• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

عزائم

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف


عزائم یعنی سوره‌هایی که دارای سجده واجب می‌باشند.


از احکام آن در بابهای طهارت و صلات سخن گفته‌اند.

عزائم جمع «عزیمة» در لغت به معنای اراده و قصد جدّی و مؤکد و نیز فریضه آمده است؛
[۱] مجمع البحرین، واژه «عزم».    
[۲] القاموس المحیط، واژه «عزم».    
لیکن در اصطلاح فقه عبارت است از چهار سوره که در آن‌ها آیات سجده واجب وجود دارد. این چهار سوره عبارت‌اند از سجده، آیه ۱۵؛
[۳] سجده/سوره۳۲، آیه۱۵.    
فصّلت، آیه ۳۷؛
[۴] فصلت/سوره۴۱، آیه۳۷.    
نجم، آیه ۶۲
[۵] نجم/سوره۵۳، آیه۶۲.    
و علق، آیه ۱۹.
[۶] علق/سوره۹۶، آیه۱۹.    
[۷] نزهة الناظر، ص۳۵.


تلاوت عزائم بر جنب، حایض و نفسا حرام است و به قول مشهور، در این حکم تفاوتی میان آیه سجده و سایر آیات سوره نیست. بنابر این، تلاوت بعض سوره، حتی «بسم اللّه‌ الرحمن الرحیم» به قصد یکی از آن چهار سوره حرام خواهد بود؛
[۸] مستند الشیعة، ج۲، ص۲۸۳ - ۲۸۵.    
[۹] جواهرالکلام، ج۳، ص۴۲- ۴۵.    
[۱۰] جواهرالکلام، ج۳، ص ۲۲۲.    
[۱۱] کفایة الاحکام، ج۱، ص۱۸.    
لیکن برخی، حرمت تلاوت را به آیه سجده اختصاص داده‌اند
[۱۲] الحدائق الناضرة، ج۳، ص۵۶.    
[۱۳] العروة الوثقی، ج۱، ص۴۸۲.
[۱۴] التنقیح (الطهارة)، ج۵، ص۴۰۸.    


به قول مشهور، قرائت عزائم در نمازهای واجب حرام است؛ بلکه بر حرمت ادعای اجماع شده است. از برخی قدما جواز قرائت آن نقل شده است.
[۱۵] روض الجنان، ج۲، ص۷۰۵.
[۱۶] الحدائق الناضرة، ج۸، ص۱۵۲.    
[۱۷] مفتاح الکرامة، ج۴، ص۶۲۹.
[۱۸] جواهر الکلام، ج۹، ص۳۴۳.    

اگر نمازگزار به عمد یکی از سوره‌های عزائم را در نماز واجب قرائت کند، پس از تلاوت آیه سجده، سجده بر او واجب می‌شود و در این صورت اگر به سجده رود و سجده کند نمازش باطل می‌گردد و بنابر قول مشهور حتی اگر به سجده نرود؛ خواه با اشاره سجده کند یا نه، نماز باطل می‌شود؛ بلکه به محض شروع به قرائت سوره، در صورتی که نیّتش از ابتدا قرائت تمام سوره و یا تا بعد از آیه سجده باشد، نماز باطل می‌شود.
[۱۹] روض الجنان، ج۲، ص۷۰۶.
[۲۰] جواهر الکلام، ج۹، ص۳۴۴ - ۳۴۶.    
[۲۱] العروة الوثقی، ج۲، ص۴۹۶ - ۴۹۷.    
[۲۲] مستند العروة (الصلاة)، ج۲، ص۳۲۹ - ۳۳۲.

