان خواهيد شنيد. و اگر
استقامت كنيد و
تقوا پيشه سازيد، شايسته‌تر است؛ زيرا اين استقامت و تقوا از كارهاى مهمّ است.)
علامه طباطبایی در
تفسیر المیزان می‌فرماید: كلمه ابلا كه مصدر فعل مجهول تبلوون است، به معناى آزمايش است، خداى تعالى بعد از آنكه جارى شدن سنت بلا و ابلا را بر
مؤمنین ذكر كرد و بعد از آنكه گفتار
یهود را كه مى‌توانست باعث سستى عزم مؤمنين شود خاطر نشان ساخت، اينک در اين آيه به ايشان خبر مى‌دهد به اين‌كه اين بلاى الهى و اين سخنان دردآور اهل كتاب و
مشرکین در باره مؤمنين تكرار خواهد شد و به زودى مؤمنين با اين سخنان بسيار روبرو مى‌شوند، تا جايى كه گوششان پر شود، پس بر مؤمنين است كه در برابر آن بلاى الهى و اين گونه سخنان
اهل کتاب و مشركين
صبر كنند، و تقوا پيشه سازند، تا خداى تعالى از لغزش و سستى حفظشان فرمايد، و هم چنان داراى عزم و اراده بمانند و اين خود اخبار قبل از وقوع است، تا استعداد و نيروى خود را براى بر خورد با آن آماده سازند، و روغن آن را بر تن خود بمالند.
(دیدگاه
شیخ طبرسی در
مجمع البیان:
)
(يَا بُنَيَّ أَقِمِ الصَّلَاةَ وَأْمُرْ بِالْمَعْرُوفِ وَ انْهَ عَنِ الْمُنكَرِ وَ اصْبِرْ عَلَى مَا أَصَابَكَ إِنَّ ذَلِكَ مِنْ عَزْمِ الْأُمُورِ) (پسرم!
نماز را برپا دار، و
امر به معروف و
نهی از منکر كن، و در برابر مصايبى كه به تو مى‌رسد شكيبا باش كه اين از كارهاى مهمّ است.)
علامه طباطبایی در تفسیر المیزان می‌فرماید: كلمه عزم به طورى كه راغب گفته عبارت است از تصميم قلبى بر گذراندن و فيصله دادن به كارى، و اگر
صبر را كه همان حبس نفس از انجام امرى است، از عزم دانسته، از اين جهت است كه عقد قلبى ما دام كه سست نشده، و اين گره دل باز نگشته، انسان بر آن امرى كه بر انجامش تصميم گرفته، و در دل گره زده است، پا بر جا و بر تصميم خود باقى است، پس كسى كه بر امرى
صبر مى‌كند، حتما در عقد قلبى‌اش و محافظت بر آن جديت دارد، و نمى‌خواهد كه از آن صرف‌نظر كند، و اين خود از قدرت و شهامت نفس است.
بعضى
گفته‌اند: معنايش اين است كه اين از عزيمت خدا، و ايجاب او در امور است، صحيح نيست، و از لفظ آيه دور است. و همچنين گفتار بعضى
ديگر كه گفته‌اند كه عزم در لغت هذيل عبارت است از جزم.
(دیدگاه شیخ طبرسی در مجمع البیان:
)
(وَ لَمَنْ صَبَرَ وَ غَفَرَ اِنَّ ذلِکَ لَمِنْ عَزْمِ الْاُمُورِ) (و هر كس شكيبايى نموده و
عفو كند، اين كار، از امور پرارزش است.)
علامه طباطبایی در تفسیر المیزان می‌فرماید: دعوت به
صبر و عفو به اين معنا نيست كه حق انتصار و دفع ظلم از خود باطل شود، بلكه ارشاد به فضيلتى است كه از تمامى فضایل مهم‌تر است، چون در مغفرت و عفو
صبرى است كه از مصاديق عزم الامور است. و آن گاه كلام را هم با لام قسم تاكيد كرد، و هم با لام تاكيد كه بر سر خبر ان آورده، چون به مضمون اين كلام عنايت داشته است.
(دیدگاه شیخ طبرسی در مجمع البیان:
)
(فَاصْبِرْ كَمَا صَبَرَ أُوْلُوا الْعَزْمِ مِنَ الرُّسُلِ وَ لَا تَسْتَعْجِل لَّهُمْ كَأَنَّهُمْ يَوْمَ يَرَوْنَ مَا يُوعَدُونَ لَمْ يَلْبَثُوا إِلَّا سَاعَةً مِّن نَّهَارٍ بَلَاغٌ فَهَلْ يُهْلَكُ إِلَّا الْقَوْمُ الْفَاسِقُونَ) (آن‌گونه كه پيامبران «اولوا العزم»
صبر كردند، و براى عذاب آنان شتاب مكن! روزى كه وعده‌هايى را كه به آنها داده مى‌شود ببينند، احساس مى‌كنند كه گويى جز ساعتى از يک روز در
دنیا توقف نكرده‌اند؛ اين ابلاغى است براى همگان؛ آيا جز قوم نافرمان هلاک خواهند شد؟!)
علامه طباطبایی در تفسیر المیزان می‌فرماید: در اين آيه خداى سبحان پيامبر گرامى‌اش را دستور مى‌دهد كه
صبر كند، هم چنان كه پيامبران اولوا العزم
صبر كردند، و اين خود اشاره به اين معنا است كه او نيز از اولوا العزم است، پس بايد مانند آنان
صبر كند. و معناى عزم در اين‌جا يا
صبر است، هم چنان كه بعضى از
مفسرین گفته‌اند و به آيه
(وَ لَمَنْ صَبَرَ وَ غَفَرَ إِنَّ ذلِكَ لَمِنْ عَزْمِ الْأُمُورِ) استشهاد كرده‌اند. و يا به معناى عزم بر وفاى به عهد است، عهدى كه از انبياء گرفته شده، هم چنان كه آيه
(وَ لَقَدْ عَهِدْنا إِلى آدَمَ مِنْ قَبْلُ فَنَسِيَ وَ لَمْ نَجِدْ لَهُ عَزْماً) به آن اشاره دارد. و يا به معناى عزيمت يعنى حكم و
شریعت است.
(دیدگاه شیخ طبرسی در مجمع البیان:
)
•
مکارم شیرازی، ناصر، لغات در تفسیر نمونه، بر گرفته از مقاله «عزم»، ص۳۸۰.