اگر قرائت یکی از سوره‌های عزائم در نماز واجب از روی سهو یا فراموشی باشد، در صورتی که قبل از گذشتن از نصف سوره و رسیدن به آیه سجده متذکر شود، باید به سوره‌ای دیگر عدول کند و نمازش صحیح است. همچنین اگر قبل از رسیدن به آیه سجده متذکر شود؛ هرچند نصف سوره را خوانده باشد. لیکن چنانچه پس از تلاوت آیه سجده متذکر شود آیا می‌تواند به سوره‌ای که خوانده بسنده کند و نماز را به پایان برد، یا باید به سوره‌ای دیگر عدول نماید؟ مسئله اختلافی است. و نیز در این‌که باید برای آیه سجده‌ای که تلاوت کرده، با اشاره سجده نماید یا این‌که بعد از تلاوت به سجده رود و نمازش صحیح است، یا پس از اتمام نماز سجده کند و یا بین اشاره در نماز و سجده پس از پایان نماز جمع کند، اختلاف می‌باشد.
[۲۳] روض الجنان، ج۲، ص۷۰۶.
[۲۴] جواهر الکلام، ج۹، ص۳۴۸ - ۳۵۱.    
[۲۵] العروة الوثقی، ج۲، ص۴۹۸ - ۴۹۹.    
[۲۶] مستند العروة (الصلاة)، ج۲، ص۳۴۰ - ۳۴۲.


قرائت سوره‌های عزائم در نمازهای مستحب جایز است و پس از قرائت آیه سجده، سجده را به جا می‌آورد و سپس نماز را به پایان می‌رساند.
[۲۷] الحدائق الناضرة، ج۸، ص۱۶۰.    
[۲۸] جواهر الکلام، ج۱۰، ص۵۰.    


در کتاب تحریرالوسیله احکام مربوط به سور عزائم چنین آمده است.

۶.۱ - حرمت تلاوت بر جنب و حائض و نفساء

از جمله احکام جنب این است که: «چند چیز بر جنب حرام است: ... پنجم - خواندن سوره‌های عزائم‌ چهارگانه - اقرا، النجم، الم تنزیل و حم السجده - هرچند قسمتی از آن‌ها باشد حتی خواندن بسم اللّه الرحمن الرحیم به نیّت یکی از این سوره‌ها بر جنب حرام است.»
[۲۹] موسوعة الامام الخمینی، ج۲۲، تحریرالوسیلة، ج۱، ص۴۰، کتاب الطهارة، القول:فی احکام الجنب.    
و در احکام زن حائض‌ آمده است: «و از جمله احکام حائض این است که: آنچه بر جنب حرام است، بر حائض نیز حرام است و آن عبارت است از... خواندن سوره‌های عزائم‌ یا مقداری از آن‌ها.»
[۳۰] موسوعة الامام الخمینی، ج۲۲، تحریرالوسیلة، ج۱، ص۵۵، کتاب الطهارة، القول:فی احکام الحیض.    
و «زن نفساء در جایز نبودن خواندن سوره‌های عزائم‌ همانند زن حائض است.»
[۳۱] موسوعة الامام الخمینی، ج۲۲، تحریرالوسیلة، ج۱، ص۶۶، کتاب الطهارة، فصل:فی النفاس، مسالة ۶.    


۶.۲ - عدم حرمت استماع

گوش دادن و استماع سور عزائم حتی آیه‌ای که سجده واجب دارد برای کسانی که خواندن آن بر آنان حرام هست جایز می‌باشد، و دلیل آن نیز روشن است زیرا موضوع حرمت خواندن آن سوره‌ها است نه گوش دادن.

۶.۳ - جواز تلاوت قبل از غسل مس میت

کسی که مسّ میّت کرده قبل از غسل کردن، خواندن سوره‌های عزائم‌، برایش جایز است.
[۳۲] موسوعة الامام الخمینی، ج۲۲، تحریرالوسیلة، ج۱، ص۶۷، کتاب الطهارة، فصل:فی غسل مس المیت، مسالة ۷.    


۶.۴ - عدم جواز قرائت در نماز

خواندن هیچ یک از سوره‌های عزائم‌ (چهار سوره‌ای که سجده واجب دارند) در نماز واجب، جایز نیست، پس اگر از روی فراموشی شروع به خواندن یکی از آن‌ها نمود تا اینکه آیه سجده را هم خواند، یا آن‌که آیه سجده را در حالی‌که در نماز بود شنید، بنابر احتیاط باید در همان حال نماز با اشاره سجده نماید، سپس بعد از نماز هم سجده نماید، اگر چه اقوی آن است که می‌تواند به اشاره در نماز اکتفا نماید و می‌تواند به همان سوره (که خوانده) اکتفا نماید.
[۳۳] موسوعة الامام الخمینی، ج۲۲، تحریرالوسیلة، ج۱، ص۱۷۳، کتاب الصلاة، القول:فی القرائة و الذکر، مسالة ۴.    


۱. ↑ مجمع البحرین، واژه «عزم».    
۲. ↑ القاموس المحیط، واژه «عزم».    
۳. ↑ سجده/سوره۳۲، آیه۱۵.    
۴. ↑ فصلت/سوره۴۱، آیه۳۷.    
۵. ↑ نجم/سوره۵۳، آیه۶۲.    
۶. ↑ علق/سوره۹۶، آیه۱۹.    
۷. ↑ نزهة الناظر، ص۳۵.
۸. ↑ مستند الشیعة، ج۲، ص۲۸۳ - ۲۸۵.    
۹. ↑ جواهرالکلام، ج۳، ص۴۲- ۴۵.    
۱۰. ↑ جواهرالکلام، ج۳، ص ۲۲۲.    
۱۱. ↑ کفایة الاحکام، ج۱، ص۱۸.    
۱۲. ↑ الحدائق الناضرة، ج۳، ص۵۶.    
۱۳. ↑ العروة الوثقی، ج۱، ص۴۸۲.
۱۴. ↑ التنقیح (الطهارة)، ج۵، ص۴۰۸.    
۱۵. ↑ روض الجنان، ج۲، ص۷۰۵.
۱۶. ↑ الحدائق الناضرة، ج۸، ص۱۵۲.    
۱۷. ↑ مفتاح الکرامة، ج۴، ص۶۲۹.
۱۸. ↑ جواهر الکلام، ج۹، ص۳۴۳.    
۱۹. ↑ روض الجنان، ج۲، ص۷۰۶.
۲۰. ↑ جواهر الکلام، ج۹، ص۳۴۴ - ۳۴۶.    
۲۱. ↑ العروة الوثقی، ج۲، ص۴۹۶ - ۴۹۷.    
۲۲. ↑ مستند العروة (الصلاة)، ج۲، ص۳۲۹ - ۳۳۲.
۲۳. ↑ روض الجنان، ج۲، ص۷۰۶.
۲۴. ↑ جواهر الکلام، ج۹، ص۳۴۸ - ۳۵۱.    
۲۵. ↑ العروة الوثقی، ج۲، ص۴۹۸ - ۴۹۹.    
۲۶. ↑ مستند العروة (الصلاة)، ج۲، ص۳۴۰ - ۳۴۲.
۲۷. ↑ الحدائق الناضرة، ج۸، ص۱۶۰.    
۲۸. ↑ جواهر الکلام، ج۱۰، ص۵۰.    
۲۹. ↑ موسوعة الامام الخمینی، ج۲۲، تحریرالوسیلة، ج۱، ص۴۰، کتاب الطهارة، القول:فی احکام الجنب.    
۳۰. ↑ موسوعة الامام الخمینی، ج۲۲، تحریرالوسیلة، ج۱، ص۵۵، کتاب الطهارة، القول:فی احکام الحیض.    
۳۱. ↑ موسوعة الامام الخمینی، ج۲۲، تحریرالوسیلة، ج۱، ص۶۶، کتاب الطهارة، فصل:فی النفاس، مسالة ۶.    
۳۲. ↑ موسوعة الامام الخمینی، ج۲۲، تحریرالوسیلة، ج۱، ص۶۷، کتاب الطهارة، فصل:فی غسل مس المیت، مسالة ۷.    
۳۳. ↑ موسوعة الامام الخمینی، ج۲۲، تحریرالوسیلة، ج۱، ص۱۷۳، کتاب الصلاة، القول:فی القرائة و الذکر، مسالة ۴.    


• فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت علیهم‌السلام، ج۵، برگرفته از مقاله «عزائم».    
• ساعدی، محمد، (مدرس حوزه و پژوهشگر)، موسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی.


رده‌های این صفحه : دیدگاه های فقهی امام خمینی
جعبه ابزار